Sau thời gian dài bất động để điều trị gãy xương, người bệnh có thể gặp tình trạng cứng khớp, teo cơ và giảm chức năng sinh hoạt. Do đó, việc phục hồi chức năng sau gãy xương đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân sớm khôi phục khả năng vận động và quay trở lại cuộc sống hàng ngày.
Vậy các phương pháp phục hồi chức năng sau gãy xương là gì? Mời bạn cùng Hello Bacsi tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Phục hồi chức năng sau gãy xương là gì?
Vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau gãy xương bao gồm việc chăm sóc toàn bộ hệ thống cơ xương khớp của người bệnh, đặc biệt là tại khu vực bị chấn thương bao gồm:
- Xương
- Cơ bắp
- Dây chằng và gân
- Khớp nối
- Mô liên kết
Nguyên nhân là do sau chấn thương, không chỉ xương bị tổn thương mà các cơ, mô mềm, dây chằng cũng có thể bị tổn thương theo. Tuỳ vào vị trí và mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện phương pháp điều trị gãy xương phù hợp như bó bột, nẹp cố định hoặc mổ hở kết hợp đinh cố định trong xương,…
Trong suốt thời gian điều trị này, người bệnh hầu như không thể vận động ở vị trí bị tổn thương do xương được cố định để tế bào xương mới hình thành nối liền xương gãy. Chính vì vậy, bệnh nhân dễ có biểu hiện cứng khớp, teo cơ và giảm chức năng vận động. Thậm chí, nhiều trường hợp bệnh nhân gãy xương quá đau đớn nên không chịu vận động dẫn đến tình trạng loét, nhiễm trùng. Do đó, người bệnh cần phải tham gia tập luyện phục hồi chức năng nhằm:
- Giảm đau và sưng nề, chống rối loạn tuần hoàn máu, chống dính khớp, ngăn ngừa hội chứng đau vùng (hội chứng Sudeck – hội chứng rối loạn dinh dưỡng giao cảm phản xạ).
- Giúp quá trình liền xương, liền tổ chức phần mềm xung quanh diễn ra thuận lợi hơn
- Duy trì khả năng vận động khớp và ngăn ngừa teo cơ.
- Phục hồi chức năng vận động sau một thời gian bất động để điều trị gãy xương
[embed-health-tool-bmi]
Các phương pháp vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau gãy xương?
Một số phương pháp vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau gãy xương được thực hiện phổ biến hiện nay gồm:
Liệu pháp dùng nhiệt
Phục hồi chức năng sau gãy xương bằng liệu pháp dùng nhiệt được chia làm hai loại, cụ thể là:
- Chườm lạnh (hay phương pháp nhiệt lạnh) có tác dụng làm giảm phù nề, giảm đau, thư giãn cơ giúp bệnh nhân giảm cảm giác khó chịu và mang lại lợi ích cho quá trình tập cử động chủ động. Bạn nên chườm lạnh ngay sau khi chấn thương cho đến khi không còn thấy vùng bị thương sưng, nóng nữa. Mỗi lần chườm lạnh có thể kéo dài từ 15 – 20 phút và cách 2 – 3 giờ mỗi lần.
- Chườm nóng (hay phương pháp nhiệt nóng) có tác dụng làm mềm các cơ bị căng và tăng tuần hoàn máu đến các vùng bị ảnh hưởng. Chườm nóng trước và trong khi tập luyện giúp làm tăng khả năng phục hồi vận động các chi. Bệnh nhân có thể chườm nóng bằng túi chườm nước nóng hoặc parafin. Tuy nhiên, đối với bệnh nhân có dùng nẹp vít, vòng thép kim loại cố định thì không nên áp dụng phương pháp này vì chúng có thể bị nóng lên, làm hỏng tổ chức và dễ gây viêm rò.
Khi thực hiện liệu pháp dùng nhiệt, bạn nên sử dụng một khăn sạch đặt lên vị trí chấn thương trước khi chườm để tránh gây tổn thương da.
Tập vận động khớp
Khớp bị bất động quá lâu sẽ bị cứng do cơ co ngắn tại, bao khớp bị co rút, bao hoạt dịch tăng sản mỡ và sụn bị mỏng đi. Do đó, bệnh nhân cần chú ý tập cử động khớp nhằm tạo điều kiện để dịch khớp ra vào nuôi dưỡng khớp, giúp hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng sau gãy xương hiệu quả hơn.
Khi tập luyện, bệnh nhân thực hiện bài tập co duỗi khớp với tốc độ mỗi lần co duỗi là 45 giây, mỗi lần tập 10-15 phút, ngày 4-6 lần. Người bệnh có thể bắt đầu tập vận động khớp từ ngày thứ 3 sau mổ hoặc sau bó bột.
Tập đi giúp phục hồi chức năng sau gãy xương
Đối với trường hợp gãy xương chi dưới, người bệnh có thể dùng nạng nách tập đi khi xương chưa liền. Một số lưu ý trong việc phục hồi chức năng sau gãy xương chi dưới khi sử dụng nạng, bao gồm:
- Thanh ngang đầu trên nạng để tựa vào bên lồng ngực, không tỳ vào nách
- Giữ dáng đi thẳng, hai vai cân bằng, mắt nhìn thẳng về phía trước, không cúi nhìn xuống chân
- Tập bước đi có 3 điểm tựa, bệnh nhân không được tỳ hoặc chỉ được tỳ nhẹ lên chân đau, sau có thể tăng dần mức độ tỳ
- Hai tay chống nạng ngay ngắn, hai mũi nạng và bàn chân lành cần tạo thành hình tam giác
- Khi đi chú ý đưa hai nạng ra trước khoảng 10-30cm, lấy thăng bằng trên tay cầm, bước chân lành lên trước, sau đó mới bước chân đau theo sau
Trong giai đoạn tiếp theo, bệnh nhân có thể dùng gậy chống nếu xương đã gần liền vững. Đối với thời gian này, người bệnh chú ý không tập chống gậy bên chân đau vì có nguy cơ làm xấu dáng đi. Do đó, khi tập đi, bệnh nhân nên tập chống gậy bên chân lành và bước chân lành lên trước để sức nặng sẽ đồng thời tác động lên gậy chống và chân đau. Đến thời kỳ xương liền vững thì bệnh nhân có thể bỏ gậy và tập đi như bình thường.
Gia tăng lực cơ chi đau
Bệnh nhân tập tăng sức căng của cơ bằng cách gồng cơ (giữ độ dài bó cơ không thay đổi, khớp không cử động) hay tập co cơ (khớp cử động, cơ co ngắn lại). Ở giai đoạn cử động khớp còn đau nhiều thì nên tập căng cơ, khi đã đỡ đau thì có thể tập co cơ.
Ngoài ra, phương pháp kéo liên tục cũng có thể giúp giảm đau, tăng lực cơ, hạn chế tình trạng co cơ sau chấn thương hay ngăn ngừa co rút cơ làm đoạn xương gãy sai vị trí bằng cách tác dụng một lực kéo nhẹ, liên tục và ổn định lên chỗ gãy xương hoặc các mô xung quanh.
Kích thích xương bằng xung điện hoặc sóng siêu âm
Chuyên gia vật lý trị liệu có thể khuyến nghị người bệnh thực hiện phương pháp kích thích xương bằng xung điện có tần số thấp hoặc sóng siêu âm cường độ thấp để giúp đẩy nhanh tốc độ liền xương và giảm đau. Nguyên tắc cơ bản của phương pháp phục hồi chức năng sau gãy xương này là kích thích các cơ quan cảm thụ ở da, cơ và các tổ chức dòng điện đi qua để cơ thể sản sinh các protein tham gia vào quá trình hình thành tế bào xương mới tại vị trí bị tổn thương.
Hoạt động trị liệu khác giúp phục hồi chức năng sau gãy xương
Một số phương pháp vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau gãy xương khác mà người bệnh có thể áp dụng tại nhà như:
- Tập sinh hoạt thông thường: Bệnh nhân sau chấn thương gãy xương chi dưới nên tập làm quen với các động tác trong sinh hoạt hằng ngày như tập đi bộ, leo cầu thang, tập ngồi xuống đứng lên,… Đối với người bệnh gặp các chấn thương ở tay, bạn nên tập nắm, mở bàn tay, tập cầm các vật dụng như bút, đũa, vắt khăn, mặc và cởi quần áo…, tránh để tay bị cong, khoèo,… Quá trình này sẽ đạt được kết quả tốt nhất khi bạn không còn cảm thấy đau và hạn chế cử động nữa. Thông thường, thời gian tập làm quen này có thể kéo dài từ 6 tháng đến 2 năm tùy mức độ thương tổn.
- Massage: Việc massage thường xuyên ở các mô mềm như cơ, dây chằng, gân bằng cách dùng tay xoa nắn nhẹ nhàng sẽ giúp giảm đau và giảm căng cơ. Đặc biệt, người bệnh cần thận trọng khi bôi các loại cao, dầu hoặc thuốc lên vị trí chấn thương. Tốt nhất bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Tùy thuộc vào mức độ tổn thương và tình trạng sức khoẻ của người bệnh mà bác sĩ trị liệu sẽ đưa ra phương pháp phục hồi chức năng sau gãy xương phù hợp nhất. Ngoài ra, để việc trị liệu đạt kết quả cao, bệnh nhân cũng cần kiên trì tập luyện, chú ý tới chế độ ăn uống, đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng và hạn chế sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá,…
