Bệnh tăng đường huyết là gì? Nguyên nhân, triệu chứng & điều trị

Đường huyết không ổn định, nhất là khi bị tăng đường huyết, sẽ ảnh hưởng đến tất cả hoạt động của các cơ quan trong cơ thể. Hãy cùng tìm hiểu bệnh tăng đường huyết là gì, dấu hiệu nhận biết và cách điều trị qua bài viết sau đây nhé!

Tìm hiểu chung

Bệnh tăng đường huyết là gì?

Bệnh tăng đường huyết là gì? Bệnh tăng đường huyết là tình trạng gây tác động trực tiếp đến sức khỏe của người mắc chứng tiểu đường. Một số yếu tố có thể góp phần vào việc tăng đường huyết ở những người bị bệnh tiểu đường bao gồm cách lựa chọn thực phẩm, hoạt động thể chất, một số bệnh, các thuốc không trị tiểu đường, bỏ qua hoặc không uống đủ thuốc hạ đường huyết.

Điều trị bệnh tăng đường huyết rất quan trọng, vì nếu không chữa trị, bệnh có thể trở nên nghiêm trọng và dẫn đến các biến chứng nguy hiểm cần cấp cứu như hôn mê do đái tháo đường. Về lâu dài, đường huyết tăng dai dẳng, dù không quá cao, có thể dẫn đến biến chứng ảnh hưởng đến mắt, thận, thần kinh và tim mạch.

Triệu chứng

Những dấu hiệu và triệu chứng tăng đường huyết

Tăng đường huyết không gây ra các triệu chứng cho đến khi giá trị glucose tăng lên trên 180 đến 200 miligam trên decilit (mg/dL), hoặc từ 10 đến 11,1 milimol mỗi lít (mmol/L). Các triệu chứng tăng đường huyết phát triển chậm trong vài ngày hoặc vài tuần. Lượng đường trong máu ở mức cao càng lâu thì các triệu chứng càng trở nên nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, một số người đã mắc bệnh tiểu đường type 2 trong một thời gian dài có thể không xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào mặc dù lượng đường trong máu tăng cao.

Các triệu chứng tăng đường huyết phổ biến là:

• Khát nhiều
• Nhức đầu
• Khó tập trung
• Mắt nhìn mờ
• Tiểu nhiều
• Mệt mỏi (yếu cơ, cảm giác mệt mỏi)
• Giảm cân

Nếu tình trạng tăng đường huyết không được điều trị, nó có thể gây ra các axit độc hại (xeton) tích tụ trong máu và nước tiểu (nhiễm toan ceton). Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm:

• Hơi thở có mùi trái cây
• Buồn nôn và ói mửa
• Khó thở
• Khô miệng
• Yếu đuối
• Sự hoang mang
• Hôn mê
• Đau bụng

Bạn có thể gặp các triệu chứng đường huyết cao khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Bạn nên liên hệ với bác sĩ nếu bạn có bất cứ dấu hiệu tăng đường huyết nào sau đây:

• Bạn bị tiêu chảy hoặc nôn mửa liên tục, nhưng vẫn có thể ăn và uống
• Bạn bị sốt kéo dài hơn 24 tiếng đồng hồ
• Đường trong máu cao hơn 240 mg/dl (13 mmol/l) mặc dù bạn đã dùng thuốc tiểu đường
• Bạn gặp khó khăn kiểm soát đường huyết của bạn trong giới hạn cho phép

Bạn cần đi cấp cứu ngay nếu:

• Bạn đang bị bệnh và không thể ăn bất kỳ thức ăn hoặc chất lỏng nào.
• Lượng đường trong máu của bạn cao liên tục trên 240 mg/dl (13 mmol/l) và có xeton trong nước tiểu.

Nguyên nhân

Nguyên nhân gây tăng đường huyết là gì?

Trong quá trình tiêu hóa, cơ thể phân hủy carbohydrate từ thực phẩm thành các phân tử đường khác nhau. Một trong những phân tử đường này là glucose, một nguồn năng lượng chính cho cơ thể. Glucose được hấp thụ trực tiếp vào máu sau khi bạn ăn, nhưng nó không thể đi vào tế bào nếu không có sự trợ giúp của insulin – một loại hormone do tuyến tụy tiết ra.

Khi mức glucose trong máu tăng lên, nó báo hiệu tuyến tụy của bạn tiết ra insulin. Insulin mở khóa các tế bào để glucose có thể đi vào và cung cấp nhiên liệu cần thiết cho các tế bào trong cơ thể để hoạt động bình thường. Bất kỳ lượng đường dư thừa nào cũng được lưu trữ trong gan và cơ dưới dạng glycogen. Quá trình này làm giảm lượng glucose trong máu và ngăn không cho nó đạt đến mức cao nguy hiểm.

Bệnh tiểu đường làm giảm đáng kể tác dụng của insulin đối với cơ thể. Điều này có thể là do tuyến tụy không thể sản xuất insulin (bệnh tiểu đường type 1), hoặc có thể do cơ thể đề kháng với tác động của insulin hoặc không sản xuất đủ insulin để duy trì mức đường bình thường (bệnh tiểu đường type 2). Kết quả là, glucose có xu hướng tích tụ trong máu và là nguyên nhân tăng tăng đường huyết. Đường huyết có thể đạt mức cao nguy hiểm nếu không được điều trị đúng cách. Insulin hoặc các loại thuốc khác được sử dụng để giảm lượng đường trong máu.

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc bệnh tăng đường huyết?

Có rất nhiều yếu tố nguy cơ của bệnh tăng đường huyết bao gồm:

• Bỏ qua hay quên tiêm insulin, hoặc không uống thuốc hạ đường huyết
• Không tiêm insulin đúng cách hoặc sử dụng insulin hết hạn
• Không tuân theo kế hoạch ăn uống dành cho người bệnh tiểu đường
• Ăn quá nhiều tinh bột so với liều insulin bạn tiêm hoặc ăn quá nhiều tinh bột nói chung
• Ít hoạt động, không tập thể dục
• Bị bệnh hoặc nhiễm trùng
• Sử dụng một số loại thuốc như steroid
• Bị chấn thương hoặc phẫu thuật
• Bị căng thẳng tinh thần
• Hoạt động thể chất quá sức, đặc biệt là khi lượng đường trong máu của bạn cao và nồng độ insulin thấp.

Ốm đau hoặc căng thẳng có thể là nguyên nhân đường huyết cao vì cơ thể tăng sản xuất hormone để chống lại bệnh tật hoặc căng thẳng, và khiến lượng đường trong máu tăng lên. Ngay cả những người không bị tiểu đường cũng có thể bị tăng đường huyết khi bị bệnh nặng. Người bị tiểu đường có thể cần phải uống tăng liều thuốc tiểu đường để giữ đường huyết ổn định khi bị ốm hoặc căng thẳng.

Biến chứng

Biến chứng lâu dài

Giữ lượng đường trong máu của bạn ở mức khỏe mạnh có thể giúp ngăn ngừa nhiều biến chứng liên quan đến bệnh tiểu đường. Các biến chứng lâu dài của bệnh tăng đường huyết không được điều trị có thể bao gồm:

• Bệnh tim mạch
• Tổn thương dây thần kinh (bệnh thần kinh) gây đau do lạnh hoặc mất cảm giác ở chân, rụng lông chân hoặc rối loạn chức năng cường dương
• Tổn thương thận (bệnh thận do tiểu đường) hoặc suy thận
• Thiệt hại cho các mạch máu của võng mạc (bệnh võng mạc tiểu đường), có khả năng dẫn đến mù lòa
• Nhìn mờ do đục thủy tinh thể và bị tổn thương mắt
• Các vấn đề về chân do dây thần kinh bị tổn thương hoặc lưu lượng máu kém có thể dẫn đến nhiễm trùng da nghiêm trọng, loét và trong một số trường hợp nghiêm trọng, phải cắt cụt chân
• Các vấn đề về xương khớp
• Nhiễm trùng răng và nướu
• Các vấn đề dạ dày và đường ruột như táo bón mãn tính hoặc tiêu chảy.

Các biến chứng khẩn cấp

Nếu lượng đường trong máu tăng đủ cao hoặc trong một thời gian dài, nó có thể dẫn đến các biến chứng khẩn cấp như:

• Nhiễm toan ceton do đái tháo đường. Nhiễm toan xeton là tình trạng lượng đường trong máu tăng cao, dẫn đến tạo ra các axit độc hại được gọi là xeton. Xeton dư thừa tích tụ trong máu và cuối cùng “tràn” vào nước tiểu. Nếu không được điều trị, nhiễm toan ceton do tiểu đường có thể dẫn đến hôn mê tiểu đường và đe dọa tính mạng.
• Trạng thái tăng siêu âm đường huyết. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể sản xuất insulin, nhưng nó không hoạt động bình thường. Mức đường huyết có thể trở nên rất cao, lớn hơn 1.000 mg/dL (55,6 mmol/L). Glucose dư thừa sau đó tràn vào nước tiểu, gây ra hiện tượng đi tiểu nhiều hơn. Nếu không được điều trị, trạng thái tăng siêu âm đường huyết của bệnh tiểu đường có thể dẫn đến mất nước, hôn mê và đe dọa tính mạng.

Chẩn đoán và điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kĩ thuật y tế dùng để chẩn đoán bệnh tăng đường huyết là gì?

Bác sĩ sẽ đưa ra khoảng giới hạn lượng đường trong máu của bạn. Lượng đường cho phép trong máu cho bệnh nhân bị tiểu đường là:

• Giữa 80 và 120 mg/dl (4 và 7 mmol/l) cho người dưới 59 tuổi và không kèm các bệnh khác
• Giữa 100 và 140 mg/dl (6 và 8 mmol/l) cho người 60 tuổi trở lên, những người kèm bệnh khác như tim, phổi hoặc bệnh thận, hoặc những người có tiền sử đường trong máu thấp (hạ đường huyết) hoặc những người không có triệu chứng của hạ đường huyết

Giới hạn đường cho phép trong máu khác nhau, đặc biệt là khi bạn mang thai hay có các biến chứng tiểu đường. Giới hạn này cũng thay đổi khi bạn lớn tuổi. Đôi khi, rất khó để giữ mức đường huyết trong giới hạn này.

Bạn có thể xem thêm: Chỉ số đường huyết của người bị tiểu đường bao nhiêu là an toàn?

Kiểm soát đường huyết tại nhà

Theo dõi lượng đường trong máu thường xuyên với máy đo đường huyết là cách tốt nhất để chắc chắn việc điều trị của bạn kiểm soát tốt đường huyết trong giới hạn cho phép. Kiểm tra lượng đường trong máu của bạn thường xuyên như bác sĩ khuyến cáo.

Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng của tăng đường huyết nghiêm trọng – ngay cả khi nó rất tiềm ẩn- hãy kiểm tra mức đường trong máu của bạn. Nếu lượng đường trong máu là 240 mg/dl (13 mmol/l) hoặc cao hơn, bạn hãy dùng bộ xét nghiệm xeton trong nước tiểu có bán tại nhà thuốc. Nếu xét nghiệm nước tiểu là dương tính, cơ thể bạn có thể bắt đầu có những thay đổi do hiện tượng xeton hoá xảy ra. Bạn sẽ cần sự giúp đỡ của bác sĩ để giảm mức độ đường trong máu một cách an toàn.

Xét nghiệm Hemoglobin glycated (A1C)

Khi tái khám, bác sĩ có thể tiến hành làm xét nghiệm A1C. Xét nghiệm máu này cho thấy mức độ đường huyết trung bình của bạn trong 2-3 tháng qua. Xét nghiệm này dùng để đo lường tỉ lệ đường gắn với hemoglobin ở trong máu (hemoplobin là protein vận chuyển oxy có trong các tế bào hồng cấu).

Mức A1C bình thường là dưới 7%. Nếu mức A1C của bạn cao hơn 7% nghĩa là lượng đường trong máu trung bình của bạn cao hơn mức bình thường. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể đề nghị một sự thay đổi trong kế hoạch điều trị bệnh tiểu đường của bạn.

Tuy nhiên, đối với một số người, đặc biệt là người già, kèm theo bệnh khác hay có các biến chứng bệnh tiểu đường tiến triển, mức A1C cao lên đến 8% là chấp nhận được.

Hãy ghi nhớ giới hạn bình thường của kết quả A1c có thể khác nhau giữa các phòng thí nghiệm. Nếu bạn tham khảo ý kiến một bác sĩ mới hoặc sử dụng một phòng thí nghiệm khác, nhớ chú ý đến sự khác biệt này khi bác sĩ giải thích kết quả xét nghiệm A1C của bạn.

Tần suất xét nghiệm lại A1C phụ thuộc vào loại bệnh tiểu đường bạn mắc phải và khả năng kiểm soát lượng đường trong máu của bạn. Hầu hết những người bị bệnh tiểu đường làm xét nghiệm này từ 2-4 lần một năm.

Những phương pháp nào dùng để điều trị bệnh tăng đường huyết?

Nếu bạn bị tiểu đường và nhận thấy bất kỳ dấu hiệu sớm của lượng đường trong máu tăng cao, hãy kiểm tra đường huyết và đến gặp bác sĩ. Bác sĩ có thể hỏi bạn về kết quả của các lần xét nghiệm trước và có thể đề nghị những thay đổi như sau:

• Uống nhiều nước hơn. Nước giúp loại bỏ lượng đường dư thừa từ máu của bạn thông qua nước tiểu đồng thời giúp bạn tránh mất nước.
• Tập thể dục nhiều hơn. Tập thể dục thường xuyên thường xuyên là một cách hiệu quả để kiểm soát lượng đường trong máu của bạn. Tuy nhiên, đừng tập thể dục nếu xeton có trong nước tiểu. Điều này có thể khiến lượng đường trong máu của bạn tăng cao hơn nữa.
• Thay đổi thói quen ăn uống. Bạn có thể nhờ tư vấn từ một chuyên gia dinh dưỡng để thay đổi số lượng và loại thực phẩm bạn ăn.
• Uống thuốc theo chỉ dẫn. Nếu bạn thường xuyên bị tăng đường huyết, bác sĩ có thể điều chỉnh liều lượng hoặc thời gian dùng thuốc.
• Kiểm tra lượng đường trong máu của bạn. Theo dõi đường huyết theo chỉ dẫn của bác sĩ. Kiểm tra thường xuyên hơn nếu bạn bị ốm hoặc lo lắng về tình trạng tăng hoặc hạ đường huyết nghiêm trọng.
• Điều chỉnh liều insulin của bạn để kiểm soát tăng đường huyết. Điều chỉnh liều dùng insulin hoặc bổ sung insulin tác dụng ngắn có thể giúp kiểm soát tình trạng tăng đường huyết. Hỏi bác sĩ tần suất bạn cần bổ sung insulin nếu bạn có lượng đường trong máu cao.

Bạn hãy đến gặp bác sĩ nếu lượng đường trong máu của bạn cao hơn so với mục tiêu điều trị.

Ngoài ra, nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm toan ceton do tiểu đường hoặc trạng thái tăng nồng độ đường huyết cao liên tục, bạn có thể được điều trị tại phòng cấp cứu hoặc nhập viện. Điều trị khẩn cấp có thể làm giảm lượng đường trong máu về mức bình thường.

Phòng ngừa

Những thói quen sinh hoạt nào giúp phòng ngừa bệnh tăng đường huyết?

Lối sống và biện pháp khắc phục tại nhà sau có thể giúp bạn đối phó với bệnh tăng đường huyết:

• Thực hiện theo chế độ ăn cho người bệnh tiểu đường. Nếu bạn dùng insulin hoặc uống thuốc đái tháo đường, điều quan trọng là bạn phải tuân thủ chặt chẽ về số lượng và thời gian của các bữa ăn và đồ ăn nhẹ. Các thức ăn bạn ăn phải tương ứng với lượng insulin làm việc trong cơ thể bạn.
• Theo dõi lượng đường trong máu của bạn. Tùy thuộc vào kế hoạch điều trị, bạn có thể kiểm tra và ghi lại mức độ đường trong máu vài lần một tuần hoặc nhiều lần trong ngày. Giám sát cẩn thận là cách duy nhất để đảm bảo rằng mức độ đường trong máu vẫn trong phạm vi cho phép. Bạn nên ghi chú khi nào đường huyết cao hơn hoặc thấp hơn giới hạn cho phép.
• Dùng thuốc theo toa. Uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tránh bỏ liều hay quên liều.
• Điều chỉnh thuốc nếu bạn thay đổi hoạt động thể chất. Việc điều chỉnh phụ thuộc vào kết quả kiểm tra đường huyết cũng như vào loại hình và thời lượng của hoạt động thể lực.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.