Cotrimoxazol 480mg là thuốc gì? Tác dụng & liều dùng

Cotrimoxazol 480mg là kháng sinh có chứa sulfamethoxazole 400 mg + trimethoprim 80 mg. Nhờ sự phối hợp này, thuốc có cơ chế hiệp đồng chống lại sự phát triển của vi khuẩn kháng thuốc, giúp thuốc có tác dụng ngay cả khi vi khuẩn kháng lại từng thành phần của thuốc.

Mời bạn cùng tìm hiểu về tác dụng, liều dùng và những lưu ý để sử dụng thuốc cotrimoxazol 400/80 an toàn, hiệu quả.

Tác dụng

Thuốc cotrimoxazol 480mg là thuốc gì?

Bạn có thể sử dụng thuốc cotrimoxazol để điều trị một số bệnh nhiễm khuẩn do các vi khuẩn nhạy cảm với thuốc:

• Nhiễm khuẩn đường tiết niệu: nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới không biến chứng, nhiễm khuẩn đường tiết niệu mạn tính hoặc tái phát ở phụ nữ trưởng thành, viêm tuyến tiền liệt nhiễm khuẩn.
• Nhiễm khuẩn đường hô hấp: đợt cấp của viêm phế quản mạn, viêm phổi cấp ở trẻ em, viêm xoang má cấp ở người lớn.
• Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa: lỵ trực khuẩn (tuy nhiên kháng thuốc phổ biến tăng), thuốc hàng hai trong điều trị thương hàn
• Viêm phổi do Pneumocystis jiroveci

Đôi khi, thuốc Cotrimoxazol được chỉ định sử dụng trong những trường hợp khác. Vì vậy, hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ của bạn để biết thêm thông tin sử dụng thuốc.

Liều dùng

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi quyết định dùng thuốc.

Liều dùng thuốc Cotrimoxazol phải theo sự chỉ dẫn của thầy thuốc. Liều được tính theo trimethoprim trong phối hợp cố định chứa sulfamethoxazol và trimethoprim tỷ lệ 5/1.

Dưới đây là liều dùng thông thường:

Liều dùng thuốc co-trimoxazole cho người lớn như thế nào?

Liều lượng thông thường cho người lớn mắc bệnh viêm phổi do nhiễm trùng bào tử Pneumocystis: 

Bạn dùng 15-20 mg/kg/ngày (trimethoprim) uống hoặc tiêm tĩnh mạch 3-4 lần và chia thành các liều mỗi 6 đến 8 giờ.

Thời gian điều trị kéo dài 14-21 ngày.

Liều lượng thông thường cho người lớn mắc bệnh bệnh tiêu chảy của khách du lịch:

Bạn dùng 160 mg trimethoprim + -800 mg sulfamethoxazole uống mỗi 12 giờ trong 5 ngày.

Liều lượng thông thường cho người lớn mắc bệnh viêm phế quản:

Đối với đợt cấp của viêm phế quản mạn tính: 160 mg-800 mg trimethoprim-sulfamethoxazole, đường uống mỗi 12 giờ trong 14 ngày.

Liều lượng thông thường cho người lớn mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu:

Bạn dùng 160 mg trimethoprim + 800 mg sulfamethoxazole, mỗi 12 giờ trong 10 đến 14 ngày.

Đối với trường hợp nhiễm trùng nặng: 8-10 mg/kg/ngày (trimethoprim) chia thành 2-4 liều bằng nhau, mỗi 6, 8, hoặc 12 giờ cho đến 14 ngày; liều tối đa là 960 mg (trimethoprim) mỗi ngày

Liều dùng thuốc Cotrimoxazol cho trẻ em như thế nào?

• Đối với trẻ em từ 6-12 tuổi, bạn cho trẻ dùng hai thìa đo liều 5 ml vào buổi sáng và dùng hai thìa đo liều 5 ml vào buổi tối;
• Đối với trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuần tuổi, bạn cho trẻ dùng một thìa đo liều 5 ml vào buổi sáng và dùng một thìa đo liều 5 ml vào buổi tối;
• Đối với trẻ em từ 6 tuần đến 5 tháng tuổi, bạn cho trẻ dùng một thìa đo liều 2,5 ml vào buổi sáng và dùng một thìa đo liều 2,5 ml vào buổi tối.

Bạn nên lưu ý cho trẻ uống thuốc ít nhất trong 5 ngày và đảm bảo trẻ uống thuốc đầy đủ theo chỉ định của bác sĩ.

Cách dùng

Bạn nên dùng thuốc cotrimoxazol như thế nào?

Bạn nên uống thuốc với nhiều nước để tránh thuốc kết tinh thành sỏi. Không phơi nắng để tránh phản ứng mẫn cảm ánh sáng.

Trước mỗi lần uống thuốc dạng hỗn dịch, hãy lắc kĩ thuốc để pha trộn đều các hoạt chất trong lọ.

Ngoài ra, bạn nên dùng thuốc cotrimoxazol cho đến khi hết liệu trình điều trị đã được chỉ định, ngay cả khi bạn cảm thấy tốt hơn. Đừng ngưng dùng thuốc cotrimoxazol mà không thảo luận với bác sĩ của bạn. Nếu bạn ngưng dùng thuốc quá sớm hoặc bỏ liều, tình trạng nhiễm trùng có thể không được điều trị hoàn toàn và vi khuẩn có thể trở nên đề kháng với kháng sinh.

Bạn nên làm gì trong trường hợp khẩn cấp hoặc dùng quá liều?

Quá liều gây chán ăn, buồn nôn, nôn, đau đầu, bất tỉnh. Biểu hiện muộn bao gồm loạn tạo máu, vàng da. Nghiêm trọng hơn là ức chế tủy.

Quá liều cotrimoxazol được xử trí bằng cách gây nôn, rửa dạ dày, acid hóa nước tiểu để tăng thải trừ trimethoprim. Nếu có dấu hiệu ức chế tủy, người bệnh cần được dùng leucovorin 5-15mg/ ngày cho đến khi hồi phục tạo máu.

Trong trường hợp khẩn cấp, hãy gọi ngay cho Trung tâm cấp cứu 115 hoặc đến trạm Y tế địa phương gần nhất.

Bạn nên làm gì nếu quên một liều?

Nếu bạn quên một liều thuốc, hãy dùng càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, hãy bỏ qua liều đã quên và dùng liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch. Lưu ý rằng không nên dùng gấp đôi liều đã quy định.

Tác dụng phụ

Bạn sẽ gặp tác dụng phụ nào khi dùng thuốc Cotrimoxazol?

Thuốc Cotrimoxazol có thể gây ra những tác dụng phụ, chẳng hạn như:

• Thường gặp: sốt, buồn nôn, nôn, ỉa chảy, viêm lưỡi, ngứa, ngoại ban
• Ít gặp: tăng bạch cầu ưa eosin, giảm bạch cầu, giảm bạch cầu trung tính, ban xuất huyết, mày đay
• Hiếm gặp: phản ứng phản vệ, bệnh huyết thanh, thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ, thiếu máu tan huyết, giảm tiểu cầu, giảm bạch cầu hạt và giảm toàn thể huyết cầu, viêm màng não vô khuẩn, hoại tử biểu bì nhiễm độc, hội chứng Stevens – Johnson, ban đỏ đa dạng, phù mạch, mẫn cảm ánh sáng, vàng da, ứ mật ở gan, hoại tử gan, tăng kali huyết, giảm đường huyết, ảo giác, suy thận, viêm thận kẽ, sỏi thận, ù tai.

Đây không phải là danh mục đầy đủ tất cả các tác dụng phụ và có thể xảy ra những tác dụng phụ khác. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về tác dụng phụ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ.

Thận trọng/Cảnh báo

Trước khi dùng thuốc cotrimoxazol bạn nên biết những gì?

Chống chỉ định thuốc Cotrimoxazol trong các trường hợp:

• Mẫn cảm với sulfonamid hoặc với trimethoprim
• Trẻ nhỏ dưới 2 tháng tuổi
• Thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ do thiếu acid folic
• Suy thận nặng mà không xác định được nồng độ thuốc trong huyết tương.

Thận trọng khi sử dụng thuốc trong các trường hợp:

• Chức năng thận suy giảm, dễ bị tiếu hụt acid folic như người bệnh cao tuổi và khi dùng cotrimoxazol liều cao dài ngày, mất nước, suy dinh dưỡng
• Người thiếu hụt G6DP do thuốc có thể gây thiếu máu tán huyết cho những đối tượng này
• Theo dõi huyết học khi dùng thuốc này, đặc biệt khi có các dấu hiệu rối loạn về máu. Phải ngừng thuốc ngay khi thấy xuất hiện phát ban hoặc có thay đổi bất thường về máu
• Phải đặc biệt theo dõi sát sao khi dùng thuốc cho người nhiễm HIV vì những người này có tỷ lệ đặc biệt cao về tai biến phụ (sốt, các phản ứng về da và huyết học)
• Liều cao trimethoprim trong điều trị viêm phổi do Pneumocystis carinii gây tăng dần dần kali huyết nhưng có thể trở lại bình thường. Nguy cơ tăng kali huyết cũng xảy ra ở liều thường dùng và cần được xem xét, đặc biệt khi dùng đồng thời với các thuốc làm tăng kali huyết khác hoặc suy thận.

Những điều bạn cần lưu ý khi dùng thuốc trong trường hợp đặc biệt (mang thai, cho con bú, phẫu thuật,…)

• Thời kỳ mang thai: Sulfonamid có thể gây vàng da ở trẻ em thời kỳ chu sinh do việc đẩy bilirubin ra khỏi albumin. Vì trimethoprim và sulfamethoxazol có thể cản trở chuyển hóa acid folic, thuốc chỉ dùng lúc mang thai khi thật cần thiết. Nếu cần phải dùng thuốc trong thời kỳ mang thai thì phải dùng thêm acid folic.
• Thời kỳ cho con bú: Không được dùng thuốc cho bà mẹ đang cho con bú, trẻ sơ sinh rất nhạy cảm với tác dụng độc của thuốc.

Tương tác thuốc

Thuốc cotrimoxazol có thể tương tác với thuốc nào?

Thuốc này có thể làm thay đổi khả năng hoạt động của thuốc khác mà bạn đang dùng hoặc gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ. Để tránh tình trạng tương tác thuốc, tốt nhất là bạn viết một danh sách những thuốc bạn đang dùng (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa, thảo dược và thực phẩm chức năng) và cho bác sĩ hoặc dược sĩ xem. Để đảm bảo an toàn khi dùng thuốc, bạn không tự ý dùng thuốc, ngưng hoặc thay đổi liều lượng của thuốc mà không có sự cho phép của bác sĩ.

Những thuốc có thể tương tác với thuốc cotrimoxazol bao gồm:

• Thuốc lợi tiểu, đặc biệt là thiazid – khi dùng chung làm tăng nguy cơ giảm tiểu cầu ở người già. Sulfonamid có thể ức chế gắn protein và bài tiết qua thận của methotrexat và vì vậy giảm thải trừ, tăng tác dụng của methotrexat. Dùng đồng thời pyrimethamin 25 mg/tuần với cotrimoxazol làm tăng nguy cơ thiếu máu hồng cầu khổng lồ.
• Phenytoin – dùng chung làm tăng quá mức tác dụng của phenytoin.
• Wafarin – dùng chung có thể kéo dài thời gian prothrombin.
• Cyclosporin – dùng chung gây độc cho thận ở người ghép thận nhưng có thể hồi phục.
• Digoxin – dùng chung làm tăng nồng độ digoxin trong huyết thanh, thường thấy ở người cao tuổi. Vì vậy phải giám sát nồng độ digoxin trong huyết thanh khi phối hợp.
• Indomethacin – dùng chung làm tăng nồng độ sulfamethoxazol trong huyết tương
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng – dùng chung làm giảm hiệu quả của thuốc chống trầm cảm
• Amantadin – đã có trường hợp mê sảng nhiễm độc được báo cáo khi dùng chung với cotrimoxazol.

Thuốc cotrimoxazol có thể tương tác với thực phẩm, đồ uống nào?

Thức ăn, rượu và thuốc lá có thể tương tác với vài loại thuốc nhất định. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc uống thuốc cùng thức ăn, rượu và thuốc lá.

Tình trạng sức khỏe nào ảnh hưởng đến thuốc cotrimoxazol?

Tình trạng sức khỏe của bạn có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc này. Bạn nên báo cho bác sĩ biết nếu mình có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào, đặc biệt là những tình trạng đã được đề cập trong mục Thận trọng/Cảnh báo.

Bảo quản thuốc

Bạn nên bảo quản thuốc cotrimoxazol như thế nào?

Bạn nên bảo quản ở nhiệt độ phòng, tránh ẩm và tránh ánh sáng. Không bảo quản trong phòng tắm hoặc trong ngăn đá. Bạn nên nhớ rằng mỗi loại thuốc có thể có các phương pháp bảo quản khác nhau. Vì vậy, bạn nên đọc kỹ hướng dẫn bảo quản trên bao bì hoặc hỏi dược sĩ. Giữ thuốc tránh xa tầm tay trẻ em và thú nuôi.

Bạn không nên vứt thuốc vào toilet hoặc đường ống dẫn nước trừ khi có yêu cầu. Thay vì vậy, hãy vứt thuốc đúng cách khi thuốc quá hạn hoặc không thể sử dụng. Bạn có thể tham khảo ý kiến dược sĩ hoặc công ty xử lý rác thải địa phương về cách tiêu hủy thuốc an toàn.

Dạng bào chế

Thuốc Cotrimoxazol có những dạng và hàm lượng nào?

Thuốc Cotrimoxazol có những dạng và hàm lượng sau:

• Viên nén 80 mg/400 mg (sulfamethoxazole + trimethoprim);
• Hỗn dịch 40 mg/200 mg mỗi 5 ml.