Bí quyết ở cữ sau sinh mổ và sinh thường: Mẹ khỏe, bé ngoan, cả nhà vui vẻ

Ở cữ sau sinh là giai đoạn rất quan trọng cho sự hồi phục sức khỏe của người mẹ. Việc ở cữ sau sinh đúng cách không chỉ có ý nghĩa giúp mẹ nhanh phục hồi thể chất mà còn cải thiện tinh thần, góp phần tích cực vào hành trình nuôi con bằng sữa mẹ.

Theo quan niệm truyền thống, việc ở cữ đúng cách sẽ giúp mẹ mau chóng hồi phục sức khỏe, tránh được nhiều bệnh tật. Tuy nhiên, với sự phát triển của y học, quan niệm về ở cữ cũng có nhiều thay đổi. 

Bài viết này của Hello Bacsi sẽ chia sẻ những kinh nghiệm ở cữ hữu ích cho cả mẹ sinh thường và mẹ sinh mổ. Mời bạn tìm hiểu ngay sau đây nhé:

Ở cữ là gì? Ý nghĩa và những điều mẹ cần biết

Từ xưa, người ta quan niệm rằng quá trình sinh nở vất vả như “cửa sinh là cửa tử”. Vì vậy, việc chăm sóc sức khỏe sau sinh vô cùng quan trọng. 

Ngày nay, y học hiện đại cũng khẳng định tầm quan trọng của giai đoạn hậu sản. Đây là khoảng thời gian cần thiết để cơ thể người mẹ được nghỉ ngơi và phục hồi sau những thay đổi lớn ở cơ thể trong suốt thai kỳ và quá trình vượt cạn.

Kiêng cữ sau sinh: Những điều mẹ cần chú ý

Tại sao kiêng cữ sau sinh lại quan trọng?

Sau quá trình vượt cạn, cơ thể mẹ cần thời gian để phục hồi. Vì vậy, việc kiêng cữ sau sinh đóng vai trò vô cùng quan trọng. Theo quan niệm dân gian, kiêng cữ giúp mẹ tránh được nhiều bệnh tật và nhanh chóng lấy lại tinh thần, vóc dáng. 

Y học hiện đại cũng chứng minh rằng việc tuân thủ chế độ kiêng cữ hợp lý sẽ giúp cơ thể mẹ phục hồi nhanh chóng, phòng tránh các biến chứng sau sinh và có đủ sữa cho con bú.

Những điều mẹ cần kiêng cữ sau sinh

Theo quan điểm ở cữ sau sinh truyền thống, mẹ bầu cần lưu ý những điều kiêng cữ như: 

• Tránh tắm gội ngay sau sinh, hạn chế tiếp xúc với gió lạnh. Việc giữ ấm cơ thể là một trong những điều quan trọng nhất mà mẹ sau sinh cần lưu ý. Tránh tắm nước lạnh hoặc bơi lội sẽ giúp bạn phòng tránh tình trạng nhiễm lạnh, nhiễm khuẩn và chuột rút. Tuy nhiên, việc vệ sinh cá nhân vẫn cần được đảm bảo. Mẹ sau sinh hãy tắm với nước ấm để làm sạch cơ thể và tạo cảm giác thoải mái.
• Hạn chế vận động mạnh và bưng bê đồ nặng. Sau sinh, cơ thể bạn cần thời gian để phục hồi. Vì vậy, việc tập luyện quá sức là không nên. Thay vào đó, hãy bắt đầu với những hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ, làm việc nhà nhẹ nhàng, tập các bài tập đơn giản để tăng cường tuần hoàn máu, đặc biệt là với những mẹ sinh mổ. Việc vận động nhẹ nhàng không chỉ giúp bạn nhanh chóng lấy lại vóc dáng, giảm tình trạng táo bón sau sinh mà còn giúp tinh thần thoải mái hơn.
• Không ăn thực phẩm lạnh, chưa nấu chín hoặc khó tiêu. Mẹ nên tránh các loại thực phẩm lạnh, khó tiêu để bảo vệ hệ tiêu hóa và tránh tình trạng đầy bụng, rối loạn tiêu hóa. Việc ăn uống đúng cách sẽ giúp mẹ nhanh chóng hồi phục sức khỏe và có nhiều sữa cho con bú.

Ở cữ truyền thống và hiện đại: Nên chọn cách nào?

1. Ở cữ truyền thống:

Ưu điểm:

• Ở cữ sau sinh truyền thống chú trọng đến việc giữ ấm cơ thể, kiêng gió, nước, hạn chế vận động mạnh. Điều này giúp sản phụ tránh được các bệnh hậu sản do nhiễm lạnh, đồng thời có thời gian nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe sau sinh.
• Thực đơn ở cữ truyền thống thường bao gồm các món ăn giàu dinh dưỡng, lợi sữa, giúp mẹ nhanh chóng hồi phục sức khỏe và có nhiều sữa cho con bú.
• Việc kiêng cữ giao tiếp, hạn chế tiếp xúc với người lạ giúp sản phụ tránh được những tác động tiêu cực từ môi trường bên ngoài, tập trung nghỉ ngơi và chăm sóc con nhỏ.

Nhược điểm:

• Kiêng khem quá mức: Nhiều quan niệm kiêng cữ truyền thống như kiêng tắm gội, kiêng đánh răng, nằm than… không có cơ sở khoa học, thậm chí gây hại cho sức khỏe. Việc kiêng tắm gội quá lâu có thể dẫn đến viêm nhiễm, nấm ngứa da đầu. Nằm than trong phòng kín tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc khí cho cả mẹ và bé. Thậm chí, một số sản phẩm bổ sung thảo dược được sử dụng trong ở cữ truyền thống có thể chứa các hợp chất độc hại, kim loại nặng và thuốc trừ sâu.  
• Việc phải ở trong phòng kín, hạn chế giao tiếp trong thời gian dài có thể khiến sản phụ cảm thấy bí bách, cô lập, thậm chí dẫn đến trầm cảm sau sinh.
• Nếu không kiêng cữ đúng cách, mẹ có thể gặp các vấn đề sức khỏe như đau đầu, rụng tóc, dị ứng, đau lưng, mệt mỏi, thậm chí là các bệnh hậu sản nghiêm trọng hơn.  
• Việc lạm dụng các món ăn lợi sữa, đồ ăn nhiều dầu mỡ, thiếu rau xanh có thể gây tăng cân, khó tiêu, táo bón cho sản phụ.

Ở cữ hiện đại:

Ưu điểm:

• Khoa học và linh hoạt: Phương pháp này dựa trên những kiến thức y khoa hiện đại, khuyến khích sản phụ vệ sinh sạch sẽ, vận động nhẹ nhàng, có chế độ dinh dưỡng hợp lý. Không cần thiết phải đóng kín cửa phòng, thay vào đó nên mở cửa để không khí được lưu thông, tránh ẩm mốc.  
• Tâm lý thoải mái: Sản phụ được khuyến khích giao tiếp, chia sẻ với người thân, bạn bè, tham gia các hoạt động xã hội nhẹ nhàng, giúp tinh thần thoải mái, tránh trầm cảm.  
• Phù hợp với cuộc sống hiện đại: Ở cữ hiện đại không yêu cầu quá nhiều nghi thức kiêng khem phức tạp, phù hợp với nhịp sống bận rộn của các gia đình trẻ.  

Nhược điểm:

• Dễ chủ quan: Do không có những quy định kiêng cữ cụ thể, một số sản phụ có thể chủ quan, không chú ý đến việc nghỉ ngơi, chăm sóc bản thân, dẫn đến các vấn đề sức khỏe sau này.  
• Thiếu sự hỗ trợ: Ở cữ hiện đại thường không có sự hỗ trợ, chăm sóc chu đáo từ người thân như ở cữ truyền thống.

Thực đơn ở cữ cho mẹ sinh thường và sinh mổ

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong quá trình ở cữ sau sinh, dù là theo truyền thống hay hiện đại, bởi ăn uống đúng cách không chỉ giúp mẹ nhanh chóng lấy lại sức mà còn đảm bảo nguồn sữa dồi dào, chất lượng cho bé yêu.

Nguyên tắc xây dựng thực đơn ở cữ

Dù sinh thường hay sinh mổ, mẹ cũng cần ghi nhớ những nguyên tắc vàng sau để xây dựng thực đơn ở cữ khoa học và hiệu quả:

• Đảm bảo đủ chất dinh dưỡng: Thực đơn cần cung cấp đầy đủ năng lượng và các nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu, bao gồm protein, vitamin (đặc biệt là vitamin A, C, D, axit folic), khoáng chất (canxi, sắt, kẽm, i-ốt) và chất xơ. Nhu cầu năng lượng của một phụ nữ cho con bú tăng thêm khoảng 500 calo mỗi ngày so với khi mang thai.  
• Lựa chọn thực phẩm phù hợp: Ưu tiên các thực phẩm tươi, sạch, dễ tiêu hóa. Trong những ngày đầu sau sinh, mẹ nên ăn các món ăn loãng, mềm như cháo, súp.   
• Tránh các thực phẩm gây hại: Hạn chế đồ ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ uống có gas, cồn và caffeine vì chúng có thể làm ảnh hưởng hệ tiêu hóa và chất lượng sữa. Kiêng các thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản (tôm, cua, ghẹ), nhộng, măng…

• Chia nhỏ bữa ăn: Mẹ nên chia nhỏ bữa ăn thành 4-5 bữa/ ngày, ăn vừa đủ no. Việc này giúp hệ tiêu hóa hoạt động nhẹ nhàng, hiệu quả hơn, đồng thời giúp mẹ kiểm soát cân nặng sau sinh.   
• Uống đủ nước: Uống đủ nước là điều vô cùng quan trọng, đặc biệt là với mẹ đang cho con bú. Mẹ nên uống 2-3 lít nước mỗi ngày, bao gồm nước lọc, nước ép trái cây, sữa… để bù nước, lợi sữa và thanh lọc cơ thể.   
• Giữ tinh thần thoải mái: Sức khỏe tinh thần của mẹ ảnh hưởng rất lớn đến quá trình hồi phục và lượng sữa. Vì vậy, mẹ nên giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan, tránh căng thẳng, lo âu.   

Thực đơn ở cữ cho mẹ sinh thường

Sau sinh thường, cơ thể mẹ thường hồi phục nhanh hơn so với sinh mổ. Thực đơn ở cữ lúc này cần chú trọng vào các món ăn bổ dưỡng, giúp tăng cường sức khỏe, lợi sữa và đặc biệt là phải phong phú, đa dạng để mẹ không bị ngán.

Các món ăn gợi ý:

• Các món canh: Canh rau ngót, canh mồng tơi nấu thịt băm là những món ăn quen thuộc, giàu chất sắt, giúp bổ máu, lợi sữa, thanh nhiệt. Canh đu đủ xanh hầm móng giò giúp lợi sữa, bổ sung canxi.
• Các món cháo: Cháo cá chép nấu với rau cải hoặc rau đắng là món ăn bổ dưỡng, dễ tiêu hóa, cung cấp protein, canxi và vitamin. Cháo thịt băm, cháo tim cật, cháo gà ác… cũng là những lựa chọn tốt cho mẹ.
• Các món mặn: Thịt lợn nạc kho tiêu, thịt luộc, gà ác hầm thuốc bắc… giúp bồi bổ khí huyết, tăng cường sức đề kháng.
• Các món xào: Các món xào với rau củ như bí đỏ xào thịt bò, mướp xào lòng gà… giúp bổ sung vitamin, chất xơ và tạo sự đa dạng cho bữa ăn.
• Trái cây: Cam là nguồn cung cấp vitamin C dồi dào, giúp tăng cường sức đề kháng cho mẹ và bé. Ngoài ra, mẹ cũng có thể ăn thêm các loại trái cây khác như đu đủ chín, chuối, bơ…

Thực đơn ở cữ cho mẹ sinh mổ

Mẹ sinh mổ cần thời gian hồi phục lâu hơn mẹ sinh thường. Do đó, chế độ ăn uống cần được quan tâm đặc biệt để vết mổ nhanh lành, tránh nhiễm trùng và hạn chế hình thành sẹo. Hello Bacsi gợi ý cho mẹ sau sinh mổ một mâm cơm ở cữ với các nhóm thực phẩm bao gồm:

• Thực phẩm giàu protein: Thịt lợn nạc, thịt gà ta, cá, trứng, sữa chua… là những thực phẩm giàu protein, giúp tái tạo tế bào, phục hồi sức khỏe.  
• Thực phẩm giàu sắt: Sau sinh 2-4 tuần, mẹ có thể bắt đầu ăn thịt bò để bổ sung sắt, giúp tái tạo máu sau sinh. Các loại rau củ giàu sắt như rau dền, bí đỏ cũng nên được bổ sung thường xuyên. Sắt là dưỡng chất vô cùng quan trọng, giúp bù đắp lượng máu đã mất trong quá trình sinh nở và phòng ngừa thiếu máu.  
• Thực phẩm giàu vitamin C: Vitamin C giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ quá trình lành vết thương. Mẹ nên ăn nhiều cam, bưởi, ổi, súp lơ xanh… 

Gợi ý một mâm cơm ở cữ sau sinh cho mẹ sau sinh mổ với sự kết hợp giữa các loại thực phẩm trên: 

Bữa ăn	Món ăn	Công dụng
Sáng	Cháo thịt băm, súp lơ xanh luộc	Dễ tiêu hóa, giàu protein, vitamin C
Trưa	Cơm, cá diêu hồng hấp, canh rau ngót, cà rốt luộc	Bổ sung protein, vitamin A, sắt
Chiều	Sữa chua, ổi	Bổ sung canxi, vitamin C
Tối	Cơm, thịt lợn kho gừng, canh bí đỏ, rau cải luộc	Giúp ấm bụng, lợi sữa, bổ sung vitamin

Gợi ý thực đơn ở cữ cho mẹ sau sinh trong 1 tuần đầu tiên

Tuần đầu tiên sau sinh là giai đoạn cơ thể mẹ còn yếu, hệ tiêu hóa chưa ổn định. Thực đơn cần được thiết kế khoa học, ưu tiên các món ăn nhẹ nhàng, dễ tiêu hóa, chia nhỏ bữa ăn và tăng cường các món lợi sữa.

Ngày 1:

• Sáng: Cháo trắng
• Trưa: Cơm, thịt lợn luộc, canh rau ngót
• Chiều: Sữa chua
• Tối: Cơm, thịt lợn kho nghệ, canh rau ngót.

Ngày 2:

• Sáng: Cháo thịt băm
• Trưa: Cơm, cá chép om dưa, canh mồng tơi
• Chiều: Hoa quả (chuối, đu đủ chín)
• Tối: Cơm, cá quả hấp, canh mồng tơi.

Ngày 3:

• Sáng: Cháo trứng gà
• Trưa: Cơm, thịt kho tàu, canh bí đỏ
• Chiều: Bánh flan
• Tối: Cơm, thịt gà luộc, canh bí đỏ.

Ngày 4:

• Sáng: Cháo cá lóc
• Trưa: Cơm, gà luộc, canh rau cải ngọt
• Chiều: Chè hạt sen
• Tối: Cơm, gà hầm nấm hương, canh rau cải ngọt.

Ngày 5:

• Sáng: Cháo tim heo
• Trưa: Cơm, thịt lợn rang gừng, canh rau dền
• Chiều: Sữa đậu nành
• Tối: Cơm, thịt bò băm, canh rau dền.

Ngày 6:

• Sáng: Cháo gà ác
• Trưa: Cơm, cá diêu hồng hấp, canh bầu
• Chiều: Sinh tố bơ
• Tối: Cơm, cá rô kho tộ, canh bầu.

Ngày 7:

• Sáng: Bún/ phở gà
• Trưa: Cơm, thịt viên sốt cà chua, canh củ cải
• Chiều: Nước ép cam
• Tối: Cơm, thịt lợn nướng, canh củ cải.

Kinh nghiệm ở cữ sau sinh mổ và sinh thường

Kinh nghiệm ở cữ sau sinh thường

Sau sinh thường, cơ thể người mẹ thường mất nhiều sức lực và máu. Vì vậy, việc nghỉ ngơi và chăm sóc bản thân đúng cách là vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số kinh nghiệm ở cữ sau sinh thường mà các mẹ có thể tham khảo:  

• Vận động: Vận động nhẹ nhàng với các bài tập như đi bộ, bơi lội có thể giúp tăng tuần hoàn máu và giảm nguy cơ huyết khối. Bài tập Kegel cũng rất hữu ích trong việc phục hồi sức khỏe vùng chậu sau sinh.  
• Ăn uống giàu đạm, sắt, canxi, vitamin và khoáng chất sẽ giúp mẹ bù đắp năng lượng và hỗ trợ sản xuất sữa mẹ.Uống đủ nước mỗi ngày cũng rất quan trọng để duy trì sức khỏe và sản xuất sữa. 
• Chăm sóc sức khỏe tinh thần bằng cách nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ giấc kết hợp với thời gian thư giãn. Bên cạnh thời gian dành cho việc tập thiền, yoga thì nhận sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và các chuyên gia tâm lý cũng rất quan trọng trong việc giúp mẹ vượt qua những cảm xúc tiêu cực sau sinh.  

Kinh nghiệm ở cữ sau sinh mổ

Sinh mổ là một cuộc phẫu thuật lớn. Do đó mẹ cần chú ý hơn đến việc chăm sóc sức khỏe sau sinh. Dưới đây là một số kinh nghiệm ở cữ sau sinh mổ:  

Chăm sóc vết mổ

• Vệ sinh vết mổ đúng cách theo hướng dẫn của bác sĩ, giữ vết mổ khô ráo, sạch sẽ để tránh nhiễm trùng.  
• Theo dõi vết mổ thường xuyên, nếu có dấu hiệu bất thường như sưng, đỏ, đau nhức, chảy dịch… cần đến gặp bác sĩ ngay.  
• Có thể sử dụng các loại thuốc mỡ hoặc băng gạc theo chỉ định của bác sĩ để hỗ trợ quá trình lành vết thương.  
• Vết mổ thường khép lại sau khoảng 7-10 ngày, hình thành sẹo sau 2-3 tuần, trở thành sẹo lồi sau khoảng 6 tuần và lành hẳn sau khoảng 3 tháng.  

Thực phẩm giúp mau lành vết mổ sau sinh

• Chế độ ăn uống sau sinh mổ cần giàu protein, vitamin C, kẽm để giúp vết mổ mau lành.  
• Mẹ nên bổ sung các loại thực phẩm như thịt nạc, cá, trứng, rau xanh, trái cây.
• Hạn chế các loại thực phẩm được cho là gây sẹo lồi như rau muống, thịt gà, hải sản.
• Không nên sử dụng thức uống có cồn như rượu, bia… vì nó có thể làm thay đổi mùi vị sữa, có thể khiến trẻ bị táo bón hoặc bỏ bú.  

Vận động

• Mặc dù cần nghỉ ngơi sau sinh mổ, nhưng mẹ cũng nên vận động nhẹ nhàng sớm, khoảng 24 giờ sau sinh, để kích thích hệ tiêu hóa, tuần hoàn máu và phòng ngừa các biến chứng như tắc nghẽn tĩnh mạch, dính ruột.  
• Nếu chưa thể đi lại được, mẹ có thể thay đổi tư thế nằm, xoa bóp nhẹ nhàng cổ tay, bàn chân.  
• Khi nằm nghỉ, mẹ nên kê gối mỏng sau lưng để cảm thấy thoải mái hơn.  

Lưu ý chung dành cho mẹ sau sinh thường và sinh mổ

Cần lưu ý sự khác biệt trong việc vận động sau sinh thường và sinh mổ. Sau sinh thường, mẹ cần nghỉ ngơi hoàn toàn ban đầu, trong khi sau sinh mổ, mẹ được khuyến khích vận động sớm. Điều này là do sinh mổ là một cuộc phẫu thuật, việc vận động sớm giúp ngăn ngừa các biến chứng. 

Dù sinh thường hay sinh mổ, mẹ cũng cần chú ý đến tư thế vận động, tránh gây áp lực lên vùng bụng, đặc biệt là khi bế bé, cho bé bú, đứng lên ngồi xuống…

Lời khuyên từ huyên gia: Những sai lầm phổ biến khi ở cữ sau sinh

Các bác sĩ và chuyên gia y tế luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ở cữ sau sinh một cách khoa học, cân bằng. Nhiều mẹ bầu hiện nay mắc phải hai sai lầm phổ biến: quá kiêng khem hoặc ngược lại, không kiêng cữ gì.

Ở cữ sau sinh quá kỹ, kiêng cữ quá nhiều như nhốt mình trong phòng kín, kiêng tắm gội, kiêng vận động… có thể gây hại cho sức khỏe, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, trầm cảm sau sinh. Ngược lại, không kiêng cữ gì, lao ngay vào công việc, ăn uống thiếu khoa học cũng khiến cơ thể mẹ lâu hồi phục, dễ bị suy nhược.

Bên cạnh đó, việc lạm dụng thuốc hoặc thực phẩm chức năng mà không có chỉ định của bác sĩ cũng là điều cần tuyệt đối tránh. Mỗi người có cơ địa khác nhau, việc tự ý dùng thuốc có thể gây ra tác dụng phụ, ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé.

Lời khuyên từ các chuyên gia là hãy lắng nghe cơ thể mình, nghỉ ngơi hợp lý, ăn uống đủ chất, vận động nhẹ nhàng và luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc hay thực phẩm bổ sung nào.

FAQs: Những câu hỏi thường gặp về ở cữ sau sinh

1. Ở cữ bao lâu là đủ?

Thời gian ở cữ lý tưởng phụ thuộc vào sức khỏe và phương pháp sinh của từng mẹ. Thông thường, khoảng 4-6 tuần là đủ để cơ thể mẹ hồi phục.

2. Sau sinh có nên nằm than không?

Nằm than có thể giúp giữ ấm cơ thể, giảm đau nhức. Tuy nhiên, nằm than quá lâu có thể gây bỏng, khó thở, đặc biệt nguy hiểm với trẻ sơ sinh. Vậy nên, xét về mặt lợi ích so với tác hại thì nhiều lời khuyên từ bác sĩ cho biết mẹ không nên nằm than khi ở cữ sau sinh. 

3. Mẹ sau sinh có thể uống cà phê được không?

Mẹ sau sinh tốt nhất là không nên uống cafe. Vì cafein thường gây nước qua đường tiểu, dẫn đến giảm lượng và chất lượng sữa. 

4. Mẹ sinh mổ kiêng thịt bò bao lâu?

Một số mẹ sinh mổ cũng đặt câu hỏi rằng: Kiêng thịt bò bao lâu sau sinh mổ? Đối với mẹ sinh mổ, tốt nhất nên kiêng thịt bò trong khoảng 2-4 tuần. Bởi thịt bò có thể làm tăng sinh collagen, dẫn đến việc hình thành sẹo lồi hoặc sẹo thâm. 

Sau khoảng thời gian này, bạn có thể bổ sung thịt bò trở lại vào thực đơn hàng ngày của mình. Tuy nhiên, để được tư vấn cụ thể hơn về chế độ ăn uống sau phẫu thuật, bạn nên trao đổi với bác sĩ.

Kết luận

Ở cữ sau sinh là giai đoạn quan trọng để mẹ phục hồi sức khỏe và chăm sóc bé yêu. Dù mẹ chọn phương pháp ở cữ truyền thống hay hiện đại, điều quan trọng nhất là lắng nghe cơ thể, kết hợp kiến thức khoa học và kinh nghiệm dân gian một cách hợp lý. 

Hello Bacsi luôn đồng hành cùng mẹ và bé với những kiến thức chăm sóc sức khỏe bổ ích, hãy cùng theo dõi, đọc thêm bài viết và đặt câu hỏi trên các trang cộng đồng của chúng tôi để chăm sóc sức khỏe hậu sản một cách nhẹ nhàng nhé!

[embed-health-tool-ovulation]