Tiếng thổi tim ở trẻ: triệu chứng chính của bệnh van tim

Tiếng thổi tim đặc trưng với những tiếng phù phù được xem là triệu chứng điển hình của bệnh van tim. Tình trạng này xuất hiện do bẩm sinh hay trong quá trình phát triển của trẻ.

Tiếng thổi tim không phải là một bệnh lý mà là dấu hiệu chỉ điểm bệnh van tim mà trẻ có thể mắc phải. Những thông tin sau sẽ giúp bạn hiểu hơn về dấu hiệu này để có thể nhận diện sớm bệnh và có hướng xử trí kịp thời.

Tiếng thổi tim là gì?

Tim người có 4 van để máu lưu thông theo một chiều nhất định. “Lụp đụp” là âm thanh thông thường phát ra khi van tim đóng mở. Một tiếng tim bình thường gồm có 2 âm thanh riêng biệt. Âm thanh đầu tiên (S1) là do các van tâm thất đóng lại, còn âm thanh thứ 2 (S2) là do các van bán nguyệt. Chu kỳ của nhịp tim thường là S1 – S2 – S1 – S2… hoặc lụp đụp – lụp đụp – lụp đụp…

Tiếng thổi tim được tạo ra bởi các dòng máu chảy hỗn loạn trong tim. Những âm thanh này thường được xuất hiện ở giữa tiếng tim đập. Tiếng thổi tim khá phổ biến ở trẻ nhỏ. Những âm thanh này có thể vô hại và không phải điều trị. Tuy nhiên, một số trường hợp, đây là dấu hiệu cho thấy bệnh van tim tiềm ẩn do vấn đề về lưu thông máu hoặc sự xáo trộn của các mạch máu ở tim khi van tim bị hư hại, khuyết tật hay thu hẹp.

Phân loại tiếng thổi tim

Có hai loại tiếng thổi tim: tiếng thổi vô hại và tiếng thổi bất thường.

1. Tiếng thổi vô hại

Tiếng thổi vô hại thường phổ biến ở trẻ nhỏ. Những tiếng thổi này chỉ là âm thanh của các dòng máu đang lưu thông trong tim. Bác sĩ có thể nghe thấy tiếng thổi tim này thông qua ống nghe. Những tiếng thổi này sẽ xuất hiện trong suốt thời thơ ấu của trẻ. Chúng thường kéo dài từ khi trẻ được 3 – 7 tuổi và sẽ biến mất khi trẻ lớn lên.

Khoảng 75% trẻ sơ sinh và 66% trẻ nhỏ có tiếng thổi tim vô hại. Một số dạng của tiếng thổi tim vô hại:

Tiểng thổi tim vô hại thường có xu hướng thay đổi cường độ theo tư thế của trẻ. Ngoài ra, chúng thường được nghe thấy ở một điểm và không di chuyển hoặc lan ra những nơi khác như cổ, nách hoặc lưng.

2. Tiếng thổi bất thường

Khi tiếng thổi tim liên quan đến các vấn đề về cấu trúc tim hoặc các khuyết tật tim bẩm sinh như van tim bị hẹp, lỗ ở tim, van tim bất thường… thì những tiếng thổi này được xem là tiếng thổi bất thường (tiếng thổi bệnh lý). Nguyên nhân của những tiếng thổi này thường khác nhau.

Tiếng thổi tim cũng có thể được phân loại dựa trên cách những âm thanh này phát ra và thời điểm mà chúng xuất hiện trong chu kỳ tim mạch.

• Tiếng thổi tâm thu thường nghe thấy được khi cơ tim co lại. Âm thanh này khá mơ hồ và thường xuất hiện khi máu lưu thông qua một động mạch hẹp. Đây có thể là tiếng thổi chảy ngược do hở van hai lá hoặc ba lá khiến máu chảy ra từ tâm thất sau đó chảy ngược trở lại động mạch.
• Tiếng thổi tâm trương thường xuất hiện ở các khoảng trống của nhịp tim. Những tiếng thổi này có thể là do hở van tĩnh mạch hoặc van động mạch chủ.
• Tiếng thổi liên tục thường xuất hiện trong chu kỳ tim.

Nguyên nhân của tiếng thổi tim

Tiếng thổi tim vô hại thường do máu lưu thông qua tim. Ở trẻ em, tiếng thổi tim bất thường thường có liên quan đến các khuyết tật tim bẩm sinh. Những khuyết tật này có thể lành tính và không gây biến chứng. Tuy nhiên, cũng có những bệnh cần phải được phẫu thuật hoặc thậm chí là cấy ghép tim.

Nguyên nhân thường gặp của tiếng thổi tim:

• Sự trở về bất thường và hoàn toàn của tĩnh mạch phổi.
• Khiếm khuyết vách ngăn tâm thất: có một lỗ hổng ở vách ngăn tâm thất trái và tâm thất phải của tim.
• Khuyết tật vách tâm nhĩ: Đây là một bệnh tim bẩm sinh do vách ngăn chia buồng tim có vấn đề hoặc bị khiếm khuyết.
• Ống động mạch là tình trạng mà ống động mạch (một mạch máu bình thường trong cơ thể có nhiệm vụ kết nối hai động mạch chính – động mạch chủ và động mạch phổi – giúp đưa máu từ tim ra nuôi cơ thể) không đóng lại sau khi chào đời.
• Hẹp động mạch chủ khiến máu khó lưu thông qua động mạch. Đây là một khuyết tật tim bẩm sinh.

Tiếng thổi tim có thể gây ra do một số bệnh tim bẩm sinh hoặc các khuyết tật về tim. Một số bệnh này có thể là do di truyền. Nồng độ cholesterol cao trong máu cũng có thể là do di truyền và tình trạng này thường khiến tiếng thổi tim trở nên trầm trọng hơn.

Bác sĩ sẽ là người xác định tiếng thổi tim. Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng và đề nghị bạn cho trẻ thực hiện một số thủ thuật chẩn đoán để xác định xem tiếng thổi tim đó là vô hại hay là tiếng thổi bất thường.

Các triệu chứng của tiếng thổi tim

Tiếng thổi tim vô hại thường không có các triệu chứng rõ ràng. Nếu tiếng thổi tim bất thường, trẻ sẽ có một số triệu chứng như:

• Thở nhanh
• Khó thở
• Mệt mỏi
• Tức ngực
• Da xanh ở đầu ngón tay, thường thấy ở trẻ sơ sinh bị khuyết tật tim bẩm sinh
• Ho
• Sưng mắt cá chân, bàn chân, tĩnh mạch cổ và bụng

Tuy nhiên, đa số các trường hợp trẻ sẽ không có bất cứ dấu hiệu nào. Bạn chỉ có thể đưa trẻ đến bác sĩ mới có thể phát hiện ra được tình trạng này.

Khi nào nên đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Nếu bạn thấy trẻ có những triệu chứng trên, hãy đưa con đến bác sĩ ngay bởi đó có thể là dấu hiệu cho thấy trẻ đang mắc một bệnh tim nào đó. Ngoài ra, bạn cần phải tìm hiểu những điều sau:

• Tiền sử bệnh tim của gia đình: nếu ai đó trong gia đình bạn bị mắc bệnh tim thì nguy cơ trẻ mắc các vấn đề về tim sẽ cao hơn.
• Tiền sử bệnh của trẻ để xem trước đây trẻ có xuất hiện tình trạng này chưa.

Chẩn đoán tiếng thổi tim ở trẻ em

Bác sĩ sẽ lắng nghe nhịp tim của trẻ để phát hiện tiếng thổi tim. Tiếng thổi tim được đánh giá trên phạm vi từ 1 – 6. Cấp độ 1 nghĩa là có thể vừa đủ để nghe thấy còn cấp độ 6 nghĩa là rất to. Sau khi xem xét kỹ lưỡng tiền sử bệnh của gia đình và của trẻ, bác sĩ sẽ đề nghị thực hiện một vài xét nghiệm nếu cần. Những xét nghiệm này gồm:

• Siêu âm tim
• Chụp X-quang ngực
• Chụp cộng hưởng từ MRI
• Chụp X-quang tim
• Điện tâm đồ

Các xét nghiệm trên sẽ giúp các bác sĩ biết chính xác tình trạng của tim và có phương án điều trị thích hợp.

Điều trị tiếng thổi tim

Tiếng thổi tim vô hại thường không cần phải điều trị vì chúng sẽ tự biến mất và có thể xuất hiện lại mà không gây hại gì. Nhưng nếu tiếng thổi tim là do các khuyết tật ở tim, bác sĩ sẽ giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa tim. Bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng thuốc để điều trị tiếng thổi tim bất thường.

Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp bác sĩ sẽ đề nghị phẫu thuật để khắc phục các khuyết tật.  Nếu tiếng thổi tim là do các bệnh như sốt thấp khớp và thiếu máu thì không cần phải điều trị.

Tiếng thổi tim ở trẻ nhỏ chỉ là âm thanh khi máu được bơm vào tim. Nếu nghi ngờ trẻ đang gặp phải vấn đề nào đó, bạn cần trao đổi với chuyên gia để có hướng can thiệp kịp thời nhé.