"Lỡ" cắt bỏ amidan, liệu sau này có gặp những phiền toái gì không? Cảnh giác với các biến chứng có thể xảy ra khi can thiệp phẫu thuật này

Viêm amidan là bệnh lý phổ biến, có thể gặp ở các độ tuổi nhưng nhiều nhất là ở trẻ em. Nó nằm trong bệnh cảnh của viêm họng nói chung và cũng là cái cách mà cơ thể phản ứng lại những tác nhân có hại từ môi trường, rèn luyện khả năng của hệ miễn dịch. Nhưng một khi nó đã thành “bệnh” rồi thì cần phải “cắt” bỏ đi. Vậy, cắt amidan có nguy hiểm không và sau cắt liệu có “khỏe” được như mong muốn?

Cơ thể con người vốn là một cấu trúc hoàn chỉnh, không thiếu, không thừa kể cả…”ruột thừa”. Cái “núm ruột” nhỏ bé ấy ban đầu cứ tưởng nó bị thừa, nhưng thực ra sau này chúng ta mới biết là nó khuyến khích sự phát triển của lợi khuẩn giúp tăng cường hệ miễn dịch của ruột. Amidan cũng vậy và còn hơn thế nữa, nó “có mặt” trong vai trò của “người lính tiền tiêu” bảo vệ “cửa ngõ” của cơ thể. Khi nó đang làm tốt vai trò của mình thì đương nhiên ta phải trọng dụng. Nhưng, khi nó bị “thoái hóa biến chất”, trở thành nơi dung dưỡng các vi trùng “bất hảo”, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe thì ta cần phải loại bỏ. Khi ta loại bỏ nó tức là ta đã chấp nhận sự khiếm khuyết của hệ thống phòng thủ nơi tuyến đầu và các hệ lụy sau đó. Chính vì thế mà sự cân nhắc “giữ” hay “bỏ” luôn làm “đau đầu” các nhà chuyên môn và ngày nay họ đã đưa ra một chỉ định nghiêm ngặt với những tiêu chí cụ thể thay vì “nhắm mắt” cắt “đại trà” như thời gian trước.

Để biết được những hậu quả sau khi cắt amidan và các biến chứng sau cắt amidan, mời bạn tham khảo bài viết dưới đây của Hello Bacsi.

Mục đích của cắt amidan

Trước khi tìm hiểu những biến chứng của phẫu thuật cắt amidan và hậu quả lâu dài sau cắt amidan, chúng ta cần tìm hiểu xem mục đích thật sự mình muốn hướng tới khi phải cắt amidan là những gì:

• Loại bỏ ổ nhiễm trùng mạn tính ra khỏi đường hô hấp. Khi viêm amidan thường xuyên tái diễn nhiều lần trong năm và trong nhiều năm liên tiếp, đe dọa, biến chứng ở các cơ quan khác như tai, phế quản phổi, tim, thận, khớp… Ảnh hưởng xấu đến tình trạng sức khỏe chung, đến khả năng học tập, làm việc và chất lượng cuộc sống.
• Làm thông thoáng đường thở khi điều trị bệnh hô hấp do phì đại amidan, chèn ép dẫn đến rối loạn nhịp thở khi ngủ.
• Dập tắt ổ viêm nhiễm nặng đã gây ra áp xe thành bên họng, đe dọa nhiễm trùng huyết. Loại bỏ khi nghi ngờ u ác tính…

Những “hệ lụy” của cắt amidan cần phải lưu ý

Việc cắt amidan đúng chỉ định đã mang tới những lợi ích hiển nhiên không cần phải bàn cãi. Tuy nhiên, giống như các loại phẫu thuật khác, cắt amidan cũng có những rủi ro và biến chứng nhất định. Các biến chứng có thể xảy ra trước, trong và sau khi cắt amidan. Do đó, cần chuẩn bị tâm lý thật kỹ trước khi cắt cho bệnh nhân, đặc biệt là các cháu nhỏ, tránh trường hợp không hợp tác hoặc sợ hãi quá dẫn đến ngất xỉu. Trong mổ thì có thể gặp biến chứng khi tiêm thuốc tê, thuốc mê và tình trạng chảy máu. Sau mổ thì thường đau họng, buồn nôn, nôn mửa, nuốt đau nhói lên tai, ứ đọng nước miếng, hôi miệng, sốt nhẹ, mệt mỏi, đau đầu, chảy máu. Những “phiền toái” này có thể nặng nhẹ khác nhau tùy từng người nhưng nhìn chung thì trẻ em ít bị “hành” hơn so với người lớn do tổ chức mô ở trẻ còn mềm mại, mạch máu co hồi tốt hơn và cảm giác đau dễ bị “quên” nhanh hơn.

Dưới đây là cụ thể hóa một số biến chứng cần lưu ý:

1. Biến chứng sau cắt amidan: Phản ứng với thuốc vô cảm

Bệnh nhân thường được gây tê hoặc gây mê tùy từng trường hợp. Bệnh nhân có thể bị ngộ độc, sốc thuốc tê tuy rằng rất hiếm. Việc sử dụng thuốc gây mê toàn thân có thể gây cảm giác buồn nôn, nôn mửa, đau đầu, đau cơ và các vấn đề về hô hấp. Các sang chấn khi đặt ống nội khí quản, đặt banh miệng cũng có thể xảy ra.

Trong một số trường hợp hết sức đặc biệt, biến chứng nghiêm trọng do gây mê có thể đe dọa đến tính mạng, mặc dù điều này là rất hiếm. Những người trước đây đã từng được áp dụng phương pháp vô cảm là gây mê toàn thân khi phẫu thuật thì không cần phải lo lắng vì điều này. Trường hợp cần phải lưu ý là những người có tiền sử gia đình mắc chứng loạn dưỡng cơ, thiếu men pseudocholinesterase, tăng thân nhiệt ác tính hoặc tử vong do gây mê toàn thân.

Ngoài ra, cũng cần thận trọng với những người bị hen suyễn, ngưng thở khi ngủ hoặc đang có một bệnh lý hô hấp mãn tính khác.

2. Hậu quả sau khi cắt amidan là chảy máu sau phẫu thuật

Bất cứ một can thiệp phẫu thuật nào cũng gây chảy máu. Tùy thuộc vào tính chất của tổ chức bệnh lý, vị trí can thiệp, dụng cụ và phương pháp mổ mà có thể bị mất máu nhiều ít khác nhau. Trong phẫu thuật cắt amidan cũng vậy, khi mổ cũng có chảy chút máu nhất là khi có nhiều xơ dai và mạch máu không còn co hồi tốt. Nhưng với những tiến bộ trong kỹ thuật và trang thiết bị, việc chảy máu trong lúc mổ là rất ít và được kiểm soát tốt. Sau mổ, cũng có trường hợp bị chảy máu sớm hoặc muộn, tuy nhiên khi được phát hiện và xử lý kịp thời thì cũng “ổn”. Cái phiền phức ở đây là vết mổ nằm trong họng nên hơi sâu, cộng thêm cảm giác đau và phản xạ nhạy cảm nên việc cầm máu sau mổ nếu có, cũng làm “vất vả” cho cả bệnh nhân lẫn bác sĩ.

Chảy máu amidan nguyên phát xảy ra trong vòng 24 giờ đầu tiên sau khi phẫu thuật và thường là trong 6 giờ đầu. Chảy máu amidan thứ phát sau mổ xảy ra vào khoảng ngày thứ 5-10 sau phẫu thuật, khi giả mạc của vết thương bong ra. Nếu chảy máu nhiều mà không được phát hiện và xử lý kịp thời thì có thể gây thiếu máu cấp và rối loạn huyết động. Mặc dù biến chứng chảy máu nghiêm trọng, đe dọa tính mạng rất hiếm khi xảy ra, nhưng cũng cần lưu ý trên những người có những yếu tố nguy cơ sau:

• Mắc các bệnh về máu chẳng hạn như máu khó đông
• Đang sử dụng các thuốc giảm đau, kháng viêm như aspirin, ibuprofen hoặc thuốc kháng đông

3. Nhiễm trùng hốc mổ

Nhiễm trùng hốc mổ sau cắt amidan là rất hiếm vì nó nằm trong họng miệng và được “che chắn” bởi hệ thống niêm mạc có khả năng bảo vệ tốt. Tuy nhiên, nhiễm trùng có thể xảy ra nếu:

• Người bệnh không tuân thủ đúng theo hướng dẫn của bác sĩ sau khi phẫu thuật
• Người bệnh có sức đề kháng kém, chế độ vệ sinh, ăn uống và sinh hoạt không hợp lý
• Nếu sau khi cắt amidan mà thấy bị sốt cao, đau họng dữ dội lan cả lên tai, có biểu hiện của nhiễm trùng nhiễm độc như vẻ mặt phờ phạc, hơi thở có mùi hôi, môi khô, lưỡi bẩn, ứ đọng đờm nhớt…người bệnh hoặc người nhà cần thông báo ngay cho bác sĩ để được dùng thuốc kháng sinh phù hợp.

4. Các biến chứng khác

Sưng lưỡi, sưng nề thành họng, phù nề màn khẩu cái mềm có thể xảy ra tùy theo mức độ “sang chấn” trong quá trình mổ từ việc đặt ống nội khí quản, đặt banh mở miệng cho tới “công cuộc” bóc tách, cắt đốt. Sự sưng nề này có thể xảy ra trong vài giờ đầu tiên sau khi cắt amidan và sẽ được giải quyết bằng các thuốc chống phù nề. Hiếm khi có phù nề “quá khích” dẫn tới mức chèn ép đường thở, đe dọa tính mạng.

Một số các sang chấn khác như chấn thương răng, bỏng niêm mạc do đầu đốt điện, chấn thương thanh quản do ống nội khí quản, hít phải dịch dạ dày khi gây mê, bít tắc đường thở do máu đọng…cũng có thể xảy ra tuy rất hiếm.

5. Biến chứng sau cắt amidan: Những “phiền toái” thông thường cần phải xác định để “chịu đựng”

Ngoài những biến chứng đã đề cập ở trên, thì những “phiền phức” cần phải xác định để “chiến đấu” bao gồm:

• Đau cổ họng từ trung bình đến nặng trong 1-2 tuần
• Đau tai, cổ hoặc hàm
• Buồn nôn và có thể nôn mửa trong vài ngày
• Sốt nhẹ trong vài ngày
• Hôi miệng kéo dài đến 2 tuần
• Cảm thấy vướng trong họng
• Lo lắng hoặc rối loạn giấc ngủ
• Da khô do không bù đủ nước vì nuốt đau

6. Các biến chứng “xa” sau cắt amidan được cho là có liên quan đến một vài vấn đề về hô hấp

Những “hậu quả” lâu dài sau khi cắt amidan liên quan tới hệ hô hấp đã được đề cập. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí JAMA Otolaryngology cho thấy, những người đã cắt bỏ amidan khẩu cái (amidan) và/hoặc amidan vòm (V.A) ở độ tuổi từ 9 tuổi trở xuống có nguy cơ mắc bệnh về hô hấp cao hơn đáng kể khi lớn lên so với nhóm cũng bị viêm amidan như vậy nhưng không cắt bỏ mà chỉ điều trị bằng thuốc. Cụ thể, việc nạo V.A hoặc cắt amidan có liên quan đến việc gia tăng gấp 2-3 lần các bệnh về đường hô hấp trên. Nạo V.A làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc COPD và viêm kết mạc. Cắt amidan kết hợp nạo V.A có thể làm tăng 17% nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm.

Hơn nữa, mục tiêu giảm thiểu những rủi ro về sức khỏe sau này mà phẫu thuật cắt bỏ amidan nhắm tới, dường như không có sự khác biệt giữa “cắt” và “không cắt”. Và, tuy rằng việc bị viêm họng và số ngày phải nghỉ học vì nó có giảm trong năm đầu tiên nhưng kết quả đó lại không duy trì được lâu.

Một nghiên cứu khác thì chỉ ra rằng những trẻ bị tắc nghẽn hô hấp khi ngủ sẽ được cải thiện tốt hơn sau cắt amidan, tuy nhiên thời gian theo dõi lại quá ít, không vượt quá 1 năm. Chính vì những “khiếm khuyết” trong các báo cáo, đòi hỏi các nghiên cứu về vấn đề này cần phải sâu hơn và “dài hơi” hơn để đưa ra được những khuyến cáo có giá trị.

Do đó, việc can thiệp y học luôn luôn được cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích và nguy cơ, nhằm đem đến những điều tốt đẹp nhất cho người bệnh.

Khi nào nên đi khám nếu gặp phải những hậu quả sau khi cắt amidan?

Thông thường, sau khi cắt amidan, bệnh nhân có thể được về trong ngày hoặc ngày hôm sau với tờ hướng dẫn chăm sóc. Tuy không phải ai cũng gặp phải những biến chứng sau khi cắt amidan, nhưng nếu nó xảy ra, người bệnh cần phải quay lại bệnh viện ngay nếu thấy có các biểu hiện sau:

• Chảy máu đỏ tươi: Bình thường, sau cắt thì luôn có một chút máu lẫn trong nước bọt khi nhả ra. Tuy nhiên, nếu thấy ra nhiều máu đỏ tươi thì cần phải được làm thủ thuật cầm máu ngay.
• Sốt cao: Nếu thấy bị sốt trên 38,9 độ C thì là bất thường, đe dọa một nhiễm trùng nặng.
• Mất nước: Hãy quay lại bệnh viện nếu thấy có dấu hiệu mất nước nặng, chẳng hạn như khát nước, môi khô tróc, giảm đi tiểu, đau đầu, suy nhược, choáng váng hoặc chóng mặt (Các dấu hiệu mất nước phổ biến ở trẻ em bao gồm đi tiểu ít hơn 2-3 lần/ngày hoặc khóc không ra nước mắt).
• Có các vấn đề về hô hấp: Ngủ ngáy hoặc thở hơi bị “ồn ào” là thường gặp trong tuần đầu tiên của quá trình hồi phục. Tuy nhiên, nếu thấy có tình trạng khó thở thực sự thì cần phải đi cấp cứu ngay và luôn.

Hy vọng những thông tin trên đã giúp bạn biết được những vấn đề cần phải lưu ý cũng như các biến chứng nguy hiểm cần phải được đề phòng sau cắt amidan.