Thuốc Nystatin là thuốc gì? Các dạng bào chế, cách dùng và thận trọng

Nystatin là thuốc chống nấm, có tác dụng chủ yếu trên nấm men Candida albicans. Thuốc dung nạp tốt kể cả khi sử dụng trong thời gian dài. Vì vậy, thuốc này được bào chế dưới nhiều dạng và hàm lượng với các đường dùng khác nhau như viên đặt, rơ lưỡi, kem dùng ngoài da, mỡ dùng ngoài da, thuốc rửa, thuốc bột, hỗn dịch, viên nén,…

Tác dụng

Tác dụng của thuốc Nystatin là gì?

Thuốc Nystatin là thuốc kháng nấm, được sử dụng để điều trị tại chỗ nhiễm nấm Candida trên da và niêm mạc như:

1. Dạng viên, bột, hỗn dịch

• Tưa lưỡi, viêm miệng, viêm họng…
• Nhiễm nấm ở thực quản, dạ dày, ruột

Thuốc này còn được dùng dự phòng nhiễm nấm Candida ruột ở bệnh nhân có sử dụng kháng sinh phổ rộng.

2. Viên đặt dùng điều trị viêm âm đạo do Candida
3. Dạng kem bôi điều trị hỗ trợ nhiễm nấm ở kẽ sinh dục – đùi, hậu môn, viêm âm hộ và viêm da quy đầu.

Nystatin không được dùng để trị nấm toàn thân do hấp thu qua đường tiêu hóa rất kém, không hấp thu toàn thân khi điều trị qua da hay niêm mạc.

Một số tác dụng khác của thuốc không được liệt kê trên nhãn thuốc đã được phê duyệt nhưng bác sĩ có thể chỉ định bạn dùng. Bạn chỉ sử dụng thuốc này để điều trị một số bệnh lý chỉ khi có chỉ định của bác sĩ. 

Liều dùng

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Bạn hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi quyết định dùng thuốc.

Thuốc Nystatin có những dạng và hàm lượng nào?

Thuốc Nystatin có những dạng và hàm lượng sau:

• Kem bôi ngoài da 100.000 UI/g.
• Thuốc mỡ ngoài da 100.000 UI/g.
• Viên đặt âm đạo 100.000 UI/viên.
• Thuốc bột rơ miệng nystatin 100.000 UI/g, 25.000 UI/g.
• Thuốc cốm rơ miệng 25.000 UI/g.
• Dạng hỗn dịch 100.000 UI/ml
• Viên nén bao đường nystatin 500.000 UI/viên.

Liều dùng thuốc Nystatin cho người lớn như thế nào?

• Điều trị nhiễm nấm Candida đường ruột, thực quản: Đối với dạng viên nén bao đường: Bạn có thể uống 500.000 hoặc 1.000.000UI/lần, ngày 3-4 lần.

• Điều trị nhiễm nấm Candida niêm mạc miệng: Dùng viên ngậm hoặc dạng hỗn dịch: Dùng với liều 400.000 – 600.000 UI/lần, ngày 4 lần. Dạng hỗn dịch phải lắc đều trước khi dùng và nên giữ cho thuốc tiếp xúc với chỗ bị tổn thương càng lâu càng tốt trước khi nuốt và người bệnh nên tránh ăn uống trong vòng 1 giờ sau khi dùng thuốc.
• Điều trị nhiễm nấm âm đạo: Viên đặt âm đạo: Dùng 1 viên 100.000 – 200.000 UI/ngày, trong 14 ngày liên tiếp hoặc lâu hơn, dùng vào lúc đi ngủ, dùng dạng viên đặt hoặc dạng kem. Có thể dùng viên đặt phối hợp với metronidazol. 
• Điều trị tổn thương ngoài da: Dạng kem hoặc bột mịn chứa 100.000 UI/g, bôi 2 – 4 lần/ngày cho tới khi khỏi hẳn. Với tổn thương còn ẩm ướt, ưu tiên dùng dạng bột.

Liều dùng thuốc Nystatin cho trẻ em như thế nào?

• Điều trị nhiễm nấm Candida đường ruột, thực quản: 

Trẻ nhỏ: Dùng dạng hỗn dịch với liều 100.000UI/lần, 4 lần/ngày cho tới 14 ngày nếu cần.

Đối với trẻ trên 1 tháng tuổi có hệ miễn dịch kém (nhiễm HIV): dùng liều cao hơn (500.000 UI x 4 lần/ngày).

Nystatin được dùng phối hợp với kháng sinh để ức chế sự phát triển của vi khuẩn đường ruột.

Phòng nhiễm nấm Candida ở bệnh nhân dùng kháng sinh phổ rộng: 1.000.000 UI/ngày.

• Nhiễm nấm Candida niêm mạc miệng: 

Trẻ sơ sinh thiếu tháng và trẻ sơ sinh: 100.000 UI/lần x 4 lần/ngày hoặc 50.000 UI vào mỗi bên miệng x 4 lần/ngày dùng dạng hỗn dịch.

Trẻ nhỏ: Dùng dạng hỗn dịch với liều 200.000UI/lần, 4 lần/ngày hoặc 100.000UI bôi vào mỗi bên miệng.

• Trẻ em: Có thể dùng 1-2 viên ngậm miệng (200.000 – 400.000 IU) ngày 4 lần hoặc dùng hỗn dịch liều 400.000 – 600.000 UI/ lần, uống 4 lần một ngày.
• Điều trị phải tiếp tục ít nhất 48 giờ sau khi hết triệu chứng quanh miệng. Nếu sau 14 ngày điều trị vẫn còn triệu chứng, cần xem lại chẩn đoán.

Cách dùng

Bạn nên dùng thuốc Nystatin như thế nào?

Người bệnh dùng thuốc Nystatin cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ.

• Dạng viên uống: Nên nghiền viên thuốc ra trước khi sử dụng để thuốc có thể tiếp xúc trực tiếp với tổn thương trong trường hợp nhiễm Candida ở miệng hầu. 
• Dạng hỗn dịch: Cần lắc đều trước khi sử dụng và đong thuốc chính xác bằng dụng cụ đo liều như ống tiêm hay cốc chia vạch để đảm bảo dùng đủ liều. Trường hợp nhiễm nấm miệng, bạn nên nuốt thật chậm cho thuốc tiếp xúc với tổn thương càng lâu càng tốt.
• Thuốc viên đặt phụ khoa: Khi đặt thuốc, dùng ngón tay đẩy viên thuốc vào càng sâu trong âm đạo càng tốt.
• Dạng kem hoặc bột mịn dùng ngoài da: Thoa lên vùng da bị bệnh một lớp mỏng.

Bạn nên làm gì trong trường hợp dùng quá liều?

Chưa có báo cáo về triệu chứng quá liều thuốc này. Với dạng nystatin viên, người bệnh cần được rửa dạ dày sau đó dùng thuốc tẩy. Đồng thời, phải điều trị triệu chứng và điều trị hỗ trợ. Với các dạng bào chế khác, chưa có khuyến cáo xử trí.

Trong trường hợp khẩn cấp hoặc quá liều, gọi ngay cho Trung tâm cấp cứu 115 hoặc đến trạm Y tế địa phương gần nhất.

Ngoài ra, bạn cần ghi lại và mang theo danh sách những loại thuốc bạn đã dùng, bao gồm cả thuốc kê toa và thuốc không kê toa.

Bạn nên làm gì nếu quên một liều?

Nếu bạn quên uống một liều thuốc, hãy dùng càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, nếu gần với liều kế tiếp, bạn hãy bỏ qua liều đã quên và dùng liều kế tiếp vào thời điểm như kế hoạch. Không dùng gấp đôi liều đã quy định.

Tác dụng phụ

Bạn sẽ gặp tác dụng phụ nào khi dùng thuốc Nystatin?

Nystatin hầu như không độc và không gây mẫn cảm, ngay cả khi dùng trong thời gian kéo dài. Các tác dụng phụ ít gặp hoặc hiếm gặp khi sử dụng Nystatin bao gồm:

• Buồn nôn, nôn, tiêu chảy,  rối loạn tiêu hóa sau khi dùng thuốc uống nhất là khi sử dụng quá 5.000.000 UI/ngày
• Mày đay, ngoại ban.
• Gây kích ứng tại chỗ vùng bôi thuốc ở da hoặc âm đạo với các biểu hiện như ngứa, nóng rát, phồng rộp da hoặc kích thích vùng âm đạo
• Hội chứng Stevens–Johnson.

Lưu ý rằng với những người bị mẫn cảm với candidin, khi dùng thuốc uống có thể có biểu hiện dị ứng do tiêu diệt đột ngột nấm Candida và giải phóng nhiều candidin. Nếu gặp tình trạng này phải ngừng thuốc ngay lập tức.

Khi gặp tác dụng phụ của thuốc, cần ngưng sử dụng và thông báo cho bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời.

Ngoài ra, trên thực tế vẫn có thể xảy ra một số tác dụng phụ khác, chưa được thống kê trên nhãn thuốc. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về tác dụng phụ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ.

Thận trọng/Cảnh báo

Trước khi dùng thuốc Nystatin, bạn nên lưu ý những gì?

Thuốc Nystatin chống chỉ định cho các trường hợp quá mẫn với bất kỳ thành phần nào của thuốc.

Người bệnh cần lưu ý một số điều sau đây khi sử dụng thuốc Nystatin:

• Chỉ dùng thuốc khi được bác sĩ kê đơn.
• Cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ. Thông thường, người bệnh cần tiếp tục dùng thuốc ít nhất 48 giờ sau khi hết triệu chứng. Tự ý ngừng thuốc giữa chừng có thể làm tăng nguy cơ kháng thuốc chống nấm, khiến bệnh tái phát và gây khó khăn trong điều trị về sau.
• Nếu tình trạng nấm không cải thiện sau 14 ngày điều trị, người bệnh nên đi khám lại để bác sĩ đánh giá và chẩn đoán lại.
• Không tự ý dùng chung thuốc với người khác mà không có chỉ định của bác sĩ, ngay cả khi bạn có cùng triệu chứng với người đó.

Những điều bạn cần lưu ý khi dùng thuốc Nystatin trong trường hợp đặc biệt (mang thai, cho con bú, phẫu thuật,…)

Với tùy dạng bào chế và mục đích sử dụng mà thuốc này có được dùng cho phụ nữ có thai và cho con bú hay không. Cụ thể:

• Thuốc rơ miệng: Không có nguy cơ gì được thông báo 
• Thuốc đặt âm đạo: Cho đến nay, vẫn chưa có bằng chứng cụ thể để xác định rủi ro khi dùng thuốc Nystatin trong quá trình mang thai hoặc cho con bú. Do đó, không nên dùng Nystatin cho phụ nữ mang thai và cho con bú trừ khi thật cần thiết.
• Kem bôi: Không bôi lên vùng da tiếp xúc với trẻ gồm vú và vùng ngực quanh vú
• Viên bao đường: Thận trọng khi dùng cho phụ nữ mang thai, có thể dùng cho mẹ đang cho con bú.

Tương tác thuốc

Thuốc Nystatin có thể tương tác với những thuốc nào?

Thuốc Nystatin có thể làm thay đổi khả năng hoạt động của thuốc khác mà bạn đang dùng hoặc gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ. 

Trong thời gian điều trị nấm bằng thuốc Nystatin đường uống, người bệnh cần tránh sử dụng các thuốc làm thay đổi nhu động ruột, thuốc bao niêm mạc tiêu hóa để tránh làm ảnh hưởng đến hoạt động của thuốc. Nếu dùng đồng thời với Riboflavin phosphat cũng sẽ gây cản trở tác dụng kháng Candida albicans của thuốc Nystatin.

Chưa có báo cáo về tương tác thuốc của dạng kem bôi da.

Để tránh tình trạng tương tác thuốc, tốt nhất người bệnh nên liệt kê một danh sách những thuốc bản thân đang dùng (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa, thảo dược và thực phẩm chức năng) và cho bác sĩ hoặc dược sĩ xem. 

Ngoài ra, trong quá trình sử dụng thuốc, người bệnh không tự ý dùng thuốc, ngưng hoặc thay đổi liều lượng của thuốc mà không có sự cho phép của bác sĩ.

Thuốc Nystatin có thể tương tác với thực phẩm, đồ uống nào?

Thức ăn, rượu và thuốc lá có thể tương tác với vài loại thuốc nhất định. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc dùng thuốc cùng thức ăn, rượu và thuốc lá.

Tình trạng sức khỏe nào ảnh hưởng đến thuốc Nystatin?

Tình trạng sức khỏe của bạn có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc này. Báo cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.

Bảo quản thuốc

Bạn nên bảo quản Nystatin như thế nào?

Mỗi dạng bào chế sẽ có yêu cầu bảo quản khác nhau. Đối với viên đặt âm đạo, thuốc cần được bảo quản trong tủ lạnh, tránh nhiệt độ cao, ẩm và ánh sáng trực tiếp. 

Viên uống, kem bôi da, thuốc mỡ và hỗn dịch nên được bảo quản ở nơi khô ráo, nhiệt độ phòng dưới 30 độ C, trong bao bì kín và tránh ánh sáng.

Giá bán

Thuốc Nystatin giá bao nhiêu?

Giá của thuốc Nystatin thay đổi tùy vào dạng bào chế, hàm lượng, nhà sản xuất, nhà bán hàng và từng thời điểm. Trung bình:

•  Thuốc Nystatin 500.000UI có giá khoảng 16.000 đồng/hộp 2 vỉ x 8 viên. 
• Nystatin đặt phụ khoa có giá khoảng 30.000 đồng/hộp 1 vỉ x 12 viên.
• Nystatin gói rơ miệng có giá 15.000 VNĐ/hộp 10 gói x 1g.

Bạn có thể mua thuốc tại bất kỳ nhà thuốc, quầy thuốc nào trên toàn quốc.