[Hỏi đáp cùng bác sĩ] 6 băn khoăn thường gặp về chương trình tiêm chủng mở rộng

Được khởi xướng từ năm 1981 với sự hỗ trợ của Tổ chức Y thế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia là chương trình cung cấp dịch vụ tiêm chủng miễn phí cho trẻ nhằm bảo vệ trẻ khỏi các bệnh truyền nhiễm phổ biến và có nguy cơ tử vong cao.

Tuy nhiên, xung quanh chương trình tiêm chủng mở rộng này hiện vẫn còn rất nhiều thắc mắc liên quan đến các loại vắc xin có trong chương trình, độ tuổi của trẻ cũng như những lưu ý sau khi tiêm.

Nếu cũng đang có những băn khoăn này, hãy cùng Hello Bacsi lắng nghe những chia sẻ của BS. Trần Văn Đồng hiện đang công tác tại Khoa Nội nhi – Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Vĩnh Phúc, để phần nào “gỡ rối” băn khoăn!

Thưa bác sĩ, chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia cung cấp dịch vụ tiêm chủng miễn phí cho trẻ trong độ tuổi nào?

BS. Trần Văn Đồng: Chương trình tiêm chủng mở rộng bắt đầu thí điểm tại Việt Nam từ năm 1981, đến năm 1985 đã phủ rộng tất cả các tỉnh thành.

Tất cả trẻ em đều được chủng ngừa miễn phí các mũi tiêm trong chương trình tiêm chủng mở rộng. Hầu hết các mũi tiêm kể cả nhắc lại đều được hoàn thành trước 24 tháng.

Một số trẻ có thể được tiêm các mũi vắc xin trễ hơn lịch chuẩn trong chương tiêm chủng mở rộng vì một số lý do như chưa đủ đảm bảo sức khỏe hoặc cha mẹ chưa thể cho trẻ đi tiêm đúng lịch. Cần chủng ngừa đầy đủ các mũi vắc xin vào thời gian phù hợp được các bác sĩ khám sàng lọc chỉ định.

Hiện các loại vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng gồm những loại vacxin nào? Lịch tiêm cụ thể ra sao, thưa bác sĩ?

BS. Trần Văn Đồng: Các bậc cha mẹ có thể tham khảo infographic dưới đây để nắm được các vắc xin được sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng và lịch tiêm cho trẻ cụ thể theo từng độ tuổi.

Các bạn có thể thấy là theo lịch tiêm chủng này, từ lúc mới sinh cho đến khi được 2 tuổi, trẻ sẽ trải qua rất nhiều lần tiêm chủng. Để có hiệu quả chủng ngừa tốt nhất, cha mẹ nên chú ý theo dõi lịch tiêm của bé và đưa bé đi tiêm đầy đủ, đúng lịch.

Đối với trẻ sinh non tháng, nhẹ cân, có bệnh lý bẩm sinh hoặc mẹ mắc các bệnh lý suy giảm miễn dịch bẩm sinh, viêm gan B… có các lưu ý tiêm chủng đặc biệt riêng sẽ được các bác sĩ tư vấn sau sinh.

Trong trường hợp bị lỡ lịch tiêm chủng vì một lý do nào đó như quên, bé bị ốm/sốt trong ngày hẹn tiêm chủng theo lịch… thì bạn cần hỏi ý kiến bác sĩ về việc tiêm bổ sung hoặc hướng khắc phục tốt nhất.

Thưa bác sĩ, nếu tiêm theo chương trình tiêm chủng mở rộng thì trước khi tiêm vắc xin liệu người nhà có được biết bé sẽ được tiêm vắc xin gì, là sản phẩm của nhà cung cấp nào hay không?

BS. Trần Văn Đồng: Theo quy chế bệnh viện được Bộ Y tế ban hành năm 1997, trước khi tiêm nhân viên y tế cần phải thực hiện “3 kiểm tra, 5 đối chiếu”.

“3 kiểm tra” là cách nói tắt của 3 đối tượng cần kiểm tra trong dùng thuốc:

• Kiểm tra tên người bệnh
• Kiểm tra tên thuốc
• Kiểm tra liều dùng thuốc.

“5 đối chiếu” là cách nói tắt của 5 vấn đề cần đối chiếu khi cho người bệnh dùng thuốc:

• Đối chiếu số giường, số phòng
• Đối chiếu nhãn thuốc
• Đối chiếu chất lượng thuốc
• Đối chiếu đường dùng thuốc
• Đối chiếu thời gian dùng thuốc.

Ngoài ra, người bệnh cũng sẽ được nhân viên y tế thông báo về việc kiểm tra, đối chiếu thông tin đã đúng hay chưa. Do đó, dù tiêm vaccine cho trẻ theo chương trình tiêm chủng mở rộng thì cha mẹ hoặc người thân hoàn toàn có quyền được biết con mình đang được sử dụng loại vắc xin nào, biệt dược, nhà sản xuất, hạn dùng, liều dùng…

Nếu bé đang được tiêm vắc xin dịch vụ thì có thể chuyển sang tiêm vắc xin theo chương trình tiêm chủng mở rộng được không?

BS. Trần Văn Đồng: Nếu bé đang tiêm vắc xin dịch vụ mà chưa tiêm đủ vắc xin theo lịch, bạn vẫn có thể cho bé chuyển sang tiêm vắc xin theo chương trình tiêm chủng mở rộng.

Tuy nhiên, khi đi tiêm, bạn cần mang theo đầy đủ các giấy tờ, sổ tiêm chủng của trẻ để cán bộ y tế biết bé đã tiêm những vắc xin gì và có chỉ định cho phù hợp.

Thưa bác sĩ, khi đưa bé đi tiêm thì cha mẹ có cần lưu ý đặc biệt nào hay không?

BS. Trần Văn Đồng: Để đảm bảo an toàn tiêm chủng, quan trọng nhất cha mẹ cần theo sát lịch tiêm chủng của bé và đưa bé đi tiêm đúng lịch.

Khi đưa bé đi tiêm, cần mang theo phiếu hoặc sổ tiêm chủng, đồng thời, cần chủ động thông báo cho cán bộ y tế về tình trạng sức khỏe của bé như cân nặng, tình trạng sức khỏe như bé có đang bị sốt hay ốm không, tiền sử dị ứng hoặc đang dùng thuốc gì…

Ngoài ra, khi đưa bé đi chủng ngừa, cha mẹ cần tuân thủ những lưu ý sau:

• Trước khi tiêm: Cha mẹ nên hỏi bác sĩ hay nhân viên y tế về các thông tin của vắc xin sẽ tiêm cho trẻ và cung cấp thông tin chính xác về tình trạng sức khỏe của bé.
• Trong khi tiêm: Làm theo hướng dẫn của nhân viên y tế, giữ trẻ đúng tư thế
• Sau khi tiêm: Cho trẻ ở lại điểm tiêm ít nhất 30 phút để được theo dõi nhằm xử lý kịp thời nếu có vấn đề phát sinh.

Sau khi chủng ngừa, ba mẹ cần chăm sóc bé như thế nào? Khi nào cần đưa bé đi khám ngay?

BS. Trần Văn Đồng: Sau khi tiêm, trẻ có thể có những biểu hiện như sốt nhẹ, đau tại chỗ tiêm, ban đỏ nhẹ tại chỗ quấy khóc hoặc khó chịu một chút… Đây là những phản ứng bình thường và sẽ sớm hết.

Bạn sẽ cần theo dõi trẻ thường xuyên tại nhà trong vòng ít nhất 48 giờ sau khi tiêm, đồng thời áp dụng những cách chăm sóc sau nếu trẻ gặp phải những phản ứng kể trên: