Rối loạn cảm xúc là gì? Nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị

Rối loạn cảm xúc là một tình trạng sức khỏe tâm thần ảnh hưởng đến trạng thái cảm xúc của người bệnh. Chứng rối loạn này gây ra những biến đổi cảm xúc thất thường như buồn rầu, phấn chấn, tức giận dai dẳng và dữ dội. Vậy dấu hiệu, nguyên nhân và phương pháp điều trị rối loạn cảm xúc là gì?

Rối loạn cảm xúc ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe tinh thần và thể chất. Cùng tìm hiểu về bệnh qua bài viết dưới đây!

Tìm hiểu chung

Rối loạn cảm xúc là gì?

Hội chứng rối loạn cảm xúc là gì? Rối loạn cảm xúc là một tình trạng sức khỏe tâm thần, ảnh hưởng đến suy nghĩ và tâm trạng. Bạn có thể vô cùng buồn bã, trống rỗng hoặc cáu kỉnh,… Người mắc rối loạn cảm xúc có thể chỉ có giai đoạn trầm cảm hoặc hưng cảm hoặc có cả hai.

Rối loạn tâm trạng có thể gây ra những thay đổi hành vi và khả năng thực hiện các hoạt động thường ngày trong công việc và học tập. Các rối loạn cảm xúc phổ biến nhất là trầm cảm và rối loạn lưỡng cực.

Trầm cảm

Trầm cảm bao gồm trầm cảm nặng hoặc trầm cảm lâm sàng, là một tình trạng rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến. Các triệu chứng rõ rệt nhất của trầm cảm bao gồm:

• Cảm giác buồn bã hoặc tuyệt vọng
• Đôi khi, bạn có ý nghĩ tự tử hoặc cái chết
• Rối loạn ăn uống, mất ngủ hoặc ngủ quá mức
• Giảm hứng thú trong hầu hết các hoạt động
• Mệt mỏi hoặc mất năng lượng
• Giảm hoặc tăng cân đáng kể ngoài ý muốn
• Kích động, cáu gắt hoặc chậm chạp mà người khác chú ý thấy được
• Cảm giác bản thân không có giá trị và mặc cảm quá mức
• Giảm khả năng suy nghĩ, tập trung hoặc không đưa ra quyết định được

Những triệu chứng này thường giảm dần theo thời gian. Tuy nhiên, các triệu chứng trầm cảm nặng có thể nghiêm trọng hơn nếu không được điều trị.

>>> Đọc thêm: Nhận biết dấu hiệu trầm cảm nặng và nguy cơ tự sát

Rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực còn được gọi là bệnh hưng-trầm cảm, là tình trạng tâm lý thay đổi liên tục, từ trầm cảm đến hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ. Những giai đoạn này sẽ xen kẽ nhau, khi thì người bệnh sẽ mệt mỏi, buồn chán với mọi hoạt động trong cuộc sống. Tuy nhiên, sau đó họ lại chuyển sang trạng thái phấn khích quá mức, cười vui vẻ, nói nhanh không kiểm soát được, v.v.

Triệu chứng

Mỗi loại rối loạn cảm xúc sẽ có các triệu chứng khác nhau.

Các triệu chứng trầm cảm bao gồm:

• Thường xuyên cảm thấy buồn gần như mỗi ngày
• Thiếu năng lượng, uể oải
• Cảm thấy vô dụng hoặc tuyệt vọng
• Giảm hứng thú với các hoạt động và sở thích so với trước đây
• Suy nghĩ về cái chết hoặc tự sát
• Khó tập trung, thường do dự và khó ra quyết định
• Ngủ quá nhiều hoặc thiếu ngủ
• Chán ăn hoặc ăn quá nhiều
• Rối loạn vận động như trở nên chậm chạp, mệt mỏi hoặc trì trệ trong hoạt động, lời nói và suy nghĩ. Giọng nói đều đều, mắt thường lơ đãng nhìn xa xăm khi nói chuyện với người khác. Nhiều người bệnh có thể thường xuyên lo lắng, đi tới đi lui, không thể ngồi yên một chỗ.

Các triệu chứng của bệnh hưng cảm bao gồm:

• Cảm thấy cực kỳ tràn đầy năng lượng hoặc phấn chấn
• Nói nhanh hoặc di chuyển nhanh
• Kích động, bồn chồn hoặc cáu kỉnh
• Có hành vi liều lĩnh, chấp nhận rủi ro như tiêu tiền nhiều hơn bình thường hoặc lái xe liều lĩnh
• Ý nghĩ hoang tưởng
• Giảm nhu cầu ngủ hoặc ngủ ít hơn

>>> Xem thêm: Rối loạn lưỡng cực (bệnh hưng – trầm cảm)

Nguyên nhân rối loạn cảm xúc

Hiện tại, chưa có nghiên cứu nào xác định được chính xác nguyên nhân gây ra rối loạn cảm xúc. Một số giả thuyết cho rằng nguyên nhân là do:

• Yếu tố di truyền: Những người có tiền sử bệnh gia đình mắc chứng rối loạn cảm xúc, khả năng cao họ cũng mắc chứng rối loạn này do yếu tố di truyền.
• Các yếu tố sinh học: Vùng hạch hạnh nhân và vỏ não trán ổ mắt (orbitofrontal cortex) là bộ phận não chịu trách nhiệm về kiểm soát cảm giác. Tuỳ rối loạn mà sẽ có những ảnh hưởng khác nhau đến não, trầm cảm thường sẽ giảm hoạt động não bộ, vào giai đoạn hưng cảm thì hoạt động này sẽ tăng lên.
• Các yếu tố môi trường là yếu tố thúc đẩy rối loạn cảm xúc. Những thay đổi lớn trong cuộc sống như mất người thân, căng thẳng, chấn thương, một số bệnh tật và tác dụng phụ của thuốc điều trị các bệnh khác đều có thể dẫn đến rối loạn cảm xúc. Những triệu chứng rối loạn này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, mọi giới tính,…

Chẩn đoán và điều trị

Chẩn đoán chứng rối loạn cảm xúc

Chuyên gia sức khỏe tâm thần như nhà tâm lý học hoặc bác sĩ tâm thần sẽ tiến hành phỏng vấn hoặc khảo sát, đặt câu hỏi về các triệu chứng, thói quen ngủ và ăn uống, cũng như các hành vi khác của người bệnh.

Sau đó các chuyên gia sẽ sử dụng các tiêu chí trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ để chẩn đoán bệnh.

>>> Tìm hiểu thêm: Cười nhiều là dấu hiệu của bệnh tâm thần phải không?

Các phương pháp điều trị

Tuỳ thuộc vào tình trạng và triệu chứng cụ thể mà bác sĩ có thể chỉ định phương pháp điều trị khác nhau. Một số phương pháp điều trị rối loạn cảm xúc như:

• Thuốc điều trị: Bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc điều trị trầm cảm, giúp ổn định tâm trạng người bệnh. Với một số người mắc bệnh rối loạn lưỡng cực, thuốc ổn định cảm xúc có thể hỗ trợ vượt qua các cơn hưng cảm.
• Tâm lý trị liệu: Tuỳ vào tình trạng của bệnh, chuyên gia tâm lý có thể sử dụng một số phương pháp như liệu pháp hành vi nhận thức hành vi (CBT), liệu pháp hành vi biện chứng (DBT), liệu pháp tâm động học. Thông qua các cuộc trò chuyện trị liệu, các bác sĩ giúp quản lý cảm xúc và các tình trạng sức khỏe tâm thần người bệnh.
• Liệu pháp kích thích não: Ngoài ra còn có các liệu pháp kích thích não như liệu pháp ánh sáng, liệu pháp sốc điện (ECT), liệu pháp kích thích từ trường xuyên sọ (rTMS).

Những thông tin được cung cấp trên không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Bạn nên thăm khám bác sĩ tâm lý để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

>>> Tham khảo thêm: Cách nói chuyện với người trầm cảm: 9 điều giúp họ vượt qua khó khăn

Phòng ngừa

Hiện tại, khoa học chưa có cách ngăn ngừa và giảm tỷ lệ mắc rối loạn cảm xúc tối ưu nhất. Dù vậy, nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh rối loạn cảm xúc có thể kiểm soát, giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống của những người mắc chứng rối loạn này.

Hello Bacsi không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay phương pháp điều trị y khoa. Nếu có bất cứ triệu chứng nào ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống, công việc và sức khoẻ tinh thần, hãy đến thăm khám với bác sĩ tâm lý để được chẩn đoán và điều trị hiệu quả và quay trở lại cân bằng cuộc sống.