Chóng mặt là cảm giác quay cuồng, làm bạn không thể giữ thăng bằng và dễ bị té ngã. Cơ chế hình thành triệu chứng chóng mặt rất phức tạp, thường do rối loạn trong cảm nhận phương hướng và thăng bằng của cơ quan thần kinh và tiền đình ốc tai.

Chóng mặt có thể là biểu hiện của nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Vậy nguyên nhân gây chóng mặt là gì và làm sao để hết chóng mặt? Hiểu về tình trạng này sẽ giúp bạn tìm ra nguyên nhân và cách điều trị phù hợp.

Tìm hiểu chung

Chóng mặt là bệnh gì?

Chóng mặt là bệnh gì? Chóng mặt không phải là bệnh mà là triệu chứng của nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau. Triệu chứng này thường được mô tả là cảm giác choáng váng, thấy mọi vật xung quanh quay vòng, hoặc chính bản thân người bệnh quay vòng, đồng thời kèm theo tình trạng mất thăng bằng.

Hiện tượng hay bị chóng mặt thường được điều trị hiệu quả tùy thuộc vào nguyên nhân, nhưng vấn đề là triệu chứng này có thể tái phát. Trong hầu hết các trường hợp, hiện tượng chóng mặt không nghiêm trọng và thường sẽ hết nếu nguyên nhân được chữa khỏi.

Tuy nhiên, nếu triệu chứng chóng mặt đi kèm theo các biểu hiện khác, chẳng hạn như chóng mặt buồn nôn, đau đầu chóng mặt hay chóng mặt hoa mắt, và gây ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống hàng ngày, bạn có thể cần sử dụng thuốc.

Triệu chứng

Những dấu hiệu và triệu chứng đi kèm chóng mặt là gì?

Tình trạng này thường đi kèm với các biểu hiện sau:

• Đầu óc quay cuồng hoặc cảm thấy mệt mỏi
• Đứng không vững hay cảm giác mất thăng bằng
• Cảm giác bồng bềnh
• Đau đầu chóng mặt
• Chóng mặt buồn nôn
• Đổ mồ hôi nhiều
• Ù tai

Tình trạng chóng mặt thường không kéo dài lâu mà sẽ biến mất trong vài phút. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, hiện tượng này có thể kéo dài vài giờ hoặc thậm chí là cả ngày. Ngoài ra, bạn cũng có thể bắt gặp một số biểu hiện bất thường khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám nếu tự nhiên bị chóng mặt hoa mắt kéo dài kèm theo một trong những dấu hiệu sau đây:

• Đau đầu đột ngột hoặc đau đầu rất nặng
• Nôn liên tục
• Ngất xỉu
• Đau ngực hoặc nhịp tim bất thường
• Tê hoặc yếu tay chân
• Khó thở
• Sốt cao
• Cứng cổ
• Bị thương ở đầu
• Động kinh

Nguyên nhân

Nguyên nhân chóng mặt là gì?

Nguyên nhân gây tình trạng này có thể được xác định nhờ vào loại chóng mặt. Nhìn chung, có hai loại chóng mặt dựa theo nguyên nhân, bao gồm:

Chóng mặt ngoại biên

Đây là loại thường gặp nhất. Nguyên nhân gây chóng mặt ngoại biên là do sự xáo trộn ở tai trong, ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh cân bằng của cơ thể.

Khi bạn di chuyển đầu, các cơ quan bên trong tai sẽ cho bạn biết vị trí của đầu và sau đó gửi tín hiệu đến não để duy trì sự cân bằng. Tuy nhiên, nếu gặp phải vấn đề ở bên trong tai, bạn sẽ bị đau đầu chóng mặt. Điều này có thể xảy ra do viêm ở tai trong hoặc do nhiễm virus.

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác có thể gây ra tình trạng này là:

Chóng mặt kịch phát lành tính do tư thế

Tình trạng này liên quan đến việc tiền đình tai trong suy giảm do vị trí đầu và chuyển động bị thay đổi đột ngột, ví dụ như:

• Thay đổi từ tư thế thẳng đầu sang cúi đầu
  
• Thức dậy đột ngột
  
• Ngước đầu lên cao
  

Chóng mặt kịch phát lành tính do tư thế cũng dễ xảy ra hơn ở những người đã phẫu thuật tai, có tiền sử chấn thương ở đầu, nhiễm trùng tai hoặc trong thời gian chữa và dưỡng bệnh. Tình trạng này thường xảy ra trong thời gian ngắn và ở những người trên 50 tuổi. Tuy nhiên, người trẻ cũng có thể mắc tình trạng này.

Từng bị chấn thương đầu

Bệnh sử cũng có thể là một nguyên nhân gây chóng mặt ngoại biên. Những người đã bị thương ở đầu có thể bị rối loạn tai dẫn đến hoa mắt.

Viêm và sưng tai trong

Tai trong đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát thính giác và cân bằng cơ thể. Tình trạng nhiễm trùng ở những người bị cúm, cảm lạnh hay viêm nha khoa rất dễ lây sang tai trong và gây viêm nhiễm tại đây. Lúc này, người bệnh không chỉ bị chóng mặt hoa mắt mà còn gặp phải nhiều dấu hiệu bất thường khác như:

• Buồn nôn và nôn
• Suy giảm thính giác
• Đau tai
• Sốt

Viêm dây thần kinh tiền đình

Viêm dây thần kinh tiền đình là tình trạng viêm xảy ra ở một phần dây thần kinh tai liên kết trực tiếp với não. Tình trạng này là do nhiễm virus gây ra, thường xuất hiện đột ngột mà không kèm theo triệu chứng hoặc dấu hiệu khác, thậm chí không phát sinh vấn đề về khả năng nghe.

Viêm dây thần kinh tiền đình có thể xảy ra trong vài giờ và gây mất cân bằng, đau đầu kliyengan hoặc buồn nôn.

Bệnh Ménière

Bệnh Ménière là một căn bệnh hiếm gặp xảy ra ở tai trong. Mặc dù bệnh Ménière rất hiếm, nhưng tình trạng này có thể là nguyên nhân gây chóng mặt nghiêm trọng. Các triệu chứng của bệnh bao gồm nghe thấy tiếng chuông trong tai và nghe kém trong một khoảng thời gian.

Nếu bạn bị bệnh Ménière, các triệu chứng sẽ xuất hiện trong vài giờ hoặc thậm chí vài ngày. Bệnh cũng kèm theo tình trạng buồn nôn và nôn trầm trọng. Mặc dù khá nguy hiểm nhưng các chuyên gia vẫn chưa xác định được chính xác nguyên nhân gây ra bệnh Ménière.

Chóng mặt trung ương

Trái ngược với hiện tượng chóng mặt ngoại biên gây ra bởi rối loạn tai và các cơ quan cân bằng, triệu chứng ở trung ương là kết quả của các vấn đề về não. Phần não thường bị ảnh hưởng nhiều nhất là tiểu não.

Dưới đây là một số tình trạng có thể gây chóng mặt trung tâm:

• Đau nửa đầu từng cơn: bạn bị đau đầu không thể chịu nổi kèm theo đau nhói. Tình trạng này thường xuất hiện ở những người trẻ tuổi. Tránh các nguyên nhân và điều trị chứng đau nửa đầu thường có thể làm giảm bớt tình trạng đau đầu chóng mặt này.
• Đa xơ cứng: đây là một rối loạn thần kinh xảy ra trong hệ thống thần kinh trung ương, gồm não và tủy sống, gây ra do lỗi trong hệ thống miễn dịch của con người.
• U dây thần kinh thính giác: là một khối u lành tính phát triển trên các dây thần kinh tiền đình, hệ thống dây thần kinh kết nối từ tai đến não. U dây thần kinh thính giác thường do rối loạn di truyền.
• Các khối u não: chúng tấn công tiểu não và dẫn đến những phối hợp không phù hợp với chuyển động của cơ thể.
• Đột quỵ: là sự tắc nghẽn các mạch máu xảy ra trong não.
• Tác dụng phụ một số loại thuốc: Sử dụng một số loại thuốc có thể gây chóng mặt.

Yếu tố nguy cơ

Chóng mặt rất phổ biến và ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi. Bạn có thể làm giảm nguy cơ bằng cách tránh các yếu tố nguy cơ, hãy thảo luận với bác sĩ nếu bạn có bất cứ thắc mắc nào.

Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ chóng mặt, chẳng hạn như tuổi tác. Tình trạng này thường xảy ra ở người lớn nhiều hơn trẻ em và có thể lặp lại ở những người đã từng gặp tình trạng này trước đây.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán nguyên nhân chóng mặt?

Việc cần thiết nhất là phải chẩn đoán được chính xác nguyên nhân chóng mặt. Ban đầu, bác sĩ sẽ hỏi các thông tin liên quan đến tình trạng của bạn như bạn bị khi nào, tần xuất xuất hiện và yếu tố gây chóng mặt. Sau đây là một số phương pháp chẩn đoán.

• Khám lâm sàng
• Chụp MRI hoặc CT trong trường hợp nghi ngờ đột quỵ
• Khám khả năng giữ thăng bằng khi đi lại
• Khám hệ thần kinh trung ương
• Xét nghiệm kiểm tra thính lực và khả năng thăng bằng, bao gồm:
  • Kiểm tra cử động của mắt
  • Kiểm tra cử động của đầu
  • Thay đổi tư thế
  • Kiểm tra xoay ghế

Làm sao để hết chóng mặt?

Các cơn chóng mặt thường có thể tự hết mà không cần điều trị. Nếu cần thiết, điều trị sẽ dựa trên nguyên nhân và các triệu chứng. Điều trị có thể bao gồm:

Sử dụng thuốc

Nhiều người vẫn thường thắc mắc rằng chóng mặt uống thuốc gì? Các loại thuốc giảm chóng mặt như thuốc kháng histamine, thuốc kháng cholinergic, các miếng dán chứa scopolamine có thể được chỉ định.

Ngoài ra, thuốc chống buồn nôn, thuốc chống lo âu như diazepam, alprazolam hoặc thuốc ngừa cơn đau nửa đầu cũng sẽ được kê đơn tùy theo nguyên nhân chóng mặt.

Bài tập cân bằng

Những bài tập này sẽ giúp não bộ của bạn thích nghi với các chuyển động

Phẫu thuật hoặc các thủ thuật khác

• Tiêm gentamicin (kháng sinh) vào tai trong để vô hiệu hóa chức năng thăng bằng
• Loại bỏ vùng nhận cảm ở tai trong (vùng chịu trách nhiệm cảm nhận thăng bằng).

Phòng ngừa

Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn phòng ngừa chóng mặt?

Bạn sẽ có thể kiểm soát chóng mặt nếu áp dụng các biện pháp sau:

• Bạn có thể sẽ bị mất khả năng thăng bằng, vì vậy hãy cẩn thận khi đi lại
• Tránh thay đổi tư thế quá đột ngột. Nếu triệu chứng quá nặng, bạn có thể chống gậy để hỗ trợ
• Tránh đặt những đồ vật dễ gây vấp ngã trong nhà
• Khi cảm thấy chóng mặt, bạn hãy ngồi xuống hoặc nằm xuống ngay lập tức
• Tránh lái xe hoặc vận hành máy móc nếu bạn thường xuyên gặp phải tình trạng này
• Tránh uống cà phê, rượu, tránh ăn nhiều muối và tránh hút thuốc lá
• Uống đủ nước, thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và tránh để bị stress
• Tìm hiểu về các tác dụng phụ của loại thuốc bạn đang uống
• Nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát và uống đủ nước, nếu có thể, bạn nên uống loại nước cung cấp chất điện giải.

Chóng mặt với nguyên nhân cụ thể thường được điều trị khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu như nguyên nhân gây ra chóng mặt là do rối loạn tiền đình (chóng mặt kịch phát lành tính) thì bệnh có thể tái phát. Một số biện pháp hỗ trợ điều trị triệu chứng do nguyên nhân này phải kể đến như bài tập thích nghi tiền đình và thuốc hỗ trợ phục hồi tiền đình.

Khi cơn chóng mặt xảy ra, bạn nên nằm nghỉ ở tư thế thoải mái nhất, tránh đi lại vì có thể dẫn đến té ngã. Khi bệnh tái phát, cơn chóng mặt thường sẽ tự hết sau vài ngày. Thuốc có thể làm bệnh cải thiện nhanh hơn. Các phương pháp như sống lành mạnh, tập thể thao và hạn chế căng thẳng sẽ giúp giảm tần suất tái phát bệnh.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.