Những độc tố đến từ môi trường có thể hiện diện ở khắp nơi, với số lượng nhiều đến mức việc tránh tiếp xúc với chúng là điều hoàn toàn bất khả khi.
Tham vấn y khoa: Bác sĩ Nguyễn Thường Hanh · Nội khoa - Nội tổng quát · Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Bắc Ninh
Những độc tố đến từ môi trường có thể hiện diện ở khắp nơi, với số lượng nhiều đến mức việc tránh tiếp xúc với chúng là điều hoàn toàn bất khả khi.
Mỗi ngày, chúng ta đều vô tình hấp thụ một lượng độc tố từ môi trường nhất định qua nhiều cách khác nhau, ví dụ như:
Bên cạnh đó, nguồn gốc phơi nhiễm thường có thể tìm thấy trong:
Nhóm Công tác Môi trường (EWG – Environmental Working Group) đã đưa ra kết luận rằng trung bình một người có nguy cơ chứa đến hơn 90 loại độc tố trong máu và nước tiểu. Bên cạnh đó, một nghiên cứu khác của tổ chức EWG cũng đã tìm thấy 232 độc tố khác nhau trong máu ở cuống rốn của 10 trẻ sơ sinh.
Như vậy, bạn có thể thấy độc tố từ môi trường rất dễ dàng xâm nhập cơ thể. Tuy vậy, bạn đã biết gì về mức độ nghiêm trọng của tình trạng phơi nhiễm độc tố này? Liệu phơi nhiễm ở mức độ thấp có gây hại cho sức khỏe hay không? Làm thế nào để ngăn chặn vấn đề này phát sinh? Hãy cùng nhau tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé.
Trước đây, hầu hết các chuyên gia đánh giá khả năng phản ứng lại các độc tố từ môi trường của mọi người đều như nhau, bất kể các yếu tố như:
Tuy nhiên, kết luận này hoàn toàn không chính xác. Bởi vì bên cạnh những yếu tố đã được liệt kê, cách cơ thể bạn phản ứng với độc tố còn phụ thuộc vào nồng độ những chất gây hại này tích tụ trong cơ thể.
Ngày xưa, mục tiêu của các nghiên cứu truyền thống về độc tính là tìm kiếm mức ảnh hưởng bất lợi thấp nhất quan sát được (LOAEL) và mức ảnh hưởng bất lợi không quan sát được (NOAEL). Nói cách khác, cơ chế hoạt động của dạng nghiên cứu này là hạ dần dần độ độc tố có khả năng gây hại cho đến khi hệ quả của tình trạng phơi nhiễm không còn xuất hiện.
Chính vì lý do trên, nhiều nghiên cứu trước đây thường chỉ kiểm tra độc tính với liều lượng lớn. Trong khi thực tế, độc tố ở liều thấp vẫn có khả năng gây ra một số dấu hiệu không quá rõ ràng như rối loạn nội tiết hay nhiễm độc miễn dịch.
Bạn sẽ cần đặc biệt lưu ý đến những hợp chất gây rối loạn nội tiết. Chúng có thể can thiệp vào hệ thống nội tiết tố trong cơ thể, gây ra một số vấn đề như mất cân bằng hormone, từ đó phát sinh nhiều hệ lụy nghiêm trọng hơn.
Bisphenol A (BPA) là ví dụ điển hình nhất của các tác nhân gây rối loạn tuyến nội tiết. Một số hợp chất có mối nguy cơ tương tự có thể kể đến gồm dioxin và một số loại thuốc trừ sâu.
Khi bisphenol A được tìm thấy trong cơ thể của người bệnh, kết quả thường thể hiện dưới đơn vị ng/ml. Trong khi đó, hàm lượng estrogen trong máu ở phụ nữ trẻ tuổi thấp hơn so với kết quả trên 100 lần (chưa đến 15pg/ml).
Như vậy, dù tồn tại với liều lượng rất thấp nhưng độc tố BPA vẫn có khả năng tác động đến tình trạng sức khỏe của bạn.
Một vấn đề liên quan đến liều lượng của độc tố từ môi trường mà bạn cũng cần lưu tâm nhiều là cách cơ thể phản ứng. Đối với một số hợp chất, những triệu chứng mà cơ thể bộc lộ với liều lượng cao hoàn toàn không giống những biểu hiện xảy ra khi độc tố chỉ vừa tích tụ chút ít.
Đây cũng chính là nguyên nhân vì sao các nghiên cứu truyền thống cần được thay đổi, thay vì cứ dựa trên nguyên tắc lỗi thời.
Theo nhiều chuyên gia, một số yếu tố dưới đây đóng vai trò quan trọng để xác định độc tính ở một người, bao gồm:
Thực tế, cơ thể có khả năng tự giảm bớt độc bằng quá trình lọc thải tự nhiên. Gan chính là cơ quan chủ chốt đảm nhiệm công việc này.
Các nhà khoa học phân chia quá trình “khử độc’ ở gan thành ba giai đoạn, gồm:
Trong một số trường hợp, những sản phẩm ở cuối giai đoạn 1 có thể mang độc tính cao hơn so với sản phẩm gốc, ví dụ như ethanol (cồn) chuyển hóa thành acetaldehyde. Lúc này, nếu giai đoạn 2 không diễn ra đúng quy trình bởi một số nguyên nhân (thiếu dinh dưỡng, các bệnh về gan…), những sản phẩm trên sẽ tiếp tục tích tụ trong cơ thể và gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Do đó, có thể kết luận rằng mức độ đáp ứng của cơ thể trước các độc tố từ môi trường phụ thuộc vào khả năng chuyển hóa sinh học cũng như bài tiết độc tố của gan. Một số yếu tố có thể gây ảnh hưởng đến quá trình này, bao gồm:
Một nghiên cứu vào năm 2014 đã đưa ra bằng chứng cho thấy chế độ ăn uống gồm nhiều loại trái cây và rau củ quả đa dạng có khả năng hỗ trợ cơ thể giảm thiểu nguy cơ nhiễm độc. Nguyên do có thể là nhờ vào nguồn hoạt chất chống oxy hóa cũng như chống viêm dồi dào trong nhóm thực phẩm này.
Ngoài ra, bổ sung đầy đủ các khoáng chất thiết yếu cũng làm giảm sự hấp thu kim loại nặng của cơ thể.
Ngược lại, một chế độ ăn giàu axit béo omega-6 rất dễ gây tăng độc tính của PCB, một dạng độc tố từ môi trường có khả năng tổn thương mao mạch.
Khả năng thải độc của cơ thể cũng bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền. Một số biến thể di truyền, ví dụ như đa hình nucleotide đơn (single-nucleotide polymorphism hay SNP), có khả năng ảnh hưởng đến độc tính do tác dụng phụ của xạ trị mang lại.
Mặt khác, nhiễm sắc thể giới tính cũng là yếu tố tác động đến mức độ đáp ứng của cơ thể đối với độc tố từ môi trường bên ngoài.
Không ít nhà nghiên cứu đã chỉ ra mọi độc tố từ môi trường như khí thải, kim loại nặng… đều có thể gây tác động tiêu cực đến hệ vi sinh vật đường ruột. Trong khi đó, ruột lại là bộ phận đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa cũng như hấp thu thuốc hiệu quả.
Ngoài ra, các loại vi khuẩn đường ruột cũng được đánh giá có khả năng “tiêu hóa” những yếu tố mang độc tính, ví dụ như thủy ngân hay asen.
Ngoại di truyền nghiên cứu các cơ chế khác nhau làm thay đổi cách thức và thời điểm gene được kích hoạt hay tắt đi. Một số tình trạng này có thể truyền từ bố mẹ sang con cái. Do đó, di truyền biểu sinh được là giả thiết cho sự khác biệt ở mức độ đáp ứng với độc tố của cơ thể mỗi người.
Methyl hóa là một phản ứng sinh hóa đơn giản nhưng đóng vai trò quan trọng đối với quá trình xử lý độc tố của cơ thể. Cụ thể hơn, glutathione, một phân tử “chủ đạo” trong quá trình xử lý kim loại nặng, sẽ cần được methyl hóa trước khi hoạt động. Nếu phản ứng trên không diễn ra, khả năng lọc thải độc tố cũng sẽ suy yếu theo.
Phòng ngừa độc tố từ môi trường hoàn toàn là điều bất khả thi do số lượng của chúng quá lớn. Tuy vậy, bạn có thể kiểm soát vấn đề này bằng một số biện pháp như sau:
Để thực hiện phương pháp này, bạn cần:
Trong trường hợp này, điều quan trọng nhất bạn cần làm là tăng cường sức khỏe gan. Hãy tìm hiểu ăn gì tốt cho gan cũng như tránh xa những loại thực phẩm gây hại cho cơ quan này.
Ngoài ra, dù cây kế sữa cũng được nhiều người đánh giá là “hiệp sĩ” bảo vệ gan nhưng để đảm bảo an toàn, bạn nên tham vấn ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ thực phẩm chức năng hay thảo dược nào.
Theo một số chuyên gia, bạn nên hạn chế dùng kháng sinh nhiều nhất có thể. Nguyên nhân là do hệ vi khuẩn đường ruột cũng chịu tác động rất lớn từ nhóm thuốc này.
Để hỗ trợ nhóm lợi khuẩn này hoạt động, bạn có thể chọn dùng một số thực phẩm như:
Chú trọng và thay đổi chế độ ăn uống mỗi ngày góp phần xây dựng sức khỏe chung, từ đó nâng cao hiệu quả của các quá trình diễn ra liên tục bên trong cơ thể, bao gồm cả chu trình xử lý độc tố.
Miễn trừ trách nhiệm
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Tham vấn y khoa:
Bác sĩ Nguyễn Thường Hanh
Nội khoa - Nội tổng quát · Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Bắc Ninh
Đặt câu hỏi cho bác sĩ
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để tạo câu hỏi
Chia sẻ với bác sĩ các thắc mắc của bạn để được giải đáp miễn phí.
Đăng ký hoặc Đăng nhập để đặt câu hỏi cho bác sĩ!