Khi thận suy yếu, những chức năng như lọc máu, bài tiết chất thải và điều chỉnh huyết áp của cơ quan này cũng suy giảm theo, dần dần trở thành suy thận. Nếu không sớm có biện pháp can thiệp, người bị suy thận có thể phải đối mặt với hàng loạt biến chứng nguy hiểm, bao gồm tử vong.

Tìm hiểu chung

Bệnh suy thận là gì?

Suy thận là thuật ngữ đề cập đến tình trạng suy giảm chức năng thận. Nhìn chung, tình trạng này được chia thành hai nhóm chính gồm:

• Suy thận cấp: chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và có khả năng khôi phục chức năng thận (một phần hoặc thậm chí là hoàn toàn) nếu được điều trị hiệu quả ngay từ đầu
• Suy thận mạn: tiến triển trong thời gian dài và các giải pháp điều trị chỉ tập trung vào kiểm soát bệnh chứ không thể phục hồi chức năng thận

Dấu hiệu và triệu chứng

Các triệu chứng và dấu hiệu suy thận là gì?

Dấu hiệu suy thận giai đoạn đầu thường rất ít hoặc không biểu hiện rõ ràng. Tuy nhiên, bệnh vẫn âm thầm gây tổn thương thận cho dù bạn vẫn đang thấy khỏe.

Các triệu chứng suy thận ở mỗi người sẽ không giống nhau, bao gồm:

• Bạn mệt mỏi hơn, ít năng lượng hơn hoặc khó tập trung. Suy giảm nghiêm trọng chức năng thận có thể dẫn đến tích tụ nhiều chất độc và tạp chất trong máu. Điều này có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, suy nhược và khó tập trung. Một biến chứng khác của bệnh thận là thiếu máu, có thể gây suy nhược và mệt mỏi.
• Khó ngủ có thể là biểu hiện suy thận. Khi thận không lọc đúng cách, các chất độc sẽ lưu lại trong máu và không thể ra khỏi cơ thể qua nước tiểu. Điều này có thể khiến bạn khó ngủ. Ngoài ra chứng ngưng thở khi ngủ phổ biến hơn ở những người bị bệnh thận mãn tính.
• Bạn có làn da khô và ngứa. Thận khỏe làm được nhiều công việc quan trọng. Chúng loại bỏ chất thải và chất lỏng thừa ra khỏi cơ thể, giúp tạo ra các tế bào hồng cầu, giúp xương chắc khỏe và duy trì lượng khoáng chất phù hợp trong máu. Da khô và ngứa có thể là dấu hiệu suy thận giai đoạn cuối, khi thận không còn khả năng giữ cân bằng khoáng chất và chất dinh dưỡng trong máu.
• Triệu chứng suy thận – đi tiểu thường xuyên hơn. Nếu bạn cảm thấy cần phải đi tiểu thường xuyên hơn, đặc biệt là vào ban đêm, đây có thể là dấu hiệu của bệnh thận. Khi các bộ lọc của thận bị hư, nó có thể gây tăng cảm giác muốn đi tiểu. Đôi khi đây cũng có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng tiết niệu hoặc tuyến tiền liệt phì đại.
• Máu trong nước tiểu. Thận khỏe mạnh thường giữ các tế bào máu trong cơ thể khi lọc các chất thải từ máu để tạo nước tiểu, nhưng khi các bộ lọc của thận bị hư, các tế bào máu này có thể bắt đầu “rò rỉ” ra nước tiểu. Ngoài là triệu chứng suy thận, máu trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của khối u, sỏi thận hoặc nhiễm trùng.
• Nước tiểu có bọt. Có quá nhiều bọt trong nước tiểu cho thấy có protein trong nước tiểu. Bọt này có thể trông giống như bọt mà bạn nhìn thấy khi đánh trứng, vì protein phổ biến được tìm thấy trong nước tiểu, albumin, cũng chính là protein có trong trứng.
• Dấu hiệu suy thận: tình trạng bọng mỡ quanh mắt dai dẳng. Protein trong nước tiểu là dấu hiệu ban đầu cho thấy bộ lọc của thận đã bị hư, cho phép protein rò rỉ vào nước tiểu. Hiện tượng bọng quanh mắt này có thể là do thận đang rò rỉ một lượng lớn protein qua nước tiểu, thay vì giữ nó trong cơ thể.
• Sưng mắt cá chân và bàn chân. Chức năng thận suy giảm có thể dẫn đến tình trạng giữ natri, gây sưng phù ở bàn chân và mắt cá chân. Sưng ở chi dưới cũng có thể là dấu hiệu của bệnh tim, bệnh gan và các vấn đề mãn tính về tĩnh mạch chân.
• Chán ăn cũng có thể là biểu hiện suy thận. Đây là một triệu chứng rất chung chung, nhưng sự tích tụ chất độc do giảm chức năng thận có thể là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng này.
• Cơ bắp đang bị chuột rút. Sự mất cân bằng điện giải có thể do suy giảm chức năng thận. Ví dụ, mức canxi thấp và phốt pho được kiểm soát kém có thể góp phần gây ra chứng chuột rút.

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân suy thận là gì?

Tình trạng suy giảm chức năng thận có thể xảy ra do:

Thận không nhận đủ lượng máu cần thiết

Tình trạng lưu lượng máu đến thận bị hạn chế sẽ khiến cơ quan này không nhận đủ oxy và các dưỡng chất thiết yếu để duy trì hoạt động. Theo thời gian, các mô cơ sẽ suy yếu dần, các chức năng vốn có cũng suy giảm theo đó.

Những yếu tố có thể gây cản trở việc nuôi dưỡng thận bao gồm:

• Các bệnh tim mạch, ví dụ như nhồi máu cơ tim
• Xơ gan hoặc suy gan
• Mất nước
• Bỏng nặng
• Phản ứng dị ứng
• Nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng máu
• Tăng huyết áp
• Tác dụng phụ của thuốc kháng viêm

Nguyên nhân suy thận do cơ chế bài tiết nước tiểu gặp vấn đề

Nếu quá trình bài tiết nước xảy ra vấn đề, các độc tố sẽ không được đào thải ra ngoài. Thay vào đó, chúng sẽ tích tụ ngay tại thận và gây nên nhiều biến chứng có thể trực tiếp dẫn tới suy thận, chẳng hạn như:

• Sỏi thận
• Phì đại tuyến tiền liệt (u xơ tuyến tiền liệt)
• Hình thành huyết khối (cục máu đông) trong đường tiết niệu
• Tổn thương dây thần kinh kiểm soát bàng quang

Một số nguyên nhân khác dẫn đến suy thận là gì?

Đôi khi, nguyên nhân gây suy thận còn có thể đến từ:

• Sự hiện diện của huyết khối ở trong hoặc xung quanh thận
• Nhiễm độc kim loại nặng
• Sử dụng ma túy
• Lạm dụng bia rượu
• Viêm mạch
• Lupus ban đỏ
• Viêm cầu thận
• Hội chứng huyết tán tăng ure máu
• Đa u tủy xương
• Xơ cứng bì
• Xuất huyết giảm tiểu cầu
• Tác dụng phụ của thuốc hóa trị, thuốc ức chế miễn dịch, thuốc kháng sinh hoặc hóa chất dùng trong xét nghiệm hình ảnh
• Bệnh đái tháo đường không được kiểm soát tốt

Yếu tố làm tăng nguy cơ suy thận là gì?

Mặc dù bạn không gặp phải những vấn đề sức khỏe trên, nguy cơ suy giảm chức năng thận của bạn vẫn cao hơn người khác nếu bạn:

• Béo phì
• Có chỉ số cholesterol cao
• Từ 65 tuổi trở lên

Biến chứng

Bệnh suy thận có nguy hiểm không?

Bác sĩ luôn khuyến khích người bị suy thận nên tìm kiếm giải pháp điều trị hoặc kiểm soát tốt ngay từ đầu để phòng ngừa một số biến chứng nghiêm trọng có nguy cơ phát sinh, chẳng hạn như:

• Thiếu máu
• Tăng phốt-phát và kali máu
• Sức khỏe xương suy yếu
• Bệnh tim mạch
• Cổ trướng, phù nề

Khi nào bạn cần đến gặp bác sĩ?

Nếu bạn bắt gặp những biểu hiện suy thận được đề cập ở trên hoặc nghi ngờ bản thân đang gặp vấn đề với cơ quan bài tiết này, hãy mau chóng đến bệnh viện để được kiểm tra sức khỏe và chữa trị hiệu quả. Tiếp nhận điều trị càng sớm, tỷ lệ thành công càng cao.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Làm thế nào để chẩn đoán suy thận?

Để kiểm tra một người có bị suy thận hay không, bác sĩ sẽ tiến hành một số xét nghiệm dùng để đánh giá khả năng hoạt động của cơ quan nội tạng này, bao gồm:

Xét nghiệm nước tiểu

Các chuyên gia sẽ thu thập và phân tích mẫu nước tiểu của người bệnh để tìm kiếm những dấu hiệu cho thấy thận không hoạt động tốt, ví dụ như sự hiện diện của protein, carbohydrate, hồng cầu, bạch cầu, vi khuẩn…

Đo thể tích nước tiểu

Theo bác sĩ, đây là thủ thuật xét nghiệm đơn giản nhất giúp kiểm tra chức năng thận. Thể tích quá thấp có thể cho thấy đường tiểu bị tắc nghẽn do suy thận, phì đại tuyến tiền liệt…, những nguyên nhân chính gây suy thận.

Xét nghiệm máu

Các thủ thuật xét nghiệm máu dùng để chẩn đoán bệnh suy thận thường là:

• Định lượng creatinin máu: creatinin là sản phẩm cặn được đào thải bởi thận thông qua nước tiểu. Nồng độ hoạt chất này trong máu tăng lên có thể cảnh báo những nguyên nhân suy thận như viêm cầu thận, viêm bể thận, tắc nghẽn đường tiết niệu…
• Xét nghiệm ure máu: ure là sản phẩm cuối cùng của quá trình chuyển hóa protein trong cơ thể, thường cũng được thận đào thải ra ngoài như creatinin. Tắc nghẽn đường tiểu là một trong các nguyên nhân chính khiến chỉ số ure trong máu cao bất thường.

Xét nghiệm hình ảnh để chẩn đoán suy thận

Những thủ thuật như siêu âm, chụp MRI hay chụp CT có thể cung cấp cho bác sĩ hình ảnh tổng quát của thận và hệ tiết niệu. Dựa vào đó, các chuyên gia có thể tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, chẳng hạn như tắc nghẽn, xảy ra tại đây.

Sinh thiết thận

Bác sĩ sử dụng thiết bị chuyên dụng để lấy một mẫu mô thận từ người bệnh và đem đi phân tích. Mục đích của kỹ thuật này là:

• Tìm kiếm dấu hiệu thương tổn hoặc bệnh lý ở thận
• Theo dõi mức độ cải thiện của người bệnh trong quá trình điều trị
• Kiểm tra chức năng thận sau khi cấy ghép

Các phương pháp điều trị suy thận

Tùy vào triệu chứng xảy ra và nguyên nhân gây giảm chức năng thận mà mỗi người sẽ có cách điều trị suy thận khác nhau. Trong đó, phổ biến nhất là hai giải pháp sau, bao gồm:

Thẩm tách

Mục đích của thẩm tách là thay thế chức năng lọc và đào thải độc tố cũng như dịch thừa từ máu của thận. Thủ thuật này gồm hai phương pháp là:

• Chạy thận nhân tạo: sử dụng máy móc để lọc máu thay thận
• Thẩm phân phúc mạc (lọc màng bụng): sử dụng phúc mạc trong khoang bụng để lọc máu

Trong quá trình thẩm tách, người bệnh đặc biệt phải tuân theo chế độ ăn ít kali và natri theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo nhận được kết quả điều trị tốt nhất.

Lưu ý, thẩm tách không có khả năng chữa suy thận tận gốc. Tuy nhiên, bạn có thể kéo dài thời gian sống bằng cách tuân thủ đúng phác đồ điều trị của bác sĩ.

Cấy ghép thận

Nếu tình trạng suy thận tiến triển quá mức nghiêm trọng, ghép thận sẽ là giải pháp duy nhất bạn có thể lựa chọn trong trường hợp này. Nếu điều trị thành công, bạn sẽ có cơ quan bài tiết mới với đầy đủ chức năng cần thiết.

Mặc dù vậy, ghép thận không phải là lựa chọn điều trị phù hợp cho tất cả mọi người. Bạn sẽ phải chờ đợi rất lâu để nhận được thận hiến tặng tương thích với bản thân. Không những vậy, bạn còn cần dùng thuốc ức chế miễn dịch cho đến cuối đời nhằm ngăn chặn cơ thể đào thải tạng ghép. Điều này làm tăng nguy cơ nhiễm trùng ở người được ghép thận.

Phòng ngừa

Các cách phòng ngừa bệnh suy thận là gì?

Tuân thủ đúng chỉ dẫn của bác sĩ trong việc dùng thuốc, đặc biệt là các loại thuốc giảm đau như aspirin, ibuprofen…, là yếu tố hàng đầu trong việc phòng ngừa suy thận. Cụ thể hơn, sử dụng các loại thuốc này với liều lượng cao có thể gây độc tố, tạo thêm áp lực công việc đè nặng lên thận. Nếu tình trạng này kéo dài, thận sẽ bị quá tài và dần trở nên suy yếu.

Ngoài ra, nếu đang bị bệnh thận, bạn cũng có thể kiểm soát tốt bệnh trạng nhằm ngăn chặn rủi ro suy giảm chức năng của cơ quan bài tiết này bằng cách:

• Duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm uống nhiều nước, tập thể dục thường xuyên, cắt giảm lượng muối và kali trong khẩu phần ăn
• Lưu ý kiểm soát tốt huyết áp và lượng đường trong máu
• Tuyệt đối tuân theo chỉ định của bác sĩ trong quá trình điều trị

Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về thận của mình, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến bác sĩ. Cơ địa cũng như mức độ nghiêm trọng của bệnh ở mỗi người sẽ không giống nhau. Do đó, việc thảo luận cùng các chuyên gia có thể giúp bạn xác định đúng vấn đề và tìm ra cách điều trị suy thận phù hợp, hiệu quả.