Bệnh Zona, còn gọi là zona thần kinh hay giời leo, gây nhiều đau đớn và khó chịu. Một số ít trường hợp, bệnh có thể tái phát khiến người mắc phải suy sụp về cả tinh thần. Hiểu về tình trạng này sẽ giúp bạn sớm nhận biết, điều trị hiệu quả và phòng ngừa các biến chứng của bệnh.
Vậy zona (zona thần kinh, giời leo) là gì? Mời bạn tham khảo bài viết sau đây.
Tìm hiểu chung
Bệnh zona (zona thần kinh, giời leo) là gì?
Zona (zona thần kinh, giời leo), là bệnh nhiễm trùng do virus thủy đậu Varicella-zoster gây ra. Bệnh zona thần kinh có thể xảy ra trên những người đã từng bị thủy đậu hoặc đã tiêm vaccine. Do virus vẫn còn trú ngụ bên trong cơ thể ở trạng thái ngủ bên trong các dây thần kinh cảm giác.
Tuy nhiên, không phải ai mang virus này cũng đều phát triển bệnh zona (zona thần kinh), đối tượng thường dễ bị giời leo là người lớn tuổi và những người bị suy giảm miễn dịch.
Tiêm vắc-xin thủy đậu có thể giúp giảm nguy cơ mắc thủy đậu và bệnh zona thần kinh về sau. Nếu mắc bệnh, điều trị đúng cách sẽ giúp rút ngắn thời gian nhiễm bệnh và giảm nguy cơ gặp phải các biến chứng nghiêm trọng.
[embed-health-tool-bmi]
Dấu hiệu, triệu chứng bệnh
Những dấu hiệu và triệu chứng zona (zona thần kinh, giời leo) là gì?
Zona (zona thần kinh, giời leo) có thể xuất hiện tại nhiều vị trí trên cơ thể. Ngoài ngực, lưng, mặt là vị trí thường xuyên xuất hiện giời leo. Zona phát ban có thể ở môi hoặc trong miệng. Biểu hiện của bệnh bao gồm:
- Khởi đầu xuất hiện cảm giác bỏng rát hoặc ngứa ran hoặc tê bì hoặc đau sâu, đau nhói ở một vùng da, một bên cơ thể. Tăng cảm giác da: đau khi chạm nhẹ vào hay chỉ cần làn gió thổi qua cũng gây đau.
- Sau đó, xuất hiện các vết ban đỏ.
- Sau một vài ngày, nốt ban biến thành các mụn nước chứa đầy dịch.
- Sau 7 – 10 ngày, mụn nước khô lại và đóng vảy.
- Mất một vài tuần tiếp theo để sạch vảy.
Tùy từng vị trí phát triển của bệnh zona (zona thần kinh, giời leo) mà nó có thể gây ra triệu chứng như nấc cụt, giảm hoặc mất thị lực.
Một số người bị bệnh zona thần kinh có thể gặp phải các triệu chứng khác như:
- Sốt.
- Yếu cơ.
- Ớn lạnh.
- Nhức đầu.
- Mệt mỏi.
- Nhạy cảm với ánh sáng.
Mỗi đợt zona (zona thần kinh, giời leo) kéo dài từ 3 – 5 tuần, một số trường hợp kéo dài 3 tháng. Nếu không điều trị sớm và chăm sóc đúng cách bệnh zona có thể kéo dài hơn và gây biến chứng toàn thân nguy hiểm. Biến chứng gây khó chịu và khó điều trị nhất là đau thần kinh sau zona.
Một số trường hợp, dù không điều trị thì zona cũng sẽ tự hết. Tuy nhiên sau một thời gian, bệnh có thể tái phát trở lại.
Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?
Hãy đến khám bác sĩ càng sớm càng tốt khi nghi ngờ bị mắc bệnh zona (zona thần kinh, giời leo), vì thuốc kháng virus chỉ có hiệu quả khi được sử dụng sớm trước 72 giờ. Và nhất là trong các trường hợp sau:
- Tình trạng phát ban và đau diễn ra ở trên mặt. Nếu không điều trị kịp thời, nhiễm trùng có khả năng gây tổn thương đến mắt vĩnh viễn, thậm chí mù lòa; mất thính lực; liệt mặt tạm thời hoặc hiếm gặp viêm não.
- Lớn hơn 60 tuổi. Tuổi càng cao thì nguy cơ gặp phải biến chứng cũng tăng lên.
- Suy giảm hệ thống miễn dịch (do mắc bệnh ung thư, điều trị ung thư, HIV, ghép tạng..)
- Phát ban da ngày càng lan rộng và gây đau dữ dội.
Nguyên nhân bị bệnh zona thần kinh
Nguyên nhân gây bệnh zona (zona thần kinh, giời leo) là gì?
Bệnh zona là một bệnh do virus Varicella-zoster (virus thủy đậu) gây ra. Sau khi phục hồi từ bệnh thủy đậu, virus sau đó vẫn tồn tại ở trạng thái “ngủ” trong hệ thần kinh nhiều năm. Hầu hết người lớn sống chung với virus này trong cơ thể. Khoảng ⅓ trường hợp, virus sẽ tái hoạt trở lại, di chuyển dọc theo đường thần kinh cảm giác đến da và tạo ra các mụn nước.
Cho đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa biết được nguyên nhân khiến virus tái hoạt trở lại. Tuy nhiên, tình trạng này có thể là do cơ thể bị suy giảm miễn dịch hoặc khi bạn già đi.
>> Bạn có thể xem thêm: Bệnh zona thần kinh có lây không?
Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona (zona thần kinh) là gì?
Hầu hết các trường hợp chỉ bị bệnh zona một lần trong đời, nhưng đôi khi cũng có người gặp phải nhiều lần. Các yếu tố nguy cơ, bao gồm:
- Độ tuổi: Bệnh zona thường gặp nhất ở những người lớn hơn 50 tuổi. Nguy cơ này tăng theo tuổi tác. Một số chuyên gia ước tính rằng khoảng 50% người từ 60 tuổi trở lên sẽ mắc phải zona thần kinh.
- Hệ miễn dịch suy yếu: Chẳng hạn như bị HIV/AIDS, ung thư, đang hóa, xạ trị ung thư; cấy ghép nội tạng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh zona do cơ thể giảm sức đề kháng đối với virus.
- Lây từ người khác: Khi bạn tiếp xúc với người bị zona hoặc thủy đậu, bạn có nguy cơ nhiễm virus. Virus sẽ khiến bạn mắc bệnh thủy đậu trước, sau này mới bị zona thần kinh.
Chẩn đoán và điều trị
Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.
Những kỹ thuật y tế dùng để chẩn đoán bệnh zona (zona thần kinh, giời leo)
Hầu hết các ca bệnh có thể được chẩn đoán bằng khám lâm sàng. Do đó, nếu bác sĩ nghi ngờ bạn mắc bệnh zona, họ sẽ thực hiện khám ban đỏ và mụn nước. Họ có thể hỏi về bệnh sử và yêu cầu bạn thực hiện một số xét nghiệm khi cần.
Trong vài trường hợp, bác sĩ sẽ sử dụng tăm bông vô trùng để thu thập mẫu mô da hoặc chất dịch trong mụn nước. Các mẫu này sau đó được gửi đến phòng thí nghiệm để xác nhận sự hiện diện của virus.
Những phương pháp điều trị zona (zona thần kinh, giời leo)
Đáng chú ý là cho đến nay vẫn chưa có thuốc đặc trị cho bệnh zona (zona thần kinh). Tuy nhiên. việc điều trị kịp thời bằng các thuốc kháng virus theo toa có thể tăng tốc độ lành bệnh và giảm nguy cơ biến chứng. Những thuốc uống bao gồm:
- Acyclovir.
- Valacyclovir.
- Famciclovir.
- Thuốc bôi ngoài da: dung dịch dimethyl sulfoxide (DMSO) và idoxuridine, là 1 thuốc kháng virus, có thể làm giảm sưng và giảm số lượng mụn nước.
Bệnh zona (zona thần kinh) có thể gây đau dữ dội hay châm chích khó chịu, ngoài thuốc giảm đau, bác sĩ có thể kê đơn:
- Kem capsaicin dán tại chỗ.
- Thuốc chống co giật, như gabapentin.
- Thuốc chống trầm cảm ba vòng, chẳng hạn như amitriptyline.
- Thuốc tê như lidocain, dạng kem, gel, thuốc xịt hay miếng dán.
- Các chế phẩm có chứa thuốc giảm đau gây nghiện như codeine.
- Thuốc tiêm bao gồm corticosteroid và thuốc tê tại chỗ.
Bà bầu bị zona thần kinh bôi thuốc gì? Đối với bà bầu bị zona thần kinh, bác sĩ có thể kê đơn một số thuốc kháng virus an toàn để dùng trong thời kỳ mang thai như acyclovir, valacyclovir hoặc famciclovir.
>> Bạn có thể xem thêm: Bà bầu bị zona thần kinh có ảnh hưởng đến thai nhi? Cách điều trị là gì?
Ngoài ra, để giảm tình trạng ngứa và đau do zona, bạn có thể tắm nước mát hoặc sử dụng gạc mát đắp lên các bóng nước, thư giãn, tránh căng thẳng, lo lắng. Cố gắng tránh gãi sẽ dễ khiến mụn nước bị nhiễm trùng, lâu lành và để lại sẹo xấu.
>> Bạn có thể xem thêm: Cách chữa giời leo (zona thần kinh) an toàn và hiệu quả
Biến chứng
Zona (zona thần kinh, giời leo) có nguy hiểm không?
Bệnh zona có thể gây ra các biến chứng như:
- Đau thần kinh sau zona. Nhiều người vẫn tiếp tục cảm thấy đau một thời gian dài sau khi các mụn nước đã biến mất. Tình trạng này xảy ra khi các dây thần kinh cảm giác bị tổn thương và gửi tín hiệu đau quá mức đến não bộ.
- Mất thị lực. Bệnh zona ở trong hoặc xung quanh mắt có thể dẫn đến nhiễm trùng mắt nặng, bao gồm viêm màng bồ đào, viêm giác mạc; gây liệt dây thần kinh thị giác. Điều này có khả năng gây mất thị lực.
- Các vấn đề thần kinh. Tùy thuộc vào vị trí bị ảnh hưởng, bệnh zona có thể gây ra liệt mặt, giảm thính giác, rối loạn thăng bằng, yếu cơ, liệt cơ hoành, bàng quang thần kinh, viêm tủy, hội chứng Guillain Barre. Trường hợp nặng có thể gây viêm não.
- Nhiễm trùng da. Nếu các mụn nước ở người bệnh không được điều trị đúng cách, hoặc gãi khiến mụn vỡ ra dễ gây nhiễm trùng da.
- Hoại tử do thiếu máu cục bộ: Virus có thể gây tổn thương các mạch máu, cản trở việc cung cấp máu và oxy. Khi zona phát triển trong miệng, nó có thể gây hoại tử xương hàm, mất răng, viêm nha chu, vôi hóa tủy, hoại tử tủy, tổn thương quanh răng và phát triển dị tật răng về sau.
Chế độ sinh hoạt phù hợp
Ngoài các phương pháp điều trị, bệnh nhân cũng cần lưu ý đến chế độ ăn để bệnh chóng lành và ít biến chứng hơn.
Bệnh zona (zona thần kinh, giời leo) kiêng gì?
Người bệnh zona (zona thần kinh, giời leo) nên kiêng một số thực phẩm sau:
- Chất béo: những thực phẩm giàu chất béo làm cho tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn và kéo dài thời gian lành bệnh.
- Đồ uống có cồn như rượu, bia: đồ uống có cồn sẽ ngăn cản hệ thống miễn dịch, khiến virus gây bệnh lây lan nhanh hơn.
- Ngũ cốc tinh chế (gạo trắng, bánh mì trắng, bún, phở,…): những loại thực phẩm này sẽ làm tăng lượng đường trong máu, tăng nguy cơ bị nhiễm trùng và làm vết thương lâu lành hơn.
Bệnh zona (zona thần kinh, giời leo) nên ăn gì?
Những loại thực phẩm tốt mà người bệnh bị giời leo nên bổ sung mỗi ngày gồm:
- Thực phẩm giàu lysine: Lysine có nhiều trong sữa, các sản phẩm từ sữa, cá, các loại đậu, pho mát, thịt gà,…
- Thực phẩm giàu kẽm và vitamin C.
- Cam thảo.
- Vitamin B6, B12.
Bên cạnh đó, hãy duy trì thói quen tập thể dục để nâng cao thể lực. Rửa tay thường xuyên giúp hạn chế lây lan virus.
Cách phòng ngừa Zona thần kinh
Có hai loại thuốc chủng ngừa bệnh Zona. Shingrix (RZV) được khuyên dùng thay cho vaccine cũ, Zostavax, vì nó có hiệu quả hơn 90% trong việc ngăn ngừa bùng phát Zona.
Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) khuyến nghị bạn nên tiêm vaccine này nếu bạn là người lớn khỏe mạnh từ 50 tuổi trở lên, dù có hay chưa bị thủy đậu trước đó, hay đã chủng ngừa Zostavax.
Nếu bạn còn bất kỳ câu hỏi nào về bệnh zona (zona thần kinh, giời leo), hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.
