Giảm tiểu cầu

Tìm hiểu chung

Giảm tiểu cầu (tiểu cầu thấp) là bệnh gì?

Máu bao gồm:

• Bạch cầu
• Hồng cầu
• Tiểu cầu

Khi da bị chấn thương hoặc rách, các tiểu cầu sẽ di chuyển đến vùng bị thương và hình thành cục máu đông để cầm máu. Khi không có đủ lượng tiểu cầu trong máu, cơ thể không thể cầm máu được.

Tiểu cầu giảm nghĩa là có ít hơn 150.000 tiểu cầu trên mỗi microlit máu. Mỗi tiểu cầu chỉ sống khoảng 10 ngày, do đó, tủy xương sẽ liên tục tạo ra tiểu cầu mới.

Tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ giảm tiểu cầu có thể từ nhẹ đến nặng và việc điều trị bệnh cũng phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể.

Tiểu cầu giảm bao nhiêu là nguy hiểm?

Khi số lượng tiểu cầu giảm xuống dưới 10.000, bạn sẽ bị chảy máu trong nghiêm trọng. Máu chảy đến não có thể gây ra tử vong.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết

Dấu hiệu hạ tiểu cầu

Thông thường, tình trạng tiểu cầu giảm không gây ra triệu chứng nào. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bạn sẽ có các dấu hiệu sau:

• Chảy máu, thường là chảy máu nướu hoặc mũi. Phụ nữ bị giảm tiểu cầu có thể có kinh nguyệt nhiều hơn, dài hơn hoặc chảy máu đột ngột. Bạn cũng có thể thấy máu trong nước tiểu hoặc phân.
• Trên da có những nốt phẳng, đỏ, kích thước bằng đầu đinh ghim, gọi là đốm xuất huyết. Những đốm này chủ yếu ở chân và bàn chân, và xuất hiện thành từng đám.
• Vết thâm và bầm tím. Bạn có thể bị chảy máu nhiều vùng dưới da và da không còn màu bình thường khi bạn ấn vào chúng. Bạn cũng có thể thấy những vết bầm tím do va đập. Chúng có thể có màu xanh lam hoặc tím và chuyển sang màu vàng hoặc xanh lục theo thời gian.

Tình trạng tiểu cầu giảm nghiêm trọng có thể gây chảy máu nhiều sau chấn thương.

Nguyên nhân gây bệnh

Giảm tiểu cầu thường do một số thuốc hoặc tình trạng sức khỏe gây ra. Bệnh hiếm khi là do di truyền. Dù là nguyên nhân nào, tiểu cầu giảm sẽ liên quan đến một trong ba quá trình sau:

Tiểu cầu mắc kẹt ở lá lách

Lá lách có nhiệm vụ chống lại nhiễm trùng và lọc các chất độc ra khỏi máu. Một số rối loạn trong cơ thể khiến lá lách phì đại, dẩn đến có quá nhiều tiểu cầu tập trung ở cơ quan này. Do đó, số lượng tiểu cầu lưu thông trong dòng máu sẽ giảm.

Quá trình sản xuất tiểu cầu giảm

Một số yếu tố có thể làm ảnh hưởng quá trình tạo tiểu cầu như:

• Bệnh bạch cầu và các bệnh ung thư khác
• Một số loại thiếu máu
• Nhiễm virus, chẳng hạn như viêm gan C hoặc HIV
• Thuốc hóa trị và xạ trị
• Uống nhiều rượu

Quá trình phân hủy tiểu cầu tăng

Một số tình trạng sức khỏe có thể khiến cơ thể sử dụng hết hoặc phá hủy tiểu cầu nhanh hơn bình thường khiến việc sản xuất không đáp ứng kịp, dẫn đến thiếu hụt tiểu cầu trong máu. Các tình trạng này gồm:

• Mang thai. Tiểu cầu giảm do mang thai thường nhẹ và cải thiện sớm sau khi mẹ sinh con.
• Xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch. Các bệnh tự miễn, chẳng hạn như lupus và viêm khớp dạng thấp, gây ra loại bệnh này. Lúc này, hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm và phá hủy các tiểu cầu. Nếu không rõ nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ chẩn đoán là ban xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn. Loại này thường ảnh hưởng đến trẻ em hơn.
• Vi khuẩn trong máu. Nhiễm khuẩn nghiêm trọng liên quan đến máu (nhiễm khuẩn huyết) có thể phá hủy tiểu cầu.
• Xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối. Đây là một tình trạng hiếm gặp xảy ra khi các cục máu đông nhỏ đột ngột hình thành khắp cơ thể, sử dụng hết số lượng lớn tiểu cầu.
• Hội chứng tăng urê huyết tán huyết. Rối loạn hiếm gặp này khiến lượng tiểu cầu giảm mạnh, phá hủy hồng cầu và làm suy giảm chức năng thận.
• Thuốc. Một số loại thuốc có thể làm giảm số lượng tiểu cầu trong máu. Đôi khi, một vài loại thuốc làm rối loạn hệ miễn dịch và khiến nó phá hủy các tiểu cầu, chẳng hạn như heparin, quinine, thuốc kháng sinh chứa sulfa và thuốc chống co giật.

Chẩn đoán

Nếu bác sĩ nghi ngờ lượng tiểu cầu trong máu thấp, trước tiên họ sẽ yêu cầu khám sức khỏe. Trong quá trình khám, bác sĩ sẽ kiểm tra cơ thể bạn xem có vết bầm tím bất thường hoặc dấu hiệu của chấm xuất huyết hay không. Đây chính là biểu hiện của chảy máu mao mạch đi kèm với số lượng tiểu cầu thấp.

Bác sĩ cũng có thể chạm vào bụng của bạn để kiểm tra lá lách có to hay không. Nếu trong gia đình có người thân mắc rối loạn chảy máu, bạn cũng nên cho bác sĩ biết để được điều trị chính xác hơn.

Xét nghiệm máu

Để chẩn đoán tình trạng tiểu cầu giảm, bạn sẽ cần làm xét nghiệm công thức máu toàn bộ. Xét nghiệm này giúp xác định số lượng tế bào máu trong máu, từ đó bác sĩ có thể khẳng định lượng tiểu cầu có thấp hơn mức bình thường không. Số lượng tiểu cầu điển hình sẽ nằm trong khoảng 150.000 – 450.000 tiểu cầu trên mỗi microlit máu.

Xét nghiệm máu cũng giúp tìm kháng thể tiểu cầu. Đây là những protein có tác dụng phá hủy tiểu cầu. Các kháng thể này có thể được tạo ra do tác dụng phụ của một số loại thuốc, chẳng hạn như heparin, hoặc không có lý do rõ ràng.

Ngoài ra, bạn có thể được yêu cầu làm các xét nghiệm đông máu, bao gồm xét nghiệm thời gian thromboplastin từng phần và thời gian prothrombin. Bác sĩ sẽ thêm một số hóa chất vào mẫu máu để xác định mất bao lâu để máu đông lại.

Siêu âm

Nếu nghi ngờ lá lách phì đại, bác sĩ có thể yêu cầu siêu âm để kiểm tra kích thước của cơ quan này.

Chọc hút và sinh thiết tủy xương

Nếu bác sĩ nghi ngờ tủy xương có vấn đề, họ có thể yêu cầu làm chọc hút hoặc sinh thiết tủy để xác định chính xác lượng tế bào máu được sản xuất có bất thường không.

Điều trị hiệu quả

Bệnh giảm tiểu cầu có chữa được không?

Việc điều trị giảm tiểu cầu tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Nếu tình trạng nhẹ, bác sĩ có thể tạm dừng điều trị và chỉ cần theo dõi người bệnh.

Ngoài ra, bác sĩ có thể khuyến nghị bạn thực hiện các biện pháp để ngăn ngừa tình trạng trở nên tồi tệ hơn, chẳng hạn như:

• Tránh các môn thể thao tiếp xúc để hạn chế chấn thương gây chảy máu
• Tránh các hoạt động có nguy cơ chảy máu hoặc bầm tím cao
• Hạn chế uống rượu
• Ngừng hoặc chuyển đổi các loại thuốc ảnh hưởng đến tiểu cầu, bao gồm cả aspirin và ibuprofen

Nếu số lượng tiểu cầu giảm nghiêm trọng, bác sĩ có thể yêu cầu điều trị bằng một trong các cách sau:

• Truyền máu hoặc tiểu cầu
• Thay đổi thuốc gây tiểu cầu giảm
• Tiêm globulin miễn dịch
• Dùng corticosteroid để ngăn chặn các kháng thể tiểu cầu
• Dùng thuốc ức chế hệ miễn dịch
• Phẫu thuật cắt bỏ lá lách

Chế độ sinh hoạt phù hợp

Sống khỏe cùng với tình trạng hạ tiểu cầu

Bạn vẫn có thể làm nhiều việc khi mắc bệnh, nhưng cần phải thực hiện một số thay đổi trong lối sống để tránh bị chấn thương. Ví dụ, tránh các môn thể thao như bóng đá và bóng rổ.

Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều trái cây và rau quả, đặc biệt là rau xanh, để cung cấp cho cơ thể các chất dinh dưỡng cần thiết. Hãy hỏi bác sĩ xem bạn có nên tránh thức ăn có quinine và aspartame (chất tạo ngọt trong một số loại thức ăn và nước uống).

Thực tế, không phải ai có lượng tiểu cầu thấp đều phải cần điều trị. Một số trường hợp có thể tự khỏi. Tuy nhiên, tốt nhất bạn hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và đưa ra biện pháp điều trị phù hợp nhé.