Bàn chân nóng

Tìm hiểu chung

Nóng bàn chân là bệnh gì?

Bàn chân nóng, hay còn có tên gọi là hội chứng Grierson-Gopalan, là cảm giác nóng rát, đau và khó chịu ở bàn chân. Cảm giác này thường rõ ràng hơn vào ban đêm và có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ. Các triệu chứng gặp phải có thể từ nhẹ đến nặng.

Cảm giác nóng rát và đau có thể chỉ xuất hiện ở lòng bàn chân nhưng đôi khi cũng lan đến mu bàn chân, mắt cá chân hay thậm chí là ở bắp chân.

Trong một vài trường hợp, nóng rát bàn chân còn đi kèm với cảm giác châm chích, tê hay ngứa ran.

Triệu chứng

Những dấu hiệu và triệu chứng bị nóng bàn chân

Các triệu chứng phổ biến nhất bao gồm:

• Cảm giác chân nóng như lửa đốt, thường tệ hơn vào ban đêm
• Tê ở bàn chân hoặc chân
• Cảm thấy đau nhói hoặc đau như kim đâm
• Cảm giác nặng nề ở bàn chân
• Đau âm ỉ ở bàn chân
• Da đỏ và ấm lên
• Cảm giác châm chích, ngứa ran

Nguyên nhân

Nguyên nhân chân có cảm giác nóng là gì?

Hiện tượng nóng gan bàn chân có thể xuất phát từ nhiều bệnh lý hoặc vấn đề sức khỏe khác nhau, bao gồm:

Tổn thương dây thần kinh

Rất nhiều nguyên nhân có thể gây tổn thương thần kinh trong bệnh bàn chân nóng, như chấn thương lưng hay thoái hóa cột sống, phẫu thuật, hóa trị, sử dụng một số thuốc, tiếp xúc với độc tố…

• Bệnh lý thần kinh ngoại biên. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây cảm giác nóng, bỏng rát bàn chân. Nó xảy ra khi các dây thần kinh cảm giác ngoại biên nối từ tủy sống đến các chi bị tổn thương. Người bệnh đái tháo đường mạn tính hoặc không kiểm soát tốt lượng đường trong máu sẽ có nhiều khả năng phát triển bệnh lý thần kinh ngoại biên. Bệnh lý thần kinh ngoại biên đái tháo đường thường phát triển từ từ và xấu dần đi theo thời gian. Các tác nhân khác có thể gây ra bệnh lý này gồm hóa trị, rối loạn di truyền, rối loạn tự miễn (như viêm khớp dạng thấp), tiếp xúc với hóa chất độc hại, nhiễm trùng, suy thận, nghiện rượu, thiếu hụt một số chất dinh dưỡng (như thiếu vitamin B12, hội chứng kém hấp thu).
• Hội chứng ống cổ chân. Ống cổ chân (tarsal tunnel) là một khoảng không gian hẹp bên trong mắt cá chân, nằm gần xương mắt cá chân. Khi dây thần kinh xương chày sau ở trong ống cổ chân bị chèn ép có thể gây ra cảm giác nóng rát, ngứa ran và đau ở một phần bàn chân.
• U dây thần kinh Morton. Mô thần kinh có thể dày lên giữa các xương ở gốc ngón chân, gây đau đớn. Mang giày quá chật cũng có khả năng gây ra loại u thần kinh này. Ngoài ra, nguyên nhân gây u có thể là chấn thương thể thao, chuyển động bất thường của bàn chân.
• Bệnh Charcot-Marie-Tooth. Rối loạn di truyền thần kinh này có thể gây ra tổn thương các dây thần kinh ngoại biên tại chân và bàn chân. Các tổn thương sẽ nặng lên theo thời gian. Bệnh lý này ảnh hưởng đến các cơ và dây thần kinh của tứ chi, dẫn đến tình trạng suy yếu bất thường và vòm bàn chân nâng cao. Điều đó có thể khiến bạn bị gãy xương do mỏi (stress fracture) và cần phải nẹp lại để điều chỉnh chức năng.

Rối loạn nội tiết hoặc chuyển hóa

• Đái tháo đường. Đái tháo đường tuýp 1 và tuýp 2 đều có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh ngoại biên của cơ thể, đặc biệt là các dây thần kinh cảm giác ở chân và bàn chân. Nồng độ đường huyết cao hoặc kiểm soát kém bệnh đái tháo đường thường gây tổn cho dây thần kinh ngoại biên, nhất là trong thời gian dài. Khi đó, việc truyền tín hiệu ở các dây thần kinh bị ảnh hưởng và có khả năng gây suy yếu thành mạch máu.
• Suy giáp. Tuyến giáp hoạt động không tốt có thể gây ra cảm giác nóng rát bàn chân, tăng cân, khô da và mệt mỏi.

Nhiễm trùng

• Nấm da chân (tinea pedis). Tình trạng này do nấm da (dermatophytes) xuất hiện và phát triển ở các khu vực ẩm ướt, ấm áp trên da. Giày hay vớ ẩm là môi trường thuận lợi cho nấm da phát triển và lan rộng. Các triệu chứng khi đó bao gồm ngứa, nóng rát và châm chích giữa các ngón chân, lòng bàn chân.

Các nguyên nhân khác

• Chứng đỏ và đau đầu chi (erythromelalgia). Đây là một rối loạn hiếm gặp có thể dẫn đến đau, nóng rát dữ dội, khiến da bị đỏ và ấm nóng ở các ngón chân và lòng bàn chân. Các triệu chứng chỉ xảy ra vào những thời điểm nhất định (cơn bùng phát) và kéo dài từ vài phút đến vài ngày nhưng cơn đau nóng rát có thể diễn ra liên tục.
• Mang giày quá chật, không thoải mái. Giày hoặc vớ quá chất có thể gây kích ứng bàn chân hoặc làm tăng áp lực lên một số bộ phận bàn chân.
• Chấn thương thể chất hoặc căng cơ do tập thể dục.
• Dị ứng. Một số người có thể bị dị ứng với vật liệu dùng làm vớ hoặc giày.
• Viêm da tiếp xúc. Các tác nhân hóa chất được sử dụng có thể làm sạm da và gây kích ứng da.
• Một số nguyên nhân khác gồm say độ cao mạn tính (chronic mountain sickness), hội chứng Gitelman, bệnh do nhiễm Leishmania (leishmaniasis), đa xơ cứng, rối loạn tâm lý…

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào giúp chẩn đoán bàn chân nóng?

Bác sĩ sẽ bắt đầu kiểm tra hiện tượng nóng gan bàn chân bằng cách:

• Xem xét cấu trúc ở chân và bàn chân
• Tìm kiếm dấu hiệu của nhiễm nấm
• Quan sát màu sắc của da
• Kiểm tra tính phản xạ, mức độ nhạy cảm

Sau đó, bác sĩ hỏi về tiền sử bệnh và cả những loại thuốc mà bạn đang sử dụng. Đồng thời, bạn cũng cần mô tả chi tiết các triệu chứng gặp phải và thời gian chúng xảy ra.

Ngoài ra, bác sĩ sẽ kiểm tra xem bạn có bị đái tháo đường hay không vì đó là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra nóng rát bàn chân. Đôi khi, bạn được yêu cầu làm xét nghiệm máu để kiểm tra:

• Hormone tuyến giáp
• Chức năng thận
• Tình trạng thiếu hụt vitamin
• HIV
• Nhiễm trùng khác

Các xét nghiệm hình ảnh cũng cần thực hiện nếu bác sĩ có nghi ngờ bạn bị hội chứng ống cổ chân.

Những phương pháp điều trị bàn chân nóng

Điều trị tình trạng nóng bàn chân sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Thông thường, phương pháp điều trị sẽ không quá phức tạp. Bạn có thể:

• Uống thuốc trị nấm trong trường hợp bị nấm da chân
• Mang giày thoải mái hơn
• Sử dụng lót đệm phù hợp khi mang giày
• Bổ sung vitamin B
• Bổ sung hormone tuyến giáp

Nếu cảm giác nóng ở lòng bàn chân liên quan đến đái tháo đường, bạn sẽ cần thay đổi chế độ ăn uống hoặc thuốc điều trị. Bác sĩ cũng có thể kê thêm thuốc giúp giảm đau thần kinh cho bạn.

Đối với trường hợp đau thần kinh nghiêm trọng, các phương pháp kích thích thần kinh có thể giúp giảm bớt triệu chứng, như:

• Kích thích thần kinh bằng xung điện
• Trị liệu từ tính
• Trị liệu laser
• Liệu pháp ánh sáng

Một số phương pháp điều trị thay thế như châm cứu cũng có thể mang lại hiệu quả cho vài người bệnh.

Các biện pháp hỗ trợ tại nhà

Bạn có thể thử một số cách giúp giảm bớt triệu chứng nóng rát bàn chân tại nhà, chẳng hạn như:

• Ngâm chân trong nước lạnh trong vài phút. Tuy nhiên, cách này không được khuyến khích dùng ở những người bị chứng đỏ và đau đầu chi vì có thể làm tổn thương da.
• Ngâm chân trong nước muối Epsom hoặc dung dịch rượu táo. Thế nhưng, nếu bạn bị đái tháo đường, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện.
• Sử dụng các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe. Ví dụ, uống thực phẩm chức năng từ nghệ với hoạt chất curcumin có thể giúp giảm đau thần kinh hay dùng kem bôi ngoài da có chứa capocaine hay capsaicin.
• Massage bàn chân để cải thiện lưu thông máu.

Phòng ngừa

Những biện pháp nào giúp phòng ngừa bàn chân nóng?

Không có biện pháp nào có thể giúp phòng ngừa hoàn toàn hiện tượng nóng bàn chân xảy ra nhưng bạn có thể giảm thiểu khả năng dẫn đến các triệu chứng liên quan bằng cách:

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi bạn bị đái tháo đường hay các bệnh lý khác có thể gây ảnh hưởng đến dây thần kinh.
• Lựa chọn giày vừa vặn, phù hợp với bàn chân. Giày nên có gót thấp, hỗ trợ tốt cho vòm bàn chân, thông thoáng khí.
• Không mang vớ ẩm ướt để tránh nấm da phát triển. Bạn cũng đừng quên thay vớ thường xuyên nếu có tham gia các môn thể thao hay các hoạt động khiến đổ mồ hôi nhiều.
• Kiểm tra và vệ sinh bàn chân hàng ngày. Nếu phát hiện có vết lở loét trên da, bạn cần có biện pháp điều trị ngay.
• Kiểm soát đường huyết tốt cũng là phương pháp ngăn ngừa hoặc điều trị các triệu chứng đau thần kinh hiệu quả.