Top 10 bệnh tâm lý mà chúng ta thường nhầm tưởng là tính cách

Hầu hết chúng ta đều nghĩ bệnh tâm lý (thuật ngữ chính xác gọi là rối loạn nhân cách) là những vấn đề trầm trọng về tâm thần kinh, thật ra đây có thể là nguyên nhân tạo ra những nét tính cách phổ biến như cẩu thả, nhạy cảm, đa nghi… Bạn có thể đang có các nhân cách “bất bình thường” mà không hề biết!

Rối loạn nhân cách là một mô hình thái độ và cư xử sai lệch rõ rệt so với các chuẩn mực đạo đức xã hội, có tính lan tỏa và cứng nhắc, thường khởi phát ở tuổi vị thành niên hoặc đầu tuổi trưởng thành, hằng định theo thời gian và dẫn đến đau khổ hoặc suy giảm chức năng.

Chúng ta thường có xu hướng lý giải hành động của một người thông qua tính cách của họ. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn đúng vì nhiều người nhầm lẫn giữa tính cách và rối loạn nhân cách. Đôi khi, bạn nghĩ những hành động và cách ứng xử của mình là bản tính tự nhiên nhưng lại có thể là dấu hiệu của bệnh tâm lý.

Vì thế, hãy cùng xem bạn có đang mắc các bệnh tâm lý rất dễ nhầm lẫn với tính cách sau đây không nhé!

1. Rối loạn nhân cách chống đối xã hội & Tính cách bốc đồng

Những người có rối loạn nhân cách chống đối xã hội (antisocial personality disorder – ASPD) luôn dành nhiều thời gian nghỉ ngơi và làm việc ít hơn. Mặc dù đây là điều bất kỳ ai cũng muốn, nhưng với một số người có rối loạn nhân cách này thì việc này lại quá mức kiểm soát.

>>> Đọc thêm: Cách nói chuyện với người trầm cảm: 9 điều giúp họ vượt qua khó khăn

Những biểu hiện giúp bạn nhận ra nhân cách chống đối xã hội là:

• Hành vi nói dối lặp đi lặp lại, sử dụng nhiều tên giả, lừa người khác để trục lợi hoặc chỉ vì thấy thích thú.
• thiếu thận trọng đối với sự an toàn của người khác hoặc của chính mình
• Thường xuyên vắng mặt tại chỗ làm, bỏ dở công việc đang làm,
• Thất nghiệp trong thời gian dài, không có kế hoạch thực tế để kiếm việc mới
• thiếu trách nhiệm nhất quán hoặc thiếu tôn trọng các nghĩa vụ tài chính, mua sắm chi tiêu không có kế hoạch rõ ràng

2. Rối loạn nhân cách phân liệt & Tính cách nhút nhát

Sự nhút nhát hay sợ sệt diễn ra trong một thời gian dài có thể dẫn đến bệnh tâm lý rối loạn nhân cách phân liệt (schizoid personality disorder – SPD). Đó là khi bạn hoàn toàn không muốn kết nối với mọi người xung quanh.

Những người mắc phải rối loạn này sẽ cố gắng giới hạn bản thân tránh khỏi sự tiếp xúc với người khác. Tính hướng nội và sợ giao tiếp có thể dẫn đến bệnh tâm lý trên nếu bạn có những biểu hiện phổ biến như:

• Thờ ơ với mọi lời phê bình hoặc khen ngợi
• Chỉ chơi thân với một người bạn duy nhất, ít bạn thân
• Ít hoặc không quan tâm đến trải nghiệm tình dục
• Thường xuyên mơ mộng và nghĩ về những điều phi thực tế
• Quá nhạy cảm và sợ hãi về những người xung quanh

3. Rối loạn nhân cách gây hấn thụ động & Tính cách trì hoãn

Những người hay trì hoãn thường không tuân theo các luật lệ hoặc quy tắc xã hội. Họ thường làm các việc cần thiết một cách chậm trễ. Triệu chứng này có thể là biểu hiện của rối loạn nhân cách gây hấn thụ động (passive-aggressive personality disorder). Ngoài ra, còn có thể kèm theo đó là chứng trầm cảm dai dẳng.

Đối với một số người, tính cách trì hoãn có thể là điều hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, điều này có thể trở thành vấn đề đáng lo nếu xuất hiện một số dấu hiệu:

• Tốc độ làm việc rất chậm và hiệu suất kém
• Cảm thấy khó chịu khi phải đáp ứng yêu cầu làm một việc nào đó
• Phản ứng tiêu cực với những lời khuyên của mọi người xung quanh
• Thường xuyên cảm thấy tức giận một cách vô lý.

Bạn nên đặt mình trong hoàn cảnh của mọi người để có thể thấu hiểu cảm xúc của họ và từ đó cải thiện những biểu hiện của mình tốt hơn. Liệu pháp này sẽ giúp bạn giảm bớt trì hoãn và cảm thông cho người khác nhiều hơn.

4. Rối loạn nhân cách ranh giới & Tính cách bốc đồng

Nếu một người không cố gắng kiểm soát cơn giận của họ thì có thể là dấu hiệu của rối loạn nhân cách ranh giới (borderline personality disorder – BPD). Một trong những biểu hiện là họ nhanh chóng thay đổi quan điểm thất thường. Ví dụ, bạn nghĩ rằng ăn trứng chiên có hại cho dạ dày và bạn ghét điều này. Tuy nhiên, chỉ sang ngày hôm sau bạn lại chiên trứng cho bữa ăn sáng.

>>> Đọc thêm: 7 dấu hiệu nhận biết hành vi thao túng tâm lý và cách đối phó

Tất nhiên, tính cách bốc đồng đơn giản không hẳn là tiêu cực. Đây chỉ trở thành một căn bệnh tâm lý nếu bạn mắc phải những biểu hiện như:

• Dễ thay đổi bạn bè và người yêu
• Thường xuyên tiêu tiền hoang phí mà không suy nghĩ
• Hành vi nguy hiểm bốc đồng: Lái xe không cẩn thận, tự cắt tay, tự làm tổn thương cơ thể
• Thay đổi tâm trạng thất thường và thường có cảm giác chán nản, mệt mỏi
• Nỗ lực điên cuồng để tránh bị gia đình và bạn bè bỏ rơi

Một trong những cách chữa trị tốt nhất cho căn bệnh tâm lý rối loạn nhân cách ranh giới là kiểm soát tốt cơn giận dữ và tự nhận thức bản thân. Bạn có thể tự thưởng cho mình một món quà để tạo động lực thay đổi mỗi ngày.

5. Rối loạn nhân cách tránh né & Tính cách tự ti

Những người có tính cách tự ti thường có xu hướng tự trách và đổ lỗi cho bản thân. Họ trốn tránh giải quyết vấn đề và chọn cách tránh né. Tình trạng này được gọi là rối loạn nhân cách tránh né (avoidant personality disorder – AvPD). Thậm chí họ có thể gặp hoảng loạn, trầm cảm và rối loạn giấc ngủ.

Thái độ tự phê bình bản thân chỉ có ích với mức độ vừa phải. Điều đó đủ để tạo động lực cho chúng ta cố gắng và tự phát triển tốt hơn. Tuy nhiên, tính cách tự ti có thể chuyển thành bệnh tâm lý với những biểu hiện như:

• Tự trách bản thân khi nhận những lời chỉ trích hoặc lời từ chối
• Né tránh làm những điều dại dột hoặc ngớ ngẩn trước mặt mọi người Phóng đại những khó khăn, rủi ro tiềm ẩn của những hành động vốn dĩ rất bình thường
• Luôn né tránh giao tiếp với mọi người vì sợ bản thân sẽ nói sai điều gì đó.
• Luôn nghĩ rằng bản thân không đủ năng lực, không hấp dẫn hoặc kém cỏi

Suy nghĩ tích cực và lạc quan chính là phương pháp chữa trị tốt trong trường hợp bệnh tâm lý tránh né. Hãy ghi ra những dự đoán về kết quả của một hành động mà bạn sẽ thực hiện và ghi lại cả kết quả tích cực và tiêu cực. Để nếu lần sau bạn có suy đoán tiêu cực về kết quả thì đọc lại và trấn an bản thân rằng mọi chuyện sẽ ổn.

>>> Đọc thêm: Hiệu ứng FOMO là gì mà khiến bạn chạy theo đám đông?

6. Rối loạn nhân cách hoang tưởng & Tính cách đa nghi

Nhìn chung, chúng ta đều có tính đa nghi ở một thời điểm nào đó và điều này khá bình thường. Tuy nhiên, đối với một số người thì tính đa nghi lại vượt quá sức tưởng tượng. Họ luôn nghi ngờ người khác có ý xấu đối với mình, luôn cảnh giác, không tin tưởng, ghen tuông hoặc ngờ vực lòng trung thành của người khác, kể cả với người thân. Họ có thể lén lút xem tài khoản cá nhân của người khác dù không có được sự cho phép. Đôi khi họ nghe lén các cuộc trò chuyện và thậm chí là thuê thám tử tư để điều tra.

>>> Tham khảo thêm: Bệnh tâm lý rối loạn nhân cách hoang tưởng

Một người đa nghi sẽ làm những điều khiến họ thất vọng, đau khổ. Điều này dễ dẫn đến chứng bệnh tâm lý rối loạn nhân cách hoang tưởng (paranoid personality disorder – PPD). Một số biểu hiện phổ biến của rối loạn này là:

• Thường xuyên nghi ngờ sự chung thủy của người yêu
• Tìm kiếm những ý nghĩa đằng sau hành động của một người
• Luôn cảm thấy mọi người xung quanh có lỗi với mình
• Không hề có chút hài hước nào trong cuộc sống hằng ngày.

Hãy tạo một danh sách những người mà bạn quen biết, và mỗi lần có ai đó đáp ứng sự mong đợi của bạn, hãy thêm một dấu cộng vào tên của họ. Điều này sẽ giúp bạn vượt qua được tính đa nghi của mình và tin tưởng người khác nhiều hơn.

7. Rối loạn nhân cách phụ thuộc & Tính cách dễ thỏa hiệp

Việc phụ thuộc vào bạn bè hay gia đình là biểu hiện khá bình thường đối với mọi người. Tuy nhiên, nó được xem là rối loạn nhân cách phụ thuộc (dependent personality disorder – DPD) nếu bạn dựa dẫm vào người khác quá mức. Bạn sẽ thấy khó khăn hoặc thậm chí không thể đưa ra quyết định nếu không được sự chấp nhận của một ai đó.

Căn bệnh tâm lý này cũng có một vài dấu hiệu như:

• Dễ dàng chấp nhận thỏa hiệp với mọi người xung quanh dù biết rằng họ đã sai
• Luôn cần sự che chở, bao bọc, không thể tự lập được
• Làm những hành động khó chịu cho bản thân chỉ để làm vừa lòng người khác

Ngay cả việc đưa ra những quyết định không quan trọng cũng có thể trở thành một nhiệm vụ quá sức và đòi hỏi sự trấn an của nhiều người khác.

8. Rối loạn nhân cách kịch tính & Tính cách phô trương

Sự nhạy cảm quá mức có thể là một triệu chứng của rối loạn nhân cách kịch tính (histrionic personality disorder), Bất kỳ ai trong chúng ta cũng đều muốn thu hút sự chú ý với mọi người. Tuy nhiên, có đôi khi điều này thể hiện bằng sự bộc lộ cảm xúc hoặc gây chú ý quá mức . Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến của rối loạn nhân cách kịch tính như:

• Mong muốn được giúp đỡ, chấp nhận hoặc khen ngợi từ ai đó thái quá
• Không có khả năng tập trung làm việc trong thời gian dài
• Bộc lộ cảm xúc thái quá
• Ghét sự trì hoãn khi bạn mong muốn làm điều gì đó ngay lập tức.

Để ngăn ngừa chứng rối loạn nhân cách kịch tính, bạn hãy tập kỹ thuật hít thở sâu mỗi khi cảm xúc dâng trào. Bạn có thể tập thói quen chia nhỏ công việc để hạn chế áp lực khi phải xử lý quá nhiều việc cùng lúc.

9. Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế & Tính cách cầu toàn

Những người theo đuổi chủ nghĩa hoàn hảo một cách liều lĩnh và cố chấp quá mức có thể mắc phải bệnh tâm lý rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế (obsessive-compulsive personality disorder). Rối loạn này xuất phát từ môi trường mà bạn đang sống, luôn chú ý quá đáng đến tiểu tiết và trật tự sắp xếp, tự kỷ luật và kiểm soát bản thân thái quá. Tất cả chúng ta đều theo đuổi và cố gắng đáp ứng những kỳ vọng này nhưng khi sự theo đuổi và đòi hỏi quá mức và cứng nhắc thì nó lại có thể dẫn đến một vấn đề nghiêm trọng đáng lưu tâm.

Đó là chúng ta sẽ dễ vô cảm với mọi thứ, theo chủ nghĩa giáo điều và tâm lý trở nên trì trệ, không linh hoạt, bảo thủ. Bản chất của những người cầu toàn là tự đặt tiêu chuẩn quá cao cho công việc và tập trung quá nhiều vào các chi tiết một cách hoàn hảo, do đó công việc gần như không thể hoàn thành..

Một người cầu toàn quá mức thường có những dấu hiệu phổ biến như:

• Bận tâm đến từng chi tiết, quy tắc, lịch trình
• Không vứt bỏ được những vật đã hỏng hóc, không còn giá trị sử dụng thậm chí chúng không có giá trị gì về mặt tình cảm
• Lao đầu vào công việc quá nhiều đến mức bỏ qua những hoạt động thư giãn và tình bạn (trừ trường hợp có nhu cầu rõ rệt về tài chính)
• Mong muốn làm hết việc của người khác vì nghĩ rằng họ sẽ không làm tốt và hoàn hảo được hoặc miễn cưỡng khi phải giao nhiệm vụ cho người khác hoặc khi phải làm việc với người khác trừ khi bản thân người khác hoàn toàn làm theo đúng chính xác những gì mà mình muốn

Bạn nên ngồi thiền mỗi ngày hoặc nhắm mắt nghe nhạc, massage để thư giãn. Sau đó, ghi lại những điều bạn đã thực hiện được vào những ngày không thư giãn và những ngày thư giãn. Điều này sẽ chứng minh rằng dành thời gian thư giãn sẽ không làm giảm hiệu suất làm việc của bạn.

10. Rối loạn nhân cách ái kỷ & Tính cách tự cao

Tự đánh giá cao bản thân là tốt hơn nhiều so với việc tự trách móc bản thân. Tuy nhiên, bạn có thể mắc bệnh tâm lý rối loạn nhân cách ái kỷ (narcissistic personality disorder) khi bạn cảm thấy bản thân tài giỏi, quyến rũ hay thậm chí là tốt nhất so với mọi người.

>>> Tìm hiểu thêm: Gasligh là gì mà khiến bạn bị thao túng tâm lý?

Bạn dễ mắc chứng trầm cảm và có cảm giác tự ti nếu không được công nhận xứng đáng. Dưới đây là một vài dấu hiệu của rối loạn nhân cách này:

• Giận dữ thái quá khi nhận lời chỉ trích hoặc phê bình bản thân
• Lợi dụng mọi người để đạt được mục tiêu của bản thân
• Hành vi, thái độ kiêu ngạo, tự xem bản thân là vượt trội so với những người khác và xứng đáng được đối xử đặc biệt.
• Liên tục mơ ước bản thân trở thành người giàu có, thành công, xinh đẹp và tỏa sáng
• Ghen tị với người khác và tin rằng người khác đang ghen tị với chính mình

Vấn đề lớn nhất của việc tự yêu bản thân là sự bất xứng giữa kỳ vọng và thực tế sẽ khiến cho bạn cảm thấy vô dụng, thay đổi tâm trạng thất thường và nỗi sợ xấu hổ.

Để giải quyết căn bệnh tâm lý rối loạn nhân cách ái kỷ, bạn nên giảm bớt mục tiêu của mình trong phạm vi có thể đạt được. Đừng đặt kỳ vọng quá cao để rồi cảm thấy thất vọng với tất cả mọi chuyện xảy ra không như ý nhé.

Cuộc sống áp lực ngày nay khiến bạn dễ dàng mắc phải các chứng bệnh tâm lý rối loạn nhân cách mà không hề nhận ra, thậm chí bạn còn nhầm tưởng đó là những tính cách bình thường. Vì vậy, đôi lúc bạn cũng cần những khoảng lặng để tự nhìn nhận lại bản thân. Hãy trân trọng những nét tính cách khác biệt của mình nhưng đừng để quá đà đến mức thành “rối loạn tâm thần” nhé!

Ảnh: Brightside.me