Bệnh đột quỵ

Tìm hiểu chung

Bệnh đột quỵ (tai biến mạch máu não) là gì?

Đột quỵ xảy ra khi mạch máu nuôi não bị tắc nghẽn hoặc vỡ làm cho não không nhận đủ oxy. Khi đó, một phần não bắt đầu chết đi và gây tổn thương não. Đột quỵ là một trong những nguyên nhân gây tử vong cao và để lại một số di chứng vĩnh viễn cho bệnh nhân.

Những ai thường mắc bệnh đột quỵ (tai biến mạch máu não)?

Tất cả mọi người đều có nguy cơ mắc phải bệnh đột quỵ. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi nào. Bạn có thể hạn chế khả năng mắc bệnh bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để biết thêm thông tin.

Triệu chứng và dấu hiệu

Những dấu hiệu và triệu chứng đột quỵ là gì?

Các triệu chứng đột quỵ có xu hướng xảy ra đột ngột và hầu như luôn ảnh hưởng một bên cơ thể. Chúng sẽ nặng nhất trong vòng 24 – 72 giờ đầu. Những dấu hiệu đột quỵ thường gặp bao gồm:

• Đau đầu một cách đột ngột
• Mất khả năng thăng bằng, đi đứng khó khăn
• Bất tỉnh hoặc hôn mê
• Hoa mắt, chóng mặt
• Tầm nhìn bị tối hoặc mờ
• Tê và yếu đi ở cánh tay, mặt hoặc chân ở một bên cơ thể
• Gặp khó khăn trong việc nói và hiểu.

Có thể có các triệu chứng và dấu hiệu khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Nên đến gặp bác sĩ hoặc gọi cấp cứu nếu bạn có một trong các triệu chứng đột quỵ sau:

• Đột ngột bị tê, có cảm giác châm chích, yếu hoặc không thể cử động mặt, tay hoặc chân, đặc biệt khi chỉ xảy ra ở một bên cơ thể
• Thay đổi thị lực đột ngột
• Không thể nói hoặc khó nói
• Đột ngột lú lẫn hoặc gặp vấn đề trong việc hiểu những câu đơn giản
• Đột ngột gặp vấn đề trong việc đi lại hoặc giữ thăng bằng
• Đau đầu dữ dội khác với những cơn đau đầu trước đây
• Có dấu hiệu của thiếu máu não thoáng qua hoặc tai biến, ngay cả khi các triệu chứng đã biến mất
• Đang uống aspirin hoặc các thuốc chống đông máu khác và bạn thấy dấu hiệu của chảy máu
• Nuốt sặc do thức ăn rớt vào khí quản
• Có triệu chứng của huyết khối tĩnh mạch sâu gồm: đỏ, nóng và đau một vùng cụ thể trên cánh tay hoặc chân
• Bị loét do tỳ đè
• Thấy cánh tay hoặc chân bị ảnh hưởng ngày càng cứng hơn và bạn không thể duỗi thẳng nó ra được (co cứng)
• Có dấu hiệu của nhiễm trùng tiểu, bao gồm sốt, tiểu đau, tiểu ra máu và đau thắt lưng
• Gặp vấn đề trong việc giữ thăng bằng.

Ngoài ra, khi nghi ngờ một người có khả năng sẽ bị đột quỵ, bạn nên hỏi và quan sát những hành động sau của họ để hỗ trợ và đưa họ đến bác sĩ kịp thời:

• Khi mỉm cười, một bên mặt bị xệ
• Gặp trục trặc trong việc duỗi và giơ tay
• Nói chuyện không rõ ràng, bị líu lưỡi hay bị ngọng.

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây ra bệnh đột quỵ (tai biến mạch máu não) là gì?

Có hai nguyên nhân chính gây đột quỵ: động mạch bị tắc nghẽn (đột quỵ do thiếu máu cục bộ – nhồi máu não) và rỉ hoặc vỡ mạch máu (đột quỵ do xuất huyết). Một số người chỉ bị tắc nghẽn lưu lượng máu đến não tạm thời (cơn thiếu máu não thoáng qua), không gây ra các triệu chứng lâu dài.

• Nhồi máu não: đây là dạng đột quỵ thường gặp nhất, xảy ra khi các mạch máu não bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn, làm giảm nghiêm trọng lưu lượng máu đến não. Nguyên nhân gây tắc nghẽn hoặc thu hẹp là do chất béo tích tụ trong mạch máu hoặc do cục máu đông hoặc do các mảnh vụn khác di chuyển trong máu và đọng lại trong các mạch máu não.
• Đột quỵ do xuất huyết não: xảy ra khi một mạch máu trong não bị rò rỉ hoặc vỡ. Nhiều tình trạng sức khỏe ảnh hưởng đến mạch máu có thể gây đột quỵ xuất huyết não, chẳng hạn như huyết áp cao không kiểm soát, đột quỵ do thiếu máu cục bộ dẫn đến xuất huyết, sử dụng quá mức thuốc làm loãng máu, v.v.
• Cơn thiếu máu não thoáng qua: có các triệu chứng tạm thời tương tự với triệu chứng đột quỵ. Nguyên nhân gây ra bệnh là do lưu lượng máu cung cấp cho một phần của não bị giảm tạm thời, có thể kéo dài ít nhất trong 5 phút. Cơn thiếu máu não thoáng qua xảy ra khi một cục máu đông hoặc các mảng xơ vữa làm giảm hoặc chặn lưu lượng máu đến một phần của hệ thần kinh.

Nguy cơ mắc bệnh

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc đột quỵ (tai biến mạch máu não)?

Có rất nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ, bao gồm:

• Lối sống:
  • Thừa cân hay béo phì
  • Lười vận động
  • Uống rượu nhiều
  • Dùng thuốc bị cấm như cocaine và methamphetamine.
• Tiền sử bệnh:
  • Hút thuốc lá chủ động hoặc thụ động
  • Tăng cholesterol
  • Tiểu đường
  • Hội chứng ngưng thở khi ngủ – một rối loạn giấc ngủ trong đó nồng độ oxy giảm từng đợt trong suốt đêm ngủ
  • Bệnh tim mạch bao gồm suy tim, rung tâm nhĩ, khiếm khuyết tim, nhiễm trùng tim hoặc loạn nhịp
  • Tăng huyết áp – nguy cơ đột quỵ bắt đầu tăng khi chỉ số huyết áp cao hơn 120/80 mmHg. Bác sĩ sẽ giúp bạn quyết định mức huyết áp mục tiêu dựa vào tuổi và xem bạn có bị tiểu đường và những yếu tố khác hay không
• Các yếu tố khác:
  • Bệnh sử cá nhân hoặc thanh viên gia đình có đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc thiếu máu não thoáng qua
  • Độ tuổi: từ 55 tuổi trở lên
  • Giới tính: nam có nguy cơ đột quỵ cao hơn nữ. Nữ thường ở lứa tuổi già hơn khi bị đột quỵ và dễ chết vì đột quỵ hơn nam. Ngoài ra, nữ còn có nguy cơ từ việc mang thai và sinh con, sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormon như estrogen.

Điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán đột quỵ (tai biến mạch máu não)?

Bác sĩ sẽ chẩn đoán đột quỵ dựa trên bệnh sử và khám lâm sàng. Bạn sẽ được chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc cộng hưởng từ (MRI) não để đánh giá thêm về vùng não bị đột quỵ và xác định xem đột quỵ là do cục máu đông hay vỡ mạch máu não. Bạn sẽ được làm điện tâm đồ để loại trừ khả năng bị loạn nhịp (rung nhĩ), có thể là nguyên nhân của tai biến mạch máu não do thúc đẩy tạo cục máu đông trong tim, từ đó có thể di chuyển đến não và gây đột quỵ. Bạn cũng có thể được làm siêu âm động mạch cảnh ở cổ để tìm chỗ tắc nghẽn động mạch nuôi não này.

Những phương pháp nào dùng để điều trị đột quỵ (tai biến mạch máu não)?

Phương pháp điều trị sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân nào gây ra đột quỵ. Tuy nhiên, nhìn chung, tỷ lệ sống phụ thuộc vào thời điểm bệnh nhân được cấp cứu có sớm hay không.

Nếu đột quỵ do nhồi máu não gây ra, bác sĩ sẽ cho bạn dùng thuốc làm tan huyết khối nhằm hòa tan các cục máu đông. Để có hiệu quả, điều trị này phải được bắt đầu trong vòng 3 đến 4 giờ khi các triệu chứng đầu tiên bắt đầu. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ cho bạn dùng một số thuốc khác để làm loãng máu như heparin, warfarin, aspirin hoặc clopidogrel.

Đột quỵ có thể để lại các biến chứng từ nhẹ đến nặng. Mức độ khả năng hồi phục của một người có thể không rõ trong vài tháng đầu. Nhiều người cần các biện pháp phục hồi chức năng, chẳng hạn như trị liệu ngôn ngữ, vật lý trị liệu…

Việc điều trị cũng phải dựa vào tiền sử bệnh, chẳng hạn như tăng huyết áp, tiểu đường, sử dụng thuốc lá, lối sống và nồng độ cholesterol cao.

Ngoài ra, cần phải ngăn ngừa đột quỵ thêm bằng cách giảm hoặc loại bỏ nguyên nhân gây ra cơn đột quỵ đầu tiên. Nhiều người có thể đạt được điều này bằng cách dùng thuốc để ngăn ngừa tạo huyết khối. Thông thường uống lượng nhỏ aspirin mỗi ngày là đủ. Những người khác cần phải kiểm soát huyết áp và làm giảm các yếu tố nguy cơ đột quỵ khác như tiểu đường, tăng cholesterol, hút thuốc lá và thừa cân.

Phong cách sống và thói quen sinh hoạt

Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến của đột quỵ (tai biến mạch máu não)?

Những thói quen sinh hoạt và phong cách sống dưới đây sẽ giúp bạn hạn chế diễn tiến đột quỵ:

• Ngừng hút thuốc
• Uống thuốc theo khuyến cáo của bác sĩ
• Tập luyện theo hướng dẫn của bác sĩ
• Ăn chế độ ăn ít chất béo và uống tối đa một phần rượu mỗi ngày
• Kiểm soát huyết áp, nồng độ cholesterol và đường huyết.

Đột quỵ là một căn bệnh nguy hiểm, mang tính bất ngờ và đem đến những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe người bệnh. Tìm hiểu về đột quỵ nói chung và thực hiện phòng bệnh đột quỵ là điều tối quan trọng để có một cuộc sống khỏe mạnh. Ngoài ra, nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, đừng ngại ngần tìm đến sự tư vấn từ bác sĩ để được hỗ trợ thông tin về phương pháp phòng ngừa và cách thức điều trị tốt nhất nhé.