Những nguy cơ và bênh tiềm ẩn vào mùa hè đến sức khỏe của bạn

Theo tạp chí Time, đột quỵ do nhiệt là một trạng thái nghiêm trọng không liên quan đến sự cố tim mạch, xảy ra khi nhiệt độ cơ thể tăng lên mức nguy hiểm. Đây là một loại bệnh nhiệt nghiêm trọng, bao gồm tình trạng mất nước do chuột rút liên quan đến nhiệt độ, cảm giác mệt mỏi do kiệt sức vì nhiệt và nguy cơ bị cháy nắng. Đôi khi, có thể xuất hiện một số dấu hiệu nhỏ trước khi xảy ra tình trạng say nắng, tuy nhiên không luôn có tín hiệu cảnh báo rõ ràng.

Zachary Schlader, phó giáo sư về vận động học tại Đại học Indiana (Hoa Kỳ), nơi ông nghiên cứu về căng thẳng nhiệt, cho biết khi bị say nắng, "cơ thể không thể điều chỉnh nhiệt độ được nữa. Nó không chỉ đơn giản là bạn bị nóng". Ông nói, mối nguy hiểm thực sự của say nắng là nó được đánh dấu bằng một số mức độ rối loạn chức năng của hệ thần kinh trung ương. Loại trục trặc sinh lý này gây ra phản ứng viêm toàn thân trên diện rộng, nhanh chóng khiến mọi hệ thống cơ quan gặp nguy hiểm. Do những mối đe dọa nhanh chóng và có hệ thống mà nó gây ra, Schlader so sánh (có sự tương đồng) giữa say nắng với nhiễm trùng huyết - một bệnh nhiễm trùng toàn thân.

Say nắng thường xảy ra theo một trong hai cách: tiếp xúc với nhiệt độ quá cao hoặc hoạt động cường độ cao làm nóng cơ thể đến mức tương tự. Miles Marchand, bác sĩ nội trú khoa tim mạch tại Đại học British Columbia (Canada) giải thích: "Khi nhiệt độ môi trường tăng lên, quá trình trao đổi chất của cơ thể chúng ta thực sự tăng lên, làm tăng quá trình sinh nhiệt. Đồng thời, ở nhiệt độ cao chúng ta ít có khả năng tản nhiệt ra môi trường hơn". Marchand giải thích, một hệ thống tim mạch khỏe mạnh có thể bù đắp một chút bằng cách làm giãn mạch máu và điều chỉnh cung lượng tim. Đây là lý do tại sao việc tiếp xúc với môi trường nắng nóng là mối nguy hiểm lớn hơn nhiều đối với những người có yếu tố nguy cơ tim mạch hoặc tình trạng sức khỏe trước đó, chẳng hạn như người cao tuổi.

Theo tờ Time, đột quỵ do nhiệt, không liên quan đến biến cố tim mạch có chung thuật ngữ "đột quỵ", xảy ra khi nhiệt độ trung tâm của cơ thể tăng đến mức nguy hiểm. Đây là dạng bệnh nhiệt nghiêm trọng nhất, bao gồm chuột rút do nhiệt liên quan đến mất nước, cảm giác mệt mỏi do kiệt sức vì nóng và thậm chí là cháy nắng. Đôi khi, một người sẽ trải qua một hoặc nhiều tình trạng nhỏ hơn trước khi bị say nắng, nhưng không phải lúc nào cũng có dấu hiệu cảnh báo.

Zachary Schlader, phó giáo sư về vận động học tại Đại học Indiana (Hoa Kỳ), nơi ông nghiên cứu về căng thẳng nhiệt, cho biết khi bị say nắng, "cơ thể không thể điều chỉnh nhiệt độ được nữa. Nó không chỉ đơn giản là bạn bị nóng". Ông nói, mối nguy hiểm thực sự của say nắng là nó được đánh dấu bằng một số mức độ rối loạn chức năng của hệ thần kinh trung ương. Loại trục trặc sinh lý này gây ra phản ứng viêm toàn thân trên diện rộng, nhanh chóng khiến mọi hệ thống cơ quan gặp nguy hiểm. Do những mối đe dọa nhanh chóng và có hệ thống mà nó gây ra, Schlader so sánh (có sự tương đồng) giữa say nắng với nhiễm trùng huyết - một bệnh nhiễm trùng toàn thân.

Say nắng thường xảy ra theo một trong hai cách: tiếp xúc với nhiệt độ quá cao hoặc hoạt động cường độ cao làm nóng cơ thể đến mức tương tự. Miles Marchand, bác sĩ nội trú khoa tim mạch tại Đại học British Columbia (Canada) giải thích: "Khi nhiệt độ môi trường tăng lên, quá trình trao đổi chất của cơ thể chúng ta thực sự tăng lên, làm tăng quá trình sinh nhiệt. Đồng thời, ở nhiệt độ cao chúng ta ít có khả năng tản nhiệt ra môi trường hơn". Marchand giải thích, một hệ thống tim mạch khỏe mạnh có thể bù đắp một chút bằng cách làm giãn mạch máu và điều chỉnh cung lượng tim. Đây là lý do tại sao việc tiếp xúc với môi trường nắng nóng là mối nguy hiểm lớn hơn nhiều đối với những người có yếu tố nguy cơ tim mạch hoặc tình trạng sức khỏe trước đó, chẳng hạn như người cao tuổi.

Ảnh minh họa: Getty Images

Schlader nói: "Khi mọi người xem xét các rủi ro của say nắng, có lẽ điều hàng đầu bị đánh giá thấp là hoạt động thể chất hoặc tập thể dục. Những người trẻ hơn và khỏe mạnh hơn thường có nhiều khả năng bị say nắng hơn do hoạt động thể chất kéo dài trong điều kiện vốn đã nóng".

Schlader cho biết, khi nói đến việc điều trị say nắng khi nó bắt đầu, làm mát nhanh là lựa chọn duy nhất. Ông giải thích, tiêu chuẩn vàng về cơ bản chỉ là ngâm nước đá. Đó là lý do tại sao say nắng giết chết những người sống xa các nguồn lực như bệnh viện và không gian công cộng được làm mát nhanh chóng.

Schlader cho biết việc thiếu các phương pháp điều trị khác là một phần nguyên nhân khiến say nắng trở nên nguy hiểm. ''Việc làm mát con người nhanh chóng đòi hỏi rất nhiều cơ sở hạ tầng khác nhau mà nhiều nơi không có. Ngay cả điều hòa không khí cũng phụ thuộc vào nguồn năng lượng dồi dào".

Nghiên cứu mới về sự nguy hiểm của say nắng

Đưa nhiệt độ cơ thể của người bị say nắng trở lại bình thường càng nhanh càng tốt từ lâu đã được công nhận là phương pháp đơn giản và duy nhất để cứu sống một người, nhưng nghiên cứu ban đầu trên các mô hình động vật đang làm dấy lên các cuộc thảo luận về khả năng tổn thương cơ quan lâu dài đối với một số người sống sót sau say nắng.

Trong các thí nghiệm quan sát chuột nhắt và chuột cống bị sốc nhiệt ở nhiệt độ khắc nghiệt, các nhà nghiên cứu đã xác định được một số dấu hiệu sinh học rõ ràng về tổn thương, chủ yếu ở tim và thận. Schlader cho biết, mặc dù đây không phải là những hệ thống cơ quan duy nhất bị căng thẳng do say nắng, nhưng vai trò của chúng trong việc duy trì nhiệt độ cơ thể -bơm máu và quản lý hydrat hóa - là rất quan trọng. Nó có ý nghĩa rằng chúng sẽ có hậu quả lâu dài.

Ảnh minh họa: Prevention

Tuy nhiên, còn quá sớm để nói liệu chúng ta có phải đối mặt với một tương lai gia tăng chấn thương do say nắng hay không. Ví dụ, có thể giảm nhẹ một số tổn thương nhất định đối với các cơ quan nội tạng bằng cách làm lạnh nhanh, một phương pháp điều trị thường không áp dụng cho các đối tượng thử nghiệm trên động vật. Nhưng tỷ lệ tử vong của các nạn nhân tăng lên trong những năm ngay sau đó, cho thấy rằng việc sống sót sau một cơn say nắng dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ngay cả khi đã tính đến các bệnh kèm theo. Suy giảm nhận thức và vận động lâu dài gần đây cũng có liên quan đến say nắng, ngay cả ở những người trẻ tuổi, khỏe mạnh.

Đối với những người sẵn sàng tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế, đây không phải là vấn đề đáng lo ngại. Marchand cho biết: ''Phần lớn bệnh nhân say nắng đến bệnh viện, bệnh nhân thực sự hồi phục khá nhanh. Điều đó thật tuyệt, nếu bạn sống gần bệnh viện. Nhưng tốc độ say nắng trở nên trầm trọng hơn và việc thiếu phương pháp điều trị bằng thuốc có nghĩa là khoảng thời gian để được điều trị phải càng ngắn càng tốt - chẳng hạn như phải tốn một giờ để đi xe đến bệnh viện thì bệnh nhân sẽ phải giành giật sự sống khốc liệt hơn".

Nhận biết người bị say nắng để điều trị sớm

Nếu bạn nghĩ rằng thậm chí có khả năng ai đó đang ở cùng bạn bị say nắng, thì điều quan trọng là phải tìm cách điều trị. Marchand nói: "Không được điều trị, tỷ lệ tử vong cao. Theo một số nghiên cứu, gần 60% nạn nhân bị suy nội tạng dẫn đến tử vong trong vòng vài ngày. Say nắng có thể xảy ra quá nhanh và lén lút như sự thay đổi thời tiết".

Tuy nhiên, có một số điều cần chú ý nếu bạn ra ngoài vào một ngày nắng nóng. Dấu hiệu rõ ràng nhất của say nắng là lú lẫn và mất phương hướng, gây ra bởi sự "đoản mạch" của hệ thống thần kinh trung ương. Khi mới bắt đầu, điều này cũng có thể tự biểu hiện khi tâm trạng thay đổi "hơi cực độ", Schandler nói. Nếu ai đó trở nên cáu kỉnh hơn hoặc bắt đầu hành động rất khác, đó có thể là một dấu hiệu thần kinh quan trọng của say nắng.

Marchand cho biết thêm: "Ban đầu, nhiều người sẽ đổ mồ hôi, nhưng khi họ bị mất nước nhiều hơn (đặc biệt là ở những người lớn tuổi), da có thể thực sự trở nên khô. Nếu bạn thấy những dấu hiệu này, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ".