Cách sử dụng quả kha tử trị ho tại nhà và những lưu ý cần biết

Dùng quả kha tử trị ho là bài thuốc Đông y được áp dụng từ lâu đời, nhiều người biết đến. Hiện nay, các thành phần có trong quả kha tử cũng đã được khoa học chứng minh là có tác dụng kháng khuẩn, diệt virus để chống nhiễm trùng đường hô hấp.

Nếu bạn quan tâm và muốn dùng quả kha tử trị ho, bạn đừng bỏ qua những thông tin dưới đây.

Cách nhận dạng cây kha tử

Cây kha tử thuộc họ Bàng, có tên khoa học là Terminalia chebula nhưng trong dân gian thường được biết đến với những tên gọi khác như cây chiêu liêu hoặc cây kha lê đặc…

Cây kha tử là cây thân gỗ với chiều cao trung bình khoảng 15 đến 20 mét. Cây có nhiều cành nhỏ, lá cuống ngắn và mọc đối xứng hai bên cành.

Hoa của cây kha tử màu trắng, thơm, mọc thành chùm ở ngay đầu cành hoặc đâm ra từ kẽ lá.

Quả kha tử thon, hình trứng, 2 đầu tù và 5 cạnh dọc. Quả dài khoảng 3 – 4 cm, khi chín quả có màu vàng, rồi chuyển sang cam và cuối cùng là có màu nâu nhạt. Quả kha tử có hột cứng, thịt dày khoảng 2-4 mm, chắc, màu đen nhạt thường được thu hoạch vào mùa thu đông hàng năm, phơi khô để bảo quản. Khi sử dụng trong các bài thuốc cổ phương, kha tử thường được giã dập và bỏ hạt.

Theo Đông y ghi nhận, quả kha tử là dược liệu có tính ấm, vị đắng, hơi cay nhẹ, tác dụng vào phổi và đại tràng. Tác dụng chính của kha tử là liễm phế chỉ khái, sáp tràng chỉ tả. Bên cạnh đó, phần thịt quả kha tử cũng có tác dụng cầm máu, trị viêm lợi, hen suyễn, viêm họng, chữa các loại ho như ho khan, ho có đờm, ho kéo dài gây khàn tiếng…

Ở nước ta, kha tử mọc ở các tỉnh miền nam.

Kha tử thường được thu hái trong khoảng thời gian từ tháng 9 đến tháng 11. Khi thu hoạch, bạn nên chọn quả chín, thường có vỏ màu vàng ngà, không nên thu hái quả non, lép.

Quả kha tử sau khi thu hái sẽ được phơi khô, bảo quản để dùng dần. Lưu ý là nên bảo quản kha tử ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh độ ẩm cao. Khi có nhu cầu dùng quả kha tử trị ho hoặc cải thiện vấn đề sức khỏe nào đó, trước tiên bạn nên rửa sạch, để ráo nước, hong khô rồi sao sơ trước khi dùng.

Vì sao dùng quả kha tử trị ho?

Ngày nay, việc dùng kha tử trị ho cũng đã được khoa học chứng minh trong nhiều nghiên cứu. Cụ thể:

• Tanin (chiếm 51,3% thành phần của hạt) có tác động mạnh mẽ trong việc chống lại các vi khuẩn gây bệnh. Bên cạnh đó, tanin còn giúp làm khô bề mặt niêm mạc bị tổn thương do ảnh hưởng từ tác nhân gây bệnh, từ đó đẩy nhanh quá trình chữa lành.
• Hoạt chất polysaccharide có khả năng giảm ho rõ rệt. Tác dụng dược lý này của polysaccharide thậm chí cao hơn so với những chất chống ho mạnh nhất trong thí nghiệm lâm sàng như codein. Sau khi uống chiết xuất kha tử người bệnh đã giảm rõ rệt phản xạ ho ngay từ phút 30.
• Alloyl có trong kha tử có hoạt tính kháng virus – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh hô hấp.
• Chất retrovirus trong kha tử bảo vệ tế bào, chống virus cúm A và phục hồi nhiễm trùng hô hấp cấp tính.

Cách sử dụng quả kha tử trị ho và bệnh lý khác

Kha tử có thể được dùng tươi hoặc dùng khô. Bạn cũng có thể sắc kha tử thành nước uống hoặc tán dược liệu thành bột mịn, nấu cao hoặc ngâm rượu.

Liều lượng sử dụng được khuyến cáo ở mức 3 đến 10 g kha tử mỗi ngày.

Bài thuốc sử dụng quả kha tử trị ho, viêm họng, khàn tiếng

Tùy vào việc trị ho cho người lớn hay trẻ em và triệu chứng mà bạn có thể lựa chọn bài thuốc sao cho phù hợp.

Sau đây là một số cách dùng kha tử để trị ho hoặc các vấn đề hô hấp mà bạn có thể tham khảo:

1. Ngậm kha tử để trị ho, viêm họng, khó nuốt

Đầu tiên, bạn cần chuẩn bị 3 quả kha tử. Sau đó, bạn có thể dùng quả kha tử trị ho, viêm họng, khó nuốt theo những bước sau đây:

• Loại bỏ phần vỏ bên ngoài quả
• Ngậm phần thịt quả (có thể tách bỏ hạt) khoảng 5 phút và nuốt nước miếng từ từ để làm dịu cổ họng
• Mỗi lần bạn nên ngậm một quả, 2-3 lần trong ngày nếu vẫn còn ho.

Bạn nên ngậm ngay từ khi bắt đầu cảm thấy hơi đau họng hoặc khó chịu khi nuốt nước bọt cho đến khi lành hẳn.

2. Bài thuốc quả kha tử trị ho kết hợp thêm cam thảo và cát cánh

Khi muốn dùng quả kha tử trị ho, bạn có thể kết hợp thêm với cam thảo và cát cánh để nâng cao hiệu quả điều trị nhờ tác dụng sát khuẩn, long đờm, bổ phế của hai dược liệu này.

Dược liệu cần chuẩn bị

• Quả kha tử: 8 g
• Cát cánh: 10 g
• Cam thảo: 6 g

Cách sắc thuốc trị ho từ kha tử, cam thảo và cát cánh

• Rửa sạch các dược liệu, cho tất cả cùng 500ml nước vào ấm sắc sau đó đun sôi 
• Sắc thuốc với lửa nhỏ trong khoảng 20 – 25 phút
• Cuối cùng, gạn lấy thuốc sắc thu được và chia làm 3 phần để dùng trong ngày. Lưu ý là người bệnh nên dùng thuốc khi còn ấm, nếu dùng phần thuốc còn lại vào chiều tối thì nên hâm lại trước khi uống để giúp giảm kích ứng cổ họng hiệu quả.

3. Cách dùng hạt từ quả kha tử trị ho, khàn tiếng liên quan đến chứng phế hư

Chứng phế hư chỉ tình trạng suy giảm khả năng hoạt động của phổi, thường gặp ở người cao tuổi hoặc người suy nhược, người mắc bệnh mạn tính lâu ngày. Nguyên nhân phế hư là do mệt mỏi do nội thương tích lũy hoặc bệnh tật lâu ngày.

Biểu hiện của người bị phế hư thường là hay bị hụt hơi, giọng nói nhỏ, khó thở từ nhẹ đến trung bình, gắng sức để thở, sợ gió, hay vã mồ hôi, dễ cảm mạo, ho khan, ho có đờm, da nhợt nhạt, hay mệt mỏi, lưỡi tái nhợt, đóng rêu trắng trên bề mặt lưỡi, có dấu hiệu hư nhược khi bắt mạch.

Nếu cơn ho được xác định là có liên quan đến chứng phế hư, người bệnh có thể dùng quả kha tử trị ho theo bài thuốc dưới đây:

Dược liệu cần chuẩn bị

• Kha tử: 8 g
• Cam thảo: 6 g
• Bạch dược: 10 g

Cách sắc thuốc và dùng thuốc

• Rửa sạch dược liệu, đổ 300ml nước vào ấm sắc, đun sôi đều 
• Hạ lửa nhỏ và sắc cho đến khi cạn còn khoảng 100ml
• Tiếp tục sử dụng phần bã thuốc đổ thêm nước và sắc thuốc tương tự thêm 2 lần nữa
• Trộn dung dịch thuốc thu được từ cả 3 lần sắc với nhau, cho vào ấm đun lửa nhỏ đến khi còn lại 200ml
• Chia thuốc ra uống 3 lần, uống vào sáng, trưa và chiều/ tối
• Mỗi ngày uống 1 thang cho đến khi hết triệu chứng.

4. Dùng đẳng sâm kết hợp quả kha tử trị ho lâu ngày

Đối với tình trạng ho khan lâu ngày và dai dẳng, bạn có thể dùng đẳng sâm với quả kha tử để rút ngắn thời gian điều trị.

Dược liệu cần chuẩn bị

Kha tử và đẳng sâm: Mỗi vị 4g

Cách sắc thuốc dùng để trị ho

• Rửa sạch 2 dược liệu, cho vào ấm sắc cùng với 400 ml nước 
• Thuốc sôi, hạ nhỏ lửa và sắc cho đến khi lượng nước trong ấm còn khoảng 1/2 
• Chia thuốc làm 3 phần để uống vào sáng, trưa và tối. 

Bạn nên áp dụng đều đặn 1 thang mỗi ngày. Thêm vào đó, bạn cần đi khám để xác định nguyên nhân gây ho dai dẳng để điều trị dứt điểm.

5. Cách dùng quả kha tử trị ho kèm theo khô cổ và khàn tiếng

Đầu tiên, bạn cần chuẩn bị kha tử, ô mai và mật ong nguyên chất. Cách làm như sau:

• Giã nát phần thịt quả kha tử và ô mai với lượng bằng nhau cho mỗi loại
• Trộn thêm một lượng mật ong vừa đủ sao cho hỗn hợp không quá nhão
• Chia hỗn hợp thành từng phần nhỏ, vo thành viên cỡ đầu ngón tay và bảo quản trong hũ thủy tinh để dùng dần
• Mỗi ngày bạn có thể ngậm 4 – 5 viên để giúp giảm ho, giảm kích ứng trong cổ họng và dây thanh quản.

6. Dùng quả kha tử trị ho cho trẻ nhỏ như thế nào?

Bạn có thể dùng quả kha tử trị ho cho trẻ nhưng cách làm sẽ có sự khác biệt so với các bài thuốc dành cho người lớn. Các bước thực hiện như sau:

1. Bóc bỏ vỏ cho quả kha tử vào ngâm trong ly nước ấm
2. Thêm một ít muối vào ly nước và khuấy cho muối tan
3. Lấy quả kha tử ra cho trẻ ngậm và nuốt từ từ phần dịch được tiết ra. Sau đó, yêu cầu trẻ nhả bã ra khi đã thấy hết vị chát.
4. Mỗi ngày, bạn có thể cho bé dùng 1 lần cho đến khi các triệu chứng thuyên giảm.

Lưu ý là bạn chỉ nên áp dụng cách trị ho này cho trẻ đã lớn để tránh nguy cơ hóc nghẹn.

Những điều cần biết khi dùng quả kha tử trị ho

Hiệu quả khi sử dụng quả kha tử trị ho phụ thuộc vào nhiều yếu tố như cơ địa, mức độ ho và chế độ chăm sóc người bệnh. Hơn nữa, để đảm bảo áp dụng đúng cách, hiệu quả thì bạn cũng cần chú ý những điều sau đây:

• Các bài thuốc từ quả kha tử không giúp giảm ho ngay lập tức mà cần có thời gian để cơ thể hấp thu và cải thiện triệu chứng từ bên trong.
• Dùng quả kha tử trị ho thường cho hiệu quả tốt hơn đối với bệnh nhẹ hoặc mới có triệu chứng. Nếu bạn bị ho nặng hoặc ho do mắc một bệnh lý nghiêm trọng thì chỉ nên dùng cách này để bổ trợ, nên đi khám tại bệnh viện để tìm nguyên nhân.
• Chú ý ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, uống nhiều nước, nghỉ ngơi và giữ ấm tốt đặc biệt là khi vào thời điểm giao mùa, khi thời tiết trở lạnh.
• Tránh các thực phẩm có thể kích thích cơn ho như đậu phộng, hải sản, ăn uống đồ lạnh, thức ăn cay, nhiều dầu mỡ, gia vị
• Không dùng quả kha tử trị ho nếu bị nóng trong, táo bón hoặc thấp nhiệt tích trệ.
• Đối với trẻ em, ba mẹ vẫn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi cho con dùng kha tử trị ho.

Bài viết trên của Hello Bacsi đã tổng hợp những cách phổ biến nhất về việc dùng quả kha tử trị ho cho người lớn lẫn trẻ nhỏ. Hy vọng rằng những thông tin này có thể giúp ích cho bạn trong việc chăm sóc sức khỏe tại nhà và có thêm lựa chọn điều trị tối ưu hơn nhé.