Người bệnh xuất huyết não khi không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra những thương tổn vĩnh viễn, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng. Đây là một trong những nguyên nhân gây đột quỵ. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn tìm hiểu thêm những thông tin cơ bản xoay quanh tình trạng này.

Tìm hiểu chung

Chảy máu não là gì?

Nhiều người hiểu xuất huyết não tức là bị chảy máu ở trong não (máu thoát khỏi mạch máu và lan ra các vùng lân cận). Tuy nhiên, trong y khoa, xuất huyết não đề cập đến tình trạng chảy máu nội sọ, tức là sự chảy máu xảy ra bên trong các nhu mô não.

Để hiểu chi tiết hơn, trước tiên bạn nên biết sơ bộ về các trường hợp chảy máu trong não.

Tình trạng chảy máu có thể xảy ra ở nhiều vị trí trong não bộ như sau:

Xuất huyết màng não (xuất huyết dưới nhện)

Ở trong xương sọ, có 3 lớp màng để bao bọc và bảo vệ các nhu mô não, theo thứ tự từ ngoài vào trong là màng cứng, màng nhện và màng mềm. Tình trạng xuất huyết (chảy máu) có thể xảy ra ở bất cứ nơi nào giữa các màng não:

• Xuất huyết ngoài màng cứng: chảy máu xảy ra giữa xương sọ và lớp màng cứng.
• Xuất huyết dưới màng cứng: chảy máu xảy ra giữa màng cứng và màng nhện.
• Xuất huyết dưới màng nhện: chảy máu xảy ra giữa màng nhện và màng mềm.

Xuất huyết bên trong nhu mô não

Dạng này phổ biến gấp hai lần xuất huyết màng não. Ở bên trong nhu mô não có thể xảy ra hai loại xuất huyết:

• Xuất huyết trong nhu mô não: tình trạng chảy máu xảy ra ở các thùy não, các nhân nền, thân não hay tiểu não. Tình trạng này mới thực sự được gọi là xuất huyết não.
• Xuất huyết não thất: tình trạng chảy máu xảy ra trong các não thất – những khoang trong não có nhiệm vụ sản xuất, dẫn lưu dịch não tủy.

Trong bài viết này chỉ đề cập đến thông tin về bệnh xuất huyết não (xuất huyết trong nhu mô não).

Khi có tình trạng xuất huyết xảy ra, những mô não được nuôi dưỡng bởi mạch máu này sẽ không nhận đủ máu giàu oxy cần thiết. Bên cạnh đó, máu tràn ra và tích tụ tại một vị trí trong não bộ cũng gây áp lực lên vùng não đó và không cho oxy đến.

Nếu lưu lượng máu bị gián đoạn, các tế bào ở vùng đó bị tổn thương, và chức năng liên quan sẽ bị rối loạn. Tình trạng thiếu oxy diễn ra trong hơn 3–4 phút sẽ làm cho các tế bào não chết vĩnh viễn, không thể phục hồi được.

Triệu chứng

Dấu hiệu và triệu chứng xuất huyết não

Tùy vào vị trí bị xuất huyết trên não bộ mà người bệnh có các triệu chứng xuất huyết não tương ứng. Thông thường, các biểu hiện hay gặp là:

• Đột ngột cảm thấy tê bì cơ mặt, cánh tay hay chân, đặc biệt là chỉ xảy ra ở một bên cơ thể
• Đột ngột liệt nửa người hoặc méo miệng
• Đau đầu
• Buồn nôn và nôn mửa
• Lú lẫn, không tỉnh táo
• Chóng mặt, choáng váng
• Co giật
• Khó nuốt
• Mất thị lực hoặc nhìn mờ
• Mất khả năng thăng bằng và phối hợp vận động
• Gáy cứng, nhạy cảm với ánh sáng
• Nói khó hoặc phát âm không rõ ràng
• Khó đọc, viết hay hiểu những gì người khác nói
• Mất ý thức hoặc hôn mê
• Khó thở và nhịp tim bất thường (thường thấy ở những người bị xuất huyết ở thân não)

Khi bạn nhận thấy người thân có bất kỳ triệu chứng kỳ lạ nào nghi ngờ do xuất huyết não, hãy gọi điện thoại ngay đến số 115 hoặc đưa họ đến bệnh viện gần nhất. Đây là một tình trạng y tế khẩn cấp, đòi hỏi được can thiệp điều trị ngay lập tức. Dù không thường gặp bằng đột quỵ do thiếu máu não nhưng đột quỵ do xuất huyết gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn.

Nguyên nhân

Nguyên nhân xuất huyết não là gì?

Xuất huyết não có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, như:

• Chấn thương đầu, có thể do té ngã, tai nạn giao thông, tai nạn thể thao hoặc chịu tác động lực vào đầu
• Tăng huyết áp vì có khả năng làm tổn thương thành mạch máu hay khiến mạch máu bị rò rỉ hoặc vỡ, đây là nguyên nhân gây xuất huyết não không do chấn thương thường gặp nhất.
• Vỡ túi phình mạch máu não (vị trí thành mạch bị yếu và phình ra thành một túi nhỏ chứa đầy máu)
• Các mảng amyloid tích tụ trong các thành động mạch não (thoái hóa mạch máu não dạng bột)
• Dị dạng động tĩnh mạch não (có những đoạn nối trực tiếp bất thường giữa các động mạch và tĩnh mạch ở não)
• U não
• Huyết khối các xoang tĩnh mạch não
• Rối loạn quá trình đông máu hoặc điều trị bằng liệu pháp chống đông máu (uống thuốc chống đông máu)
• Có khối u đè lên các mô não gây chảy máu trong não
• Hút thuốc, nghiện rượu nặng hoặc sử dụng các chất kích thích khác như cocain khiến cho thành mạch máu yếu đi
• Các vấn đề liên quan đến mang thai và sinh nở, bao gồm sản giật, bệnh mạch máu sau sinh hoặc xuất huyết não thất ở trẻ sơ sinh
• Các vấn đề liên quan đến sự hình thành collagen bất thường bên trong thành mạch máu có thể làm cho thành mạch yếu đi và dễ vỡ.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Chẩn đoán xuất huyết não

Ban đầu, bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng mà bạn đang gặp phải để xác định sơ bộ tình hình.

Tuy nhiên, một số người bị xuất huyết não nhưng không biểu hiện bất kỳ triệu chứng lâm sàng nào khiến cho việc chẩn đoán gặp khó khăn. Để xác định được vị trí chảy máu trong não, bác sĩ cần thực hiện một số xét nghiệm, chẳng hạn như:

• Chụp CT hoặc MRI
• Chọc dò tủy sống
• Chụp mạch máu não để tìm kiếm các mạch máu phình vỡ hoặc xơ vữa, viêm động mạch, khối u, rách nội mạc động mạch, cục máu đông

Ngoài ra, một số xét nghiệm bổ sung khác có thể được thực hiện, bao gồm:

• Điện não đồ, chụp X-quang ngực hay chọc dò tủy sống
• Xét nghiệm nước tiểu
• Xét nghiệm công thức máu toàn phần

Điều trị bệnh xuất huyết não

Bất kỳ loại xuất huyết nào xảy ra trong hộp sọ hay não bộ đều là tình trạng cần được cấp cứu. Nếu bạn hoặc người thân bị chấn thương đầu hoặc có các dấu hiệu và triệu chứng nghi ngờ là xuất huyết não, hãy đến ngay bệnh viện gần nhất hoặc gọi đến 115.

Các nhân viên y tế sẽ chuyển bạn đến khu vực cấp cứu và xác định nguyên nhân gây chảy máu rồi tiến hành điều trị. Nếu bệnh nhân đã bị đột quỵ cũng phải làm bước xác định nguyên nhân, xem do xuất huyết hay do cục máu đông để đưa ra phương án phù hợp.

Điều trị y khoa kịp thời sẽ hạn chế tổn thương cho các tế bào não, tăng khả năng phục hồi sau xuất huyết. Đôi khi, bác sĩ sẽ đề nghị làm phẫu thuật nếu:

• Máu tụ nhiều bên trong não cần phải được dẫn lưu ra ngoài ngay lập tức để giảm bớt áp lực nội sọ
• Phình động mạch não có thể chưa vỡ nhưng cần được can thiệp, gia cố lại thành mạch để ngăn ngừa chảy máu trong tương lai
• Có dị dạng động tĩnh mạch cần được loại bỏ

Không phải trường hợp nào người bệnh xuất huyết não cũng cần được phẫu thuật. Bác sĩ sẽ xem xét kích thước, nguyên nhân, vị trí xuất huyết, cũng như vài yếu tố khác trước khi đưa ra lựa chọn điều trị phù hợp.

Trong quá trình điều trị, bác sĩ có thể:

• Sử dụng thuốc hạ áp để kiểm soát huyết áp
• Dùng thuốc trị động kinh để kiểm soát cơn co giật
• Dùng một số loại thuốc khác để kiểm soát những triệu chứng khác, như thuốc giảm đau giúp giảm bớt đau đầu, thuốc làm mềm phân để tránh bị táo bón
• Truyền chất dinh dưỡng và bù nước qua tĩnh mạch khi cần thiết, có khi sử dụng ống nuôi thông đến dạ dày nếu bệnh nhân gặp khó khăn khi nuốt

Quá trình hồi phục ở người bệnh xuất huyết não

Khi được điều trị sớm và đúng cách, hầu hết người bệnh đều phục hồi tốt sau khi bị xuất huyết não. Việc phục hồi chức năng não bộ giúp người bệnh trở lại với cuộc sống bình thường. Các phương pháp giúp hỗ trợ quá trình này gồm:

• Vật lý trị liệu
• Trị liệu ngôn ngữ
• Thay đổi lối sống để hạn chế nguy cơ bị xuất huyết trong tương lai

Phòng ngừa

Phòng ngừa xuất huyết não

Bạn có thể giảm bớt nguy cơ bị xuất huyết não bằng cách:

• Kiểm soát huyết áp luôn ổn định
• Giảm nồng độ cholesterol trong máu
• Giảm cân nếu đang thừa cân, béo phì
• Hạn chế sử dụng rượu, bia, thuốc lá
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh
• Tập luyện thể dục thường xuyên, đều đặn
• Kiểm soát tốt lượng đường trong máu nếu mắc bệnh đái tháo đường
• Mang đồ bảo hộ nếu tham gia vào các hoạt động thể chất có nguy cơ gây chấn thương, tránh để chấn thương đến vùng đầu
• Thay đổi lối sống lành mạnh hơn đế giảm thiểu tai biến mạch máu não

Những người từng bị xuất huyết não hay đột quỵ sẽ tăng thêm 25% khả năng bị lại tình trạng đó trong tương lai. Do đó, bạn cần chú ý chăm sóc sức khỏe thật tốt và thực hiện các biện pháp bảo vệ não bộ.