Xét nghiệm Cytochrome P450

Tìm hiểu chung

Cytochrome P450 là gì?

Cytochrome P450 (hay còn gọi tắt là CYP450) là hệ thống gồm 50 loại enzym thuộc nhóm monooxygenase có trong hầu hết các cơ thể sống. Hệ thống enzym mạnh mẽ này đóng vai trò quan trọng đối với sinh lý người. Ở động vật và người, enzym này có ở gan, tim, phổi, thận nhưng tập trung chủ yếu ở gan. Thuốc dùng đường uống sau khi được hấp thụ qua ruột non được chuyển đến gan qua tĩnh mạch cửa. Với CYP450 là nhóm enzym chính tham gia vào chuyển hóa thuốc (ở giai đoạn I), quá trình này cho phép gan có thời gian giải độc các dược chất có hại trước khi chúng được phân phối vào hệ tuần hoàn.

Xét nghiệm cytochrome P450 là gì?

Các xét nghiệm cytochrome P450 giúp xác định cách cơ thể xử lý (chuyển hóa) một loại thuốc. Do các đặc điểm di truyền gây ra biến đổi trong các enzym này, ảnh hưởng của thuốc có thể khác nhau tùy mỗi người.

Các enzym cytochrome P450 bao gồm enzym CYP2D6 giúp xử lý nhiều loại thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần. Bằng cách kiểm tra ADN để biết các biến thể gen nhất định, xét nghiệm cytochrome P450 có thể đưa ra dữ kiện về cách cơ thể bạn phản ứng với một loại thuốc chống trầm cảm cụ thể. Ngoài ra, xét nghiệm CYP450 còn giúp xác định các biến thể của các enzym khác như CYP2C19.

CYP450 và các xét nghiệm di truyền khác (xét nghiệm kiểu gen) đang trở nên phổ biến hơn vì bác sĩ cần tìm hiểu lý do vì sao thuốc chống trầm cảm chỉ có tác dụng với một số người.

Khi nào bạn nên xét nghiệm cytochrome P450?

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Thuốc trị trầm cảm thường được kê đơn dựa trên các triệu chứng và tiền sử bệnh. Đối với một số người, trong lần chọn thuốc đầu tiên đã có thể giảm các triệu chứng trầm cảm, mặc dù có tác dụng phụ (có thể chấp nhận được). Tuy nhiên với nhiều người khác, việc tìm ra một loại thuốc phù hợp cần phải thử qua nhiều lần, có khi lại không chính xác. Việc này sẽ mất vài tháng hoặc thậm chí lâu hơn.

Các xét nghiệm kiểu gen như xét nghiệm cytochrome P450 có thể tăng tốc độ xác định các loại thuốc được cơ thể người bệnh xử lý tốt hơn. Từ đó, tác dụng phụ sẽ ít xảy ra hơn, hiệu quả cũng được cải thiện. Xét nghiệm CYP450 thường chỉ được tiến hành khi các phương pháp điều trị chống trầm cảm ban đầu không thành công.

Điều cần thận trọng

Những điều cần biết trước khi làm xét nghiệm cytochrome P450

Bạn không cần có bất kỳ sự chuẩn bị đặc biệt nào trước khi làm thủ thuật. Tuy nhiên, nên tránh các loại thực phẩm hoặc đồ uống có thể ảnh hưởng đến chất lượng mẫu thử (xem phần tiếp theo).

Quy trình thực hiện

Xét nghiệm cytochrome P450 có quy trình như thế nào?

Để thực hiện, đầu tiên bác sĩ sẽ lấy mẫu ADN của bạn bằng một trong các phương pháp sau:

• Lấy mẫu tế bào niêm mạc miệng: Bác sĩ dùng một miếng bông gòn sạch chà xát vào phần má trong của miệng để lấy mẫu tế bào. Đối với phương pháp này, bạn nên tránh uống cà phê, trà, sữa hoặc hút thuốc trước 4 giờ.
• Lấy mẫu nước bọt. Bác sĩ sẽ cho người xét nghiệm nhổ nước bọt vào một ống đựng mẫu. Bạn không nên ăn uống (trừ nước lọc), nhai kẹo cao su hay chải răng ít nhất 2 giờ trước khi tiến hành lấy mẫu.
• Xét nghiệm máu. Mẫu máu sẽ được rút ra từ tĩnh mạch trên cánh tay.

Quá trình lấy mẫu chỉ mất vài phút. Sau đó, mẫu sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích các gen cụ thể cần thiết trong xét nghiệm cytochrome P450..

Kết quả của xét nghiệm

Kết quả của xét nghiệm cytochrome P450 có ý nghĩa gì?

Thường cần vài ngày đến một tuần để có kết quả xét nghiệm cytochrome P450. Bác sĩ sẽ đọc kết quả và cho bạn biết những ảnh hưởng có thể có khi bạn lựa chọn thuốc điều trị.

Các kết quả được phân loại theo tốc độ cơ thể chuyển hóa một loại thuốc nhất định. Ví dụ: kết quả về enzym CYP2D6 có thể cho bạn biết mình thuộc loại nào sau đây.

• Loại chuyển hóa kém. Nếu cơ thể xử lý một loại thuốc chậm hơn bình thường do thiếu một loại enzym, dược chất có thể tích tụ trong cơ thể bạn. Sự tích tụ này sẽ làm tăng khả năng thuốc gây ra tác dụng phụ. Các loại thuốc sẽ vẫn có hiệu quả nhưng ở mức độ kém hơn.
• Loại chuyển hóa trung bình. Nếu enzym bị giảm chức năng khi xử lý thuốc, cơ thể có thể không xử lý một số loại thuốc tốt như những người có chuyển hóa bình thường.
• Loại chuyển hóa bình thường. Nếu xét nghiệm cho thấy cơ thể xử lý một số thuốc chống trầm cảm một cách bình thường, việc điều trị sẽ có kết quả tốt hơn, ít tác dụng phụ hơn so với người có hai loại chuyển hóa trên.
• Loại chuyển hóa cực nhanh. Trong trường hợp này, thuốc đào thải khỏi cơ thể quá nhanh – thường là trước khi có cơ hội phát huy tác dụng. Do đó bạn có thể sẽ cần những liều thuốc điều trị cao hơn bình thường.

Xét nghiệm cytochrome P450 không có giá trị cho tất cả các loại thuốc chống trầm cảm, nhưng nó có thể cung cấp thông tin về mức độ cơ thể xử lý một số thuốc. Ví dụ:

• Enzym CYP2D6 có liên quan đến việc chuyển hóa các thuốc chống trầm cảm như fluoxetine (Prozac), paroxetine (Paxil, Pexeva), paroxetine (Paxil, Pexeva), fluvoxamine (Luvox) và venlafaxine (Effexor XR), cũng như tricyclic, desipramine (Norpramin) và imipramine (Tofranil). Trong đó, một số loại như fluoxetine và paroxetine có thể khiến tác dụng của enzym CYP2D6 bị chậm lại.
• Enzym CYP2C19 có liên quan đến chuyển hóa citalopram (Celexa) và escitalopram (Lexapro).

Các mặt hạn chế của xét nghiệm

Xét nghiệm cytochrome P450 có những hạn chế nào?

Mặc dù có tiềm năng, các xét nghiệm cytochrome P450 cũng tồn tại những hạn chế như:

• Chỉ phù hợp cho một số loại thuốc. Ngoài ra, một lần xét nghiệm chỉ áp dụng được cho một loại thuốc. Vì vậy khi thay đổi thuốc, bạn có thể sẽ cần tiến hành lại một xét nghiệm mới.
• Xét nghiệm không thể gợi ý loại thuốc nào sẽ hiệu quả nhất với bạn. Nó chỉ có thể cung cấp thêm thông tin.
• Các xét nghiệm chỉ dựa trên những gen liên quan đến cách cơ thể chuyển hóa một số loại thuốc nhất định, chứ không phải vào tác động của thuốc lên cơ thể. Vì vậy các yếu tố nằm ngoài phạm vi xét nghiệm có thể ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thuốc.
• Không phải tất cả công ty bảo hiểm đều chi trả chi phí cho loại xét nghiệm này.

Tùy trường hợp, bác sĩ vẫn sẽ tiến hành các xét nghiệm CYP450 cho bạn. Tuy nhiên, đây không phải là cách duy nhất để xác định loại thuốc chống trầm cảm nào bạn nên chọn. Nếu cần điều trị, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ và căn cứ trên bệnh sử cũng như các triệu chứng hiện có. Đó vẫn là phương pháp tiêu chuẩn để xác định loại thuốc tốt nhất, tùy nhu cầu của mỗi cá nhân.

Hello Bacsi không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay các phương pháp điều trị y khoa.