Sỏi niệu quản vốn hình thành ở thận rồi mới đi xuống và mắc lại tại những vị trí hẹp tự nhiên của niệu quản. Tình trạng này dễ gây ảnh hưởng tới chức năng của thận nếu viên sỏi đủ lớn và lâu ngày. Với sự tiến bộ của nền y học – kỹ thuật, hiện nay có nhiều phương pháp điều trị sỏi niệu quản hiệu quả hơn, ít xâm lấn và ít để lại biến chứng.

Cách xử lý sỏi niệu quản cho mỗi bệnh nhân có thể khác nhau. Lựa chọn phương pháp nào cần dựa trên các yếu tố bao gồm:

1. Các yếu tố liên quan đến sỏi: vị trí, kích thước, thành phần cấu tạo, thời gian xuất hiện
2. Các yếu tố lâm sàng: mức độ bế tắc, độ đau, nhiễm trùng kèm theo, béo phì, rối loạn đông máu, tăng huyết áp, chức năng thận và cả mong muốn của bệnh nhân
3. Các yếu tố giải phẫu: thận móng ngựa, tắc đoạn nối bể thận – niệu quản, thận lạc chỗ
4. Các yếu tố kỹ thuật: trang thiết bị, chuyên môn của bác sĩ, chi phí

Hãy cùng tìm hiểu thêm về các phương pháp điều trị sỏi niệu quản hiện nay và những lưu ý xoay quanh chúng qua bài viết sau đây.

Điều trị sỏi niệu quản nội khoa (dùng thuốc)

Khả năng sỏi đi từ niệu quản xuống bàng quang chủ yếu phụ thuộc vào kích thước và vị trí của nó. Đối với sỏi <5mm ở đoạn xa có trên 90% xuống bàng quang trong vòng 40 ngày. Nhìn chung sỏi càng nhỏ, càng gần bàng quang (xa thận) bao nhiêu, bề mặt nhẵn thì tỷ lệ được tống xuất ra ngoài theo đường nước tiểu sẽ càng cao.

Tuy nhiên, sỏi niệu quản tiến triển nhanh, sớm gây bế tắc và có nguy cơ phá hủy thận nên chỉ áp dụng phương pháp này khi đủ các điều kiện sau:

• Sỏi còn nhỏ, đường kính ≤ 5mm
• Sỏi nhẵn, bờ rõ nét
• Chức năng thận và niệu quản bình thường
• Có khả năng theo dõi sát bệnh nhân

Bác sĩ sẽ tạo điều kiện cho sỏi đi ra ngoài bằng cách giảm co thắt, giảm đau (nếu người bệnh có triệu chứng đau), uống nhiều nước hoặc truyền dịch. Thuốc sử dụng là chất ức chế thụ thể adrenergic hoặc ức chế kênh canxi. Những thuốc này tăng áp suất phía trên sỏi để đẩy chúng xuống dễ dàng hơn. Tuy nhiên, có 3,5% bệnh nhân gặp tác dụng phụ như mạch chậm, hạ huyết áp thoáng qua.

Các cơn đau quặn thận được điều trị bằng thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAID) vì nhóm này cho thấy tác dụng tốt hơn các thuốc opioid.

Thuốc điều trị sỏi niệu quản nhỏ bằng thuốc sẽ giúp tăng tỷ lệ sỏi di chuyển xuống bàng quang, giảm thời gian di chuyển của sỏi cũng như cơn đau quặn thận.

Ngoài ra, tùy theo loại sỏi mà bác sĩ có thể sử dụng thêm thuốc kiềm hóa hay axit hóa nước tiểu. Thuốc kháng sinh cũng có thể được chỉ định dùng để phòng ngừa nhiễm trùng.

Điều trị sỏi niệu quản ngoại khoa

Một số trường hợp, bác sĩ sẽ cần phải can thiệp ngoại khoa để có thể làm sạch sỏi trong niệu quản, như là:

• Sỏi niệu quản gần kích thước nhỏ hơn 7mm đã điều trị nội khoa một tháng nhưng không có kết quả
• Sỏi có khả năng di chuyển tự nhiên thấp (sỏi đoạn giữa và xa > 5mm hoặc sỏi đoạn gần trên 7mm)
• Sỏi niệu quản gây tắc nghẽn và nhiễm khuẩn đường tiết niệu
• Không đáp ứng với giảm đau
• Ảnh hưởng chức năng thận như gây suy thận, sỏi niệu quản một bên trên thận độc nhất gây tắc nghẽn và tổn thương thận cấp tính, sỏi ở cả hai bên niệu quản.

Có 5 phương pháp can thiệp điều trị sỏi niệu quản là:

Tán sỏi ngoài cơ thể (tán sỏi bằng sóng xung kích)

Tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung kích (ESWL) ít xâm lấn, an toàn và có thời gian hồi phục nhanh. Bác sĩ sẽ dùng hệ thống máy tán sỏi để phát sóng xung kích tập trung vào vị trí có sỏi. Dưới tác động của chùm sóng, viên sỏi bị phá vỡ thành nhiều mảnh nhỏ rồi đào thải ra ngoài cơ thể theo đường tiểu.

Việc điều trị sỏi niệu quản bằng sóng xung kích ngoài cơ thể thường có hiệu quả tốt cho trường hợp viên sỏi có đường kính < 1.5cm, thận ứ nước từ độ 2 trở xuống. Với những trường hợp sỏi quá lớn, đây có thể không phải là lựa chọn hiệu quả.

Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp để điều trị sỏi niệu quản theo cách này, chẳng hạn như:

• Chống chỉ định với phụ nữ mang thai, người bị rối loạn chảy máu, nhiễm trùng, có bất thường nghiêm trọng về xương hoặc béo phì.
• Thận trọng cân nhắc nếu thận có những bất thường khác hoặc bệnh nhân có sử dụng máy tạo nhịp tim.

Nội soi tán sỏi niệu quản ngược dòng (URS)

Nội soi tán sỏi niệu quản sử dụng ống nội soi đi ngược từ bàng quang lên niệu quản để xác định vị trí của viên sỏi. Sau đó, một nguồn năng lượng (thường dùng laser) được sử dụng để trực tiếp phá hủy viên sỏi trong lòng niệu quản. Đây là một phương pháp điều trị sỏi niệu quản mang lại hiệu quả cao và ít xâm lấn hơn so với cách mổ hở kinh điển. Người bệnh thường phục hồi sức khỏe nhanh và có thể ra viện sau 2 – 4 ngày.

Những trường hợp được chỉ định nội soi tán sỏi ngược dòng gồm:

• Sỏi niệu quản có kích thước từ 0,6 – 2,5cm.
• Sỏi niệu quản < 0,6cm nhưng điều trị nội khoa không cải thiện, sỏi ở vị trí hẹp niệu quản hoặc trên chỗ sa lồi niệu quản.
• Sỏi bể thận hoặc niệu quản 1/3 trên đã tán sỏi ngoài cơ thể thất bại.

Lưu ý, một số trường hợp không áp dụng được phương pháp nội soi tán sỏi niệu quản này:

• Có vấn đề về đông máu
• Nhiễm khuẩn đường tiết niệu cấp chưa được điều trị
• Có bệnh lý nội khoa nặng như tim mạch, hô hấp, nội tiết… sẽ có nguy cơ gặp rủi ro khi gây mê hoặc gây tê
• Hẹp niệu đạo không luồn được ống soi qua
• Có mắc kèm các bệnh lý dị dạng hệ tiết niệu như nang hoặc ung thư niệu quản, thận và niệu quản lạc chỗ
• Hẹp niệu quản đoạn dài dưới vị trí sỏi
• Bệnh nhân xương khớp không nằm được tư thế sản khoa.

Mổ nội soi lấy sỏi sau phúc mạc

Đầu tiên, bạn cần thực hiện một số xét nghiệm như xét nghiệm nước tiểu và máu để kiểm tra nhiễm trùng, chụp CT để xác định vị trí chính xác của sỏi.

Mổ nội soi sỏi niệu quản sau phúc mạc cần được gây mê toàn thân, sau đó bác sĩ sẽ tạo ba đường hầm từ phía hông – lưng để tiếp cận và mở niệu quản, rồi dùng thiết bị chuyên dụng gắp viên sỏi ra ngoài. Phương pháp này dùng cho:

• Bệnh nhân có sỏi niệu quản đoạn gần, kích thước lớn và không có sỏi thận ở cùng bên
• Khi tán sỏi ngoài cơ thể hay nội soi ngược dòng không mang lại kết quả.

Tán sỏi qua da (PCNL)

Bác sĩ sẽ gây tê tủy sống và tạo một đường hầm qua da để đưa thiết bị tới phá vỡ viên sỏi bằng sóng siêu âm hoặc laser, sau đó gắp các mảnh sỏi nhỏ ra ngoài. Phương pháp này dùng thay thế rất nhiều cho mổ hở truyền thống trong việc điều trị sỏi có kích thước lớn. Ưu điểm đáng kể là ít xâm lấn, an toàn và cho hiệu quả cao.

Tán sỏi qua da thường được chỉ định khi phương pháp điều trị sỏi niệu quản ít xâm lấn hơn trước đó thất bại.

Mổ mở lấy sỏi niệu quản

Mổ mở lấy sỏi là phương thức chữa trị sỏi niệu quản kinh điển trước đây. Tuy nhiên, nó có một số nhược điểm như xâm lấn nhiều, gây ra biến chứng nặng nề và thời gian nằm viện dài ngày. Do đó, chỉ một số ít trường hợp phức tạp, chẳng hạn như bệnh nhân béo phì, viên sỏi quá lớn và bị mắc kẹt ở niệu quản… thì mới lựa chọn cách này.

Dù sử dụng phương pháp điều trị sỏi niệu quản nào, người bệnh cũng đều được bác sĩ trao đổi rõ ràng và cố gắng đáp ứng theo mong muốn. Vậy nên sau khi đã tìm hiểu các thông tin ở trên, bạn đừng ngần ngại chia sẻ với bác sĩ để có quá trình điều trị thuận lợi nhất.