Sức khỏe tâm thần là gì? Tầm quan trọng của sức khỏe tâm thần

Sức khỏe tâm thần bao gồm suy nghĩ, cảm xúc, tâm lý của chúng ta khi tương tác với các vấn đề và mọi người trong xã hội. Nó còn quyết định phần nào cảm xúc và cách mà chúng ta phản ứng, cảm nhận. Vậy sức khỏe tâm thần là gì? Nó quan trọng như thế nào? Làm sao để biết tình trạng sức khỏe tâm thần của một người là tốt hay không?

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các nội dung chính sau đây:

• Định nghĩa sức khỏe tâm thần là gì
• Các dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe tâm thần
• Các nguyên nhân gây ảnh hưởng và một số cách nâng cao sức khỏe tâm thần.

Sức khỏe tâm thần là gì?

Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế Giới – WHO, sức khỏe tâm thần hay sức khỏe tinh thần (mental health) là trạng thái khỏe mạnh về tinh thần giúp con người có thể đương đầu với những căng thẳng trong cuộc sống, phát huy được khả năng của mình, học tập tốt, làm việc tốt và đóng góp cho cộng đồng. Sức khỏe tâm thần là quyền cơ bản của con người, đóng vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển cá nhân, cộng đồng và kinh tế xã hội.

Sức khỏe tâm thần không chỉ là vấn đề về các rối loạn hay bệnh lý mà còn là tập hợp của các yếu tố cảm xúc, khả năng tư duy, thích ứng, tiếp nhận thông tin, học hỏi và hiểu được cảm xúc của người khác bên ngoài xã hội. Ngoài ra, các yếu tố về thể chất, văn hóa, quá trình tương tác xã hội cũng có ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của một cá nhân.

Sức khỏe tâm thần cũng quan trọng như sức khỏe thể chất của một cá nhân. Mặc dù hai khái niệm là khác nhau, nhưng chúng có mối liên hệ và tương quan mật thiết với nhau. Trong một số trường hợp, sức khỏe tâm thần của một người thể hiện qua các triệu chứng của thể chất.

Tại sao sức khỏe tâm thần lại quan trọng?

Sức khỏe tâm thần có mối liên hệ chặt chẽ với sức khỏe thể chất. Khi tinh thần không tốt, ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động khác trong cuộc sống hàng ngày.

Sức khỏe tâm thần rất quan trọng vì nó có thể giúp bạn:

• Giao tiếp và xây dựng các mối quan hệ
• Học tập và làm việc hiệu quả
• Hỗ trợ tích cực cho sức khỏe thể chất
• Có khả năng đối mặt, giải quyết những khó khăn trong cuộc sống
• Ý thức được bản thân là ai, nghĩ gì, làm gì, có năng lực gì…
• Sự khỏe mạnh của bạn có ý nghĩa đối với mọi người xung quanh.

Dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe tâm thần

Theo Cổng thông tin Y tế quốc gia Úc – Healthdirect Australia cảnh báo rằng, các vấn đề sức khỏe tâm thần xảy ra là rất phổ biến. Do đó chúng ta cần biết cách nhận biết các dấu hiệu cảnh báo những vấn đề ở sức khỏe tâm thần.

Dưới đây là các dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe tâm thần:

• Thường xuyên cảm thấy chán nản hoặc thấy không vui
• Đột ngột bùng nổ cảm xúc, dễ thay đổi tâm trạng
• Thường xuyên rơi vào trạng thái lo lắng hoặc bồn chồn
• Gặp các vấn đề về giấc ngủ như mất ngủ, ngủ quá nhiều, khó ngủ…
• Trở nên im lặng, ít giao tiếp, sống khép kín, thu mình và tránh tương tác xã hội
• Xuất hiện ý nghĩ tự tử
• Thay đổi cân nặng, tăng hoặc giảm cân nhiều không chủ đích so với trước đây
• Cảm thấy bản thân là người vô dụng, tội lỗi, kém cỏi, không có giá trị…
• Nghe hoặc nhìn thấy những thứ không thực sự tồn tại (ảo giác)
• Tăng tần suất sử dụng chất kích thích, chất gây nghiện như bia rượu, ma túy…
• Trở nên chống đối gia đình, bạn bè, hành động liều lĩnh, quyết định mọi việc một cách bốc đồng
• Có những suy nghĩ kỳ lạ và không phù hợp. Cho rằng bản thân là người có sức mạnh đặc biệt (hoang tưởng).

Nếu bạn có quan tâm đến sức khỏe tinh thần, dưới đây là một số bệnh/ rối loạn tâm lý mà bạn nên tìm hiểu qua:

• Trầm cảm (Depression)
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)
• Tâm thần phân liệt (Schizophrenia)
• Rối loạn lưỡng cực (Bipolar disorder)
• Rối loạn lo âu xã hội (Social anxiety disorder)
• Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD)

Nguyên nhân gây ra các vấn đề sức khỏe tâm thần là gì?

Theo Trung tâm kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh – CDC cho biết, không có duy nhất một nguyên nhân cụ thể nào gây ra các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Thay vào đó, bệnh liên quan đến sức khỏe tâm thần xảy ra là do một số yếu tố gây ảnh hưởng bao gồm: 

• Bị cô lập hoặc sống cô đơn trong thời gian dài
• Nghiện sử dụng chất kích thích, chất gây nghiện
• Tiền sử gia đình có vấn đề về sức khỏe tâm thần (di truyền)
• Mất cân bằng hoặc thiếu hụt chất dẫn truyền thần kinh nào đó
• Từng trải qua những trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, chẳng hạn như bị lạm dụng, xâm hại tình dục, tấn công tình dục, cha mẹ bỏ rơi…
• Mắc bệnh lý mạn tính, bệnh lý nghiêm trọng, gây tác động lớn đến tâm lý như chấn thương sọ não, ung thư, tiểu đường…

Tình trạng sức khỏe tâm thần tại Việt Nam

Cách phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe tâm thần là gì?

Cách phòng ngừa các vấn đề sức khỏe tâm thần là gì? Là bảo vệ sức khỏe tinh thần, cảm xúc và tâm lý của bạn trước những nguy cơ có thể gây ảnh hưởng bất cứ lúc nào.

Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia – NIMH, để bảo vệ sức khỏe tâm thần, bạn nên dành thời gian để tự chăm sóc bản thân, nuôi dưỡng cảm xúc và chăm chỉ rèn luyện sức khỏe thể chất.

Dưới đây là những việc mà bạn có thể làm để chăm sóc sức khỏe tinh thần của bản thân:

• Tập thể dục thường xuyên: Bạn chỉ cần đi bộ hoặc chạy bộ 30 phút mỗi người là đã đủ để duy trì cường độ vận động trung bình của cơ thể. Nếu được, bạn hãy tăng dần cường độ để tăng thêm thể lực.
• Ăn uống lành mạnh, uống đủ nước: Ăn uống lành mạnh giúp nâng cao sự tập trung và năng lượng của bạn. Bên cạnh đó, bạn cũng nên hạn chế sử dụng các chất kích thích. 
• Chăm sóc chất lượng giấc ngủ: Ngoài việc ngủ đủ giấc từ 7 – 8 giờ mỗi ngày, trước khi ngủ bạn cũng nên tắt bớt đèn, nhất là ánh sáng xanh từ thiết bị điện tử. Vì ánh sáng xanh gây ảnh hưởng và làm gián đoạn giấc ngủ của bạn.
• Thư giãn cơ thể và tâm trí trước khi ngủ: Để ngủ ngon hơn, bạn hãy thư giãn cơ thể và tâm trí với các hoạt động như: Thiền buông thư, đọc sách, viết nhật ký, hít thở khi ngồi thiền…
• Thực hành lòng biết ơn: Nhắc nhở bản thân về những điều mà bạn nên biết ơn mỗi ngày. Ví dụ như gia đình, bạn bè, công việc…

Khi nào bạn nên đến gặp bác sĩ/ chuyên gia?

Bạn nên đến gặp bác sĩ tâm thần hoặc các chuyên gia tâm lý nếu nhận thấy bản thân có những dấu hiệu như: 

• Đột nhiên không muốn tương tác với xã hội
• Thay đổi thói quen ăn uống, tăng hoặc giảm cân nhiều
• Kiệt sức, mệt mỏi, không có năng lượng
• Thấy cuộc sống chán nản và tuyệt vọng.
• Bắt đầu lạm dụng chất kích thích nhiều hơn
• Có ý tưởng làm hại bản thân hoặc người khác
• Suy giảm chức năng, không có khả năng chăm sóc bản thân, con cái và không thể làm việc.

Câu hỏi thường gặp

Tôi nên làm gì nếu nghi ngờ bản thân đang gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần?

Nếu bạn có những dấu hiệu hay triệu chứng đã liệt kê ở trên trong thời gian dài, đồng thời chúng cũng gây ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của bạn. Tốt hơn hết, bạn nên tìm đến sự giúp đỡ của bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để được chẩn đoán và điều trị.

Sự khác nhau giữa sức khỏe tinh thần và sức khỏe tâm thần là gì?

Khi bạn tìm hiểu về sức khỏe tinh thần hay sức khỏe tâm thần là gì, về mặt y khoa nhìn chung, cả hai thuật ngữ này là giống nhau và được sử dụng với thuật ngữ tiếng Anh là ‘mental health’.

Mặc dù hai thuật ngữ thường có thể được sử dụng thay thế cho nhau nhưng tình trạng sức khỏe tinh thần kém và mắc bệnh tâm thần là hai khái niệm khác. Một người có thể trải qua giai đoạn sức khỏe tinh thần kém nhưng không hẳn là đang mắc bệnh tâm thần.

Biểu hiện của người có sức khỏe tâm thần tốt là gì?

Biểu hiện của một người có sức khỏe tinh thần tốt bao gồm:

• Tinh thần vui vẻ, lạc quan
• Ăn ngon miệng, ngủ ngon giấc
• Hào hứng và tận hưởng cuộc sống mỗi ngày
• Cảm xúc ổn định, cơ thể khỏe mạnh, cường tráng
• Có khả năng giải quyết vấn đề và giải tỏa căng thẳng
• Biết cách tự chăm sóc bản thân (và người khác).

Kết luận

Hiểu đúng khái niệm sức khỏe tâm thần là gì là điều rất cần thiết để chăm sóc đời sống tinh thần của bản thân. Hy vọng rằng, những kiến thức mà HelloBacsi vừa chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu được sức khỏe tâm thần là gì và tầm quan trọng của sức khỏe tâm thần đối với mỗi cá nhân.

Dưới đây là các chủ đề về cách thấu hiểu bản thân để tăng cường sức khỏe tinh thần mà có thể bạn quan tâm:

• Kỹ năng thấu hiểu bản thân (Self-awareness)
• Kỹ năng tự phản tư để nâng cấp bản thân (Self-reflection)
• Kỹ năng chăm sóc và yêu thương bản thân (Self-care)
• Tư duy cầu tiến để phát triển bản thân (Growth mindset)

[embed-health-tool-bmi]