Hội chứng đảo ngược tưới máu động mạch trong song thai (Twin reversed arterial perfusion – TRAP) hay còn gọi là song thai không tim (Acardiac twin) là một dị tật rất hiếm gặp, xảy ra khi thai đôi cùng chung một bánh nhau.
Trong nghiên cứu của một nhóm các nhà khoa học được công bố vào tháng 7 năm 2015 cho thấy tần suất dị tật song thai không tim này rơi vào khoảng 2,6% các trường hợp song thai cùng 1 màng nuôi, ước tính chiếm khoảng 1/9.500 – 11.000 thai kỳ. Năm 2016, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã ghi nhận 2 ca song thai không tim trong tổng số 40 nghìn ca sinh. Riêng năm 2019, bệnh viện này quản lý 6 ca song thai không tim và đã can thiệp thành công một ca song thai không tim hết sức nguy hiểm cho một sản phụ ở Nghệ An. Để hiểu rõ hơn về dị tật này cũng như hướng điều trị, mời bạn cùng tham khảo qua bài viết dưới đây của Hello Bacsi.
Hội chứng song thai không tim là gì?
Về mặt lý thuyết, song thai không tim là một biến chứng đặc thù và hiếm gặp trong cặp sinh đôi cùng màng nuôi (monochorionic twin pregnancy). Trong đó, một thai nhi có tim thai nhưng không hoạt động hoặc không có tim thai nhưng vẫn có mạch máu, được tưới máu nuôi dưỡng bởi thai còn lại (gọi là thai bơm máu). Điều này khiến thai bơm máu có nguy cơ bị suy tim, chết lưu do mất máu hoặc gặp những biến chứng của sinh non.
Sở dĩ có cái tên hội chứng đảo ngược tưới máu động mạch là do ở thai nhi bơm máu, hệ tuần hoàn vẫn hoạt động bình thường. Tuy nhiên, một lượng máu của thai này bơm qua động mạch rốn đi qua những cầu nối bất thường tại vị trí nhau thai để vào động mạch rốn của thai không có tim và sau cùng đến hệ tuần hoàn chính của thai này, tạo ra vòng tuần hoàn đảo ngược ở cơ thể thai nhi thứ hai.
Các chuyên gia lý giải rằng, chính vì không có tim hoặc có tim nhưng không hoạt động nên ở thai nhi thứ hai không có dòng máu được bơm đi theo kiểu bình thường. Hệ quả là thai không tim chỉ nhận được máu nghèo oxy từ đó dẫn đến những bất thường trong cấu tạo. Trên thực tế, thai không tim thường có đầu, phần trên cơ thể và tim phát triển không hoàn chỉnh.
Truy tìm nguyên nhân gây ra hội chứng song thai không tim
Như đã đề cập ở trên, song thai không tim là một loại dị tật bẩm sinh đặc thù, xuất hiện với tần suất rất thấp. Do vậy, đến thời điểm hiện tại các nhà khoa học vẫn chưa thể xác định rõ nguyên nhân gây nên hội chứng này.
Hơn nữa, một vài nghiên cứu hiện tại vẫn chưa thể kết luận chính xác liệu có mối liên hệ nào giữa dị tật này với bất kỳ tiền sử bệnh lý bất thường ở người bố hoặc mẹ hay không. Còn có giả thiết cho rằng, trong giai đoạn sớm của thai kỳ, nếu bản thân người mẹ thường xuyên trải qua sự biến động mạnh mẽ, liên tục của huyết áp và lưu lượng máu thì có thể gây cản trở sự phát triển tim mạch của cặp song thai chung bánh nhau.
Thai không tim do có sự khiếm khuyết về mặt cấu tạo, thiếu hụt những cơ quan quan trọng nên không thể sống sót ở môi trường bên ngoài tử cung. Song thai không tim về bản chất thai nhận máu không phải là thai nhi hoàn chỉnh mà chỉ là một khối mô phát triển. Do vậy, các biện pháp can thiệp chủ yếu tập trung vào việc theo dõi sức khỏe của thai bơm máu và tiến hành các thủ thuật nhằm cắt đứt hoàn toàn nguồn dinh dưỡng cho thai không tim, cứu sống thai nhi còn lại.
[embed-health-tool-due-date]
Phương pháp chẩn đoán dị tật song thai không tim
Căn cứ trên kết quả của siêu âm trước sinh mà bác sĩ có thể đưa ra nghi vấn về việc thai kỳ của mẹ bầu đang gặp hội chứng đảo ngược tưới máu động mạch trong song thai. Theo đó, bước đầu tiên trong việc xác nhận chẩn đoán là phải xác định rõ song thai chung một buồng ối (hay chung một màng nuôi).
Hình ảnh siêu âm cho thấy một thai nhi phát triển bình thường, trong khi phần đầu và thân trên của thai nhi còn lại phát triển không rõ ràng và đầy đủ. Ở những lần tái khám, đôi khi bác sĩ sẽ ghi nhận được dấu hiệu phù thai ở thai bơm máu do tim thai phải làm việc quá sức để tưới máu cho cả hai thai.
Việc phát hiện ra bất thường trong lưu lượng máu ở tim thai nhi thường được đánh giá thông qua siêu âm Doppler. Nhờ những tiến bộ trong siêu âm 3D, 4D hiện nay đã cho phép các chuyên gia y tế chẩn đoán được TRAP ngay sau 11 tuần thai.
Song thai không tim được điều trị như thế nào?
Tiên lượng của hội chứng đảo ngược tưới máu động mạch trong song thai phụ thuộc vào mức độ áp lực tim gia tăng đối với thai bơm máu. Nếu được cung cấp đầy đủ dưỡng chất, thai không tim vẫn có thể phát triển với tốc độ tương tự như thai bơm máu. Tuy vậy, khi điều này xảy ra, nguy cơ suy tim ở thai bơm máu cũng gia tăng đáng kể.
Trong trường hợp xác định thai bơm máu có nguy cơ bị suy tim, nếu tuổi thai lớn và đủ điều kiện cho phép thì bác sĩ có thể tiến hành thủ thuật cặp dây rốn (Umbilical cord ligation – UCL) ngay trong buồng tử cung nhằm cắt đứt việc cung cấp máu và dinh dưỡng từ thai bơm máu sang thai không tim, đảm bảo cho thai bơm máu được phát triển bình thường. Thủ thuật này thường được tiến hành kèm theo siêu âm hoặc kết hợp giữa siêu âm và nội soi buồng tử cung.
Các hướng điều trị hiện đại khác
Ngày nay, người ta còn áp dụng các kỹ thuật tiên tiến hơn để điều trị như:
1. Đốt bằng sóng cao tần (Radio Frequency Ablation – RFA)
Đây là phương pháp xâm lấn có tỷ lệ tổn thương thấp hơn so với phẫu thuật đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), cũng như nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng rộng rãi. RFA được khuyến nghị trong trường hợp tuổi thai lớn hơn 16 tuần. Thủ thuật này liên quan đến việc đưa một điện cực dạng kim nhỏ vào tử cung. Dòng sóng âm thanh được truyền vào đầu kim và sinh nhiệt. Nhiệt năng này được sử dụng để bịt kín các mạch máu nuôi dưỡng thai không tim ở phần đáy dây rốn của thai.
2. L-AAVV (Laser therapy of the placental vessels) hay L-UCO (Laser umbilical cord occlusion)
Hai phương pháp này cũng dùng năng lượng laser hoặc sóng cao tần để loại bỏ các luồng nối bất thường tại dây rốn, bánh nhau hoặc mạch máu của song thai.
Bất kỳ thủ thuật nào cũng đều gây rủi ro cho cho cả mẹ bầu lẫn thai nhi. Bên cạnh đó, phần nhau thai không được cung cấp máu từ tuần hoàn của cặp song thai bị biến đổi, thoái hóa và gây nguy cơ chuyển dạ, sinh non.
Trên đây là những thông tin cơ bản về dị tật song thai không tim. Hy vọng các bà mẹ tương lai sẽ luôn trang bị cho mình những kiến thức liên quan đến thai kỳ để đảm bảo sức khỏe, phòng ngừa các biến chứng nguy hại xảy ra.
