Thóp của trẻ (hay chúng ta quen gọi là thóp của trẻ sơ sinh) đóng sớm hay trễ có đáng lo không? Trong trường hợp nào cần đưa trẻ đi khám để đảm bảo não bộ của trẻ phát triển bình thường? Hãy tìm câu trả lời trong bài viết sau cùng Hello Bacsi bạn nhé!

Thóp trẻ sơ sinh là 2 điểm mềm trên đầu của trẻ, gồm thóp trước và thóp sau. Ngoài vai trò giúp bé dễ dàng chào đời hơn thì thóp còn phản ánh các vấn đề sức khoẻ của trẻ, có thể kể đến là vấn đề đóng thóp sớm hay trễ hơn so với bình thường đều rất đáng lo ngại. Mời các mẹ cùng đọc qua bài viết sau của bác sĩ Nguyễn Thị Minh Thư, hiện đang công tác tại khoa Nhi, Bệnh Viện Sản Nhi Cà Mau, để hiểu rõ hơn nhé!

Cấu tạo và vai trò của thóp trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Khi trẻ vừa mới chào đời, hệ thống và cấu trúc xương của trẻ vẫn chưa hoàn thiện được như người lớn, đặc biệt là các xương vùng đầu. Các mẹ có thể sờ thấy vùng mềm trên đầu của bé, được gọi là thóp. Thóp của trẻ sơ sinh còn được gọi là cửa đỉnh đầu, có cấu trúc màng sợi, để gắn kết các xương đầu lại với nhau, vì lúc trẻ sinh ra các khớp xương giữa các mảnh xương đầu chưa dính lại với nhau, do phần xương của đỉnh sọ chưa hoàn thiện nên chưa khép kín lại hoàn toàn mà giữa chúng có những khoảng không, gọi là khớp nối. Những điểm trũng giữa những khớp nối gọi là thóp. Có tất cả 6 thóp, nhưng thường chỉ quan tâm 2 thóp lớn : thóp trước (thóp Bregma) và thóp sau (thóp Lamda). Thóp trước là khe hở ở giữa xương đỉnh đầu và xương trán, có hình dạng giống hình thoi, còn được các mẹ gọi là “mỏ ác”. Thóp sau là khe hở nằm giữa xương đỉnh đầu và xương chẩm, có hình tam giác. Ngoài ra, còn có 4 thóp khác ở xương bướm và xương chẩm, ít được nhắc đến do rất nhỏ và rất mau đóng lại nên hầu như không sờ được rõ.

Đặc biệt, thóp trước là thóp có kích thước to dễ sờ thấy nhất, kích thước thay đổi vào những ngày đầu sau sinh, từ 0.6 đến 3.6cm, trung bình là 2,1cm. Thóp trẻ sinh non gần đủ tháng và đủ tháng có kích thước tương tự nhau. Thóp sau lúc sinh ra đã gần khép lại hoặc rất nhỏ chỉ bằng đầu ngón tay.

Vai trò của thóp:

• Khi mẹ chuyển dạ sinh em bé, đầu bé chui ra từ người mẹ đã bị ép chặt lại, em bé đi qua khung xương chậu, âm đạo, nhờ cấu trúc giải phẫu linh hoạt của thóp mà xương sọ có thể điều chỉnh được. Nếu không có các khoảng hở đàn hồi đó bé sẽ bị đau. Hơn nữa có thể nảy sinh việc chảy máu trong não, trong vùng mắt và màng xương. Vì lí do đó mẹ có thể sẽ thấy đầu em bé dài ra khi mới sinh và sau đó 1 thời gian ngắn đầu bé ngắn và tròn lại.
• Khi não của bé phát triển trong những năm đầu kích thước lớn dần thì hộp sọ cũng phát triển lớn dần giãn nở theo.
• Thóp còn đóng vai trò như một khoảng trống đàn hồi, bảo vệ não bộ của bé trước áp suất bên ngoài môi trường. Như trong giai đoạn đầu đời, các bé có xu hướng bị thương nhiều, nhất là khi bé bắt đầu học lẫy, bò hay học đứng – dễ bị ngã và bị thương ở đầu. Thóp có tác dụng như một cái đệm khi trẻ bị ngã và bảo vệ trẻ khỏi chấn thương não.

2. Thời gian thóp của trẻ sơ sinh đóng bình thường là khi nào?

Thóp được gọi là đóng khi không còn sờ thấy nữa. Thóp sau đóng trước, thường là sau 4 tháng đã khép kín. Thóp trước đóng sau, trung bình là gần 10 – 14 tháng và sẽ đóng kín hoàn toàn thường trước 24 tháng. Thông thường cho đến 3 tháng sau sinh thóp trước có tỷ lệ đóng là 1%. Đến 12 tháng tỷ lệ này sẽ là 38,8% và đến 24 tháng là 96% trẻ đã đóng thóp. Vì vậy, nếu thóp bé đóng trước 2 tuổi được xem là bình thường.

3. Thóp đóng sớm hay trễ có đáng lo ngại không?

Việc thóp của trẻ sơ sinh đóng sớm hoặc trễ hơn so với thời gian bình thường đều có thể phản ánh các nguy cơ về vấn đề sức khoẻ mà trẻ đang gặp phải. Tình trạng đóng thóp sớm hay trễ thường được đánh giá qua thóp trước, nếu các mẹ thấy con mình không sờ thấy thóp trước lúc 3 tháng là đóng thóp sớm, còn sau 2 tuổi vẫn còn thóp là đóng thóp trễ cần đưa bé đi khám tìm nguyên nhân.

Đối với trường hợp thóp đóng sớm, có thể vì một lý do nào đó gây cốt hóa sớm xương đầu của trẻ. Có thể gặp là :

• Bệnh lý bẩm sinh như tật đầu nhỏ trong hội chứng Rubella, virus Zika
• Do mẹ bổ sung canxi không hợp lý trong quá trình mang thai hoặc bổ sung cho bé không thích hợp gây tỉ lệ calcium/vitamin D cao
• Bệnh lý cường giáp
• Dị tật dính liền khớp sọ
• Mẹ bị phơi nhiễm tia X-quang trong thời gian dài

Hậu quả gây ra khi thóp đóng sớm ở trẻ là cản trở não phát triển, có thể gây biến dạng đầu, gây tác hại tới sự phát triển của hộp sọ và não bộ, giảm sút trí tuệ của trẻ hoặc thậm chí gây tăng áp lực nội sọ, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển các kỹ năng hay tâm thần – vận động của bé sau này. Vì kích thước não bộ của trẻ nhỏ tăng lên rất nhanh, khi trẻ 6 tháng thể tích não trẻ tăng gấp đôi so với khi sinh ra và tăng gấp 3 lần khi trẻ được 24 – 30 tháng. Thóp và màng xơ đàn hồi là các yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho hộp sọ thay đổi phù hợp với sự phát triển nhanh chóng của não bộ.

Đối với trường hợp thóp đóng trễ, thóp và khe xương cần đóng lại mà không đóng và mở rộng ra theo tuổi của trẻ thì đó cũng là hiện tượng khác thường, chứng tỏ khả năng xương chậm cốt hóa, các nguyên nhân có thể nghĩ đến là:

• Còi xương
• Suy dinh dưỡng
• Bệnh lý giãn não thất, não úng thủy
• Bệnh lý suy giáp hay thiểu năng tuyến giáp
• Loạn sản sụn
• Hội chứng Down
• Tật đầu to
• Tăng áp lực nội sọ.

4. Cần làm gì khi phát hiện thóp trẻ đóng sớm hoặc trễ hơn bình thường

Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay nếu thấy con mình có thời gian đóng thóp sớm hay trễ hơn so với bình thường. Đối với các tình trạng nghi ngờ đóng thóp sớm hay trễ đều sẽ được yêu cầu đo chu vi vòng đầu của bé để đánh giá sự phát triển của não. Ở một số trường hợp, tuy thóp của trẻ đóng sớm nhưng chu vi vòng đầu của trẻ vẫn đạt tiêu chuẩn thì vẫn chưa phải bất thường. Tuy nhiên, trong trường hợp này, trẻ cần được theo dõi cẩn thận để chắc chắn rằng chu vi vòng đầu của trẻ phát triển đạt giá trị bình thường, tỉ lệ hợp lý so với cơ thể.

Nếu chu vi vòng đầu của trẻ bắt đầu rơi xuống bên dưới giá trị tham chiếu mong muốn, chẳng hạn như ở bách phân vị thứ 50 vào thời điểm mới sinh và ở bách phân vị thứ 10 vào khoảng thời gian sau đó, thì những đánh giá tiếp theo cần được tiến hành để tìm ra nguyên nhân bệnh lý khiến cho thóp của trẻ đóng sớm. Quá trình chẩn đoán và tìm nguyên nhân khiến thóp của trẻ đóng sớm bao gồm thăm khám lâm sàng, kết hợp thực hiện các kỹ thuật cận lâm sàng như chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính…

Thông thường với các trường hợp cần can thiệp sẽ phải thực hiện can thiệp bằng phẫu thuật. Tuy nhiên phương thức can thiệp như thế nào sẽ tùy vào từng trường hợp riêng, cần được bác sĩ xem xét cụ thể trên từng bệnh nhân, bởi nó phụ thuộc vào thời điểm thóp đóng, nguyên nhân gây thóp đóng sớm, tình trạng ảnh hưởng sau đó, toàn trạng của trẻ và các bệnh lý kèm theo (nếu có). Sau khi đã can thiệp, trẻ vẫn cần được theo dõi và tái khám thường xuyên để đảm bảo rằng hộp sọ cũng như não bộ trẻ đã có thể phát triển lại bình thường.

Như vậy, việc sờ vào thóp trẻ là điều cần làm để kiểm tra tình trạng sức khỏe của trẻ, nhưng khi sờ cần nhẹ nhàng, thích hợp, không nên quá mạnh tay khiến trẻ sợ và số lần sờ cũng tùy thuộc vào thái độ và sức khỏe của trẻ. Cha mẹ cần quan sát và theo dõi sự phát triển vòng đầu của con theo tháng tuổi, bất kỳ một tình trạng nào lạ của thóp hay vùng đầu của trẻ được phát hiện, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám sớm, tránh chủ quan có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tâm vận của bé sau này.