Việc nhận thấy con trẻ 2 tuổi chưa biết nói khiến bố mẹ không khỏi lo lắng và đặt ra hàng loạt câu hỏi: bé 2 tuổi chưa biết nói có sao không? Có phải con đang chậm phát triển? Phải làm gì để giúp con tập nói? Thực tế, mỗi đứa trẻ có tốc độ phát triển ngôn ngữ khác nhau, nhưng việc trẻ 2 tuổi chưa biết nói có thể là dấu hiệu cần lưu tâm.
Trong bài viết này, Hello Bacsi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về biểu hiện của trẻ 2 tuổi chậm nói và những cách đơn giản, hiệu quả để dạy trẻ 2 tuổi tập nói tại nhà.
Quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ diễn ra như thế nào?
Phát triển ngôn ngữ là một quá trình tự nhiên nhưng phức tạp, diễn ra theo từng giai đoạn trong những năm đầu đời. Mỗi trẻ có tốc độ phát triển khác nhau, tuy nhiên nhìn chung, quá trình này thường tuân theo một số mốc cụ thể. Việc hiểu rõ các giai đoạn này sẽ giúp cha mẹ nhận biết sớm nếu trẻ 2 tuổi chưa biết nói, từ đó có hướng can thiệp kịp thời.
1. Từ 0–12 tháng: Khởi đầu của quá trình giao tiếp
Ngay từ khi mới sinh, trẻ đã bắt đầu phát triển kỹ năng giao tiếp thông qua tiếng khóc, ánh mắt và phản xạ với âm thanh. Từ 4–6 tháng tuổi, bé bắt đầu bập bẹ, phát ra những âm thanh đơn giản như “ba”, “ma” và nhận biết được giọng nói của người quen.
Giai đoạn 9–12 tháng, trẻ thường bắt đầu hiểu một số từ đơn giản như “không”, “bye-bye” và có thể bắt chước âm thanh, cử chỉ của người lớn.
2. Từ 12–24 tháng: Bùng nổ vốn từ đầu tiên
Đây là giai đoạn vàng trong phát triển ngôn ngữ. Trẻ thường bắt đầu nói những từ đầu tiên như “mẹ”, “ba”, và dần mở rộng vốn từ. Khi được khoảng 18 tháng tuổi, trung bình trẻ có thể sử dụng khoảng 10–20 từ, thậm chí nhiều hơn. Trẻ cũng bắt đầu hiểu các câu đơn giản và thực hiện các yêu cầu ngắn như “con lại đây”, “đưa mẹ cái ly”.
3. Từ 2 tuổi trở đi: Hình thành câu ngắn và giao tiếp cơ bản
Ở mốc 2 tuổi, vốn từ vựng của trẻ thường có khoảng 50–100 từ và bắt đầu nói được những câu ngắn gồm 2–3 từ như “Con đói rồi”, “Mẹ bế con”. Trẻ cũng hiểu được câu hỏi đơn giản, biết chỉ đồ vật, gọi tên người thân và bộc lộ cảm xúc qua lời nói.
Tuy nhiên, nếu trẻ 2 tuổi chưa biết nói hoặc chỉ dùng một vài từ đơn lẻ, đó có thể là dấu hiệu trẻ chậm nói. Cha mẹ nên quan sát kỹ các biểu hiện đi kèm để đánh giá mức độ phát triển ngôn ngữ của con.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Trẻ 2 tuổi chưa biết nói có biểu hiện gì?
Ở độ tuổi 2, trẻ thường đã có khả năng giao tiếp cơ bản bằng lời nói, sử dụng câu ngắn, lặp lại từ mới và phản ứng linh hoạt với lời nói của người lớn. Tuy nhiên, nếu trẻ 2 tuổi chưa biết nói, bố mẹ cần đặc biệt lưu ý đến các biểu hiện dưới đây để sớm nhận diện dấu hiệu chậm nói và có biện pháp hỗ trợ phù hợp:
1. Không nói được từ đơn hoặc chỉ nói rất ít từ
Một trong những dấu hiệu rõ nhất là bé 2 tuổi chưa biết nói hoặc chỉ nói được một vài từ đơn lẻ, lặp đi lặp lại như “ba”, “mẹ” mà không phát triển thêm từ mới theo thời gian.
2. Không bắt chước âm thanh, lời nói của người lớn
Trẻ bình thường sẽ thường xuyên bắt chước âm thanh, tiếng nói hoặc cách nói của người xung quanh. Nếu trẻ 2 tuổi không có xu hướng bắt chước, ít phản hồi khi được gọi tên hoặc nói chuyện, đó là biểu hiện cần lưu tâm.
3. Không ghép được từ thành câu đơn giản
Thông thường, trẻ 2 tuổi đã có thể nói những câu ngắn như “đi chơi”, “đi ăn cơm”, “yêu ba mẹ”… Nếu trẻ chỉ dùng từ đơn và không biết ghép 2–3 từ lại với nhau, điều đó có thể cho thấy sự chậm phát triển ngôn ngữ.
4. Không hiểu hoặc phản ứng kém với lời nói
Một biểu hiện khác là trẻ không phản ứng khi được gọi tên, không làm theo chỉ dẫn đơn giản như “ngồi xuống”, “đưa mẹ cái gối” – điều này có thể liên quan đến cả vấn đề ngôn ngữ lẫn khả năng nghe.
5. Không sử dụng cử chỉ thay thế lời nói
Trẻ chậm nói đôi khi không biết dùng cử chỉ (như chỉ tay, lắc đầu, gật đầu) để biểu đạt ý muốn. Việc thiếu giao tiếp phi ngôn ngữ cũng là dấu hiệu cần được các chuyên gia đánh giá kỹ lưỡng.
Trẻ 2 tuổi chưa biết nói có sao không?
Nhiều bậc cha mẹ khi thấy trẻ 2 tuổi chưa biết nói thường băn khoăn: “Liệu con có gặp vấn đề gì nghiêm trọng không?”, “Có cần can thiệp sớm không?” Thực tế, mỗi trẻ có tốc độ phát triển ngôn ngữ khác nhau, nhưng nếu con đến 2 tuổi vẫn chưa nói được hoặc vốn từ của trẻ rất hạn chế thì không nên xem nhẹ vì đây có thể là dấu hiệu của chậm phát triển ngôn ngữ hoặc của các tình trạng khác như:
- Rối loạn phổ tự kỷ (ASD)
- Chậm phát triển trí tuệ
- Khiếm thính hoặc các vấn đề về thính lực
- Rối loạn vận động lời nói
- Môi trường ít tương tác giao tiếp.
Do đó, nếu bé 2 tuổi chưa biết nói, cha mẹ không nên chờ đợi quá lâu với hy vọng con “tự biết nói”. Việc chủ động đánh giá, theo dõi và can thiệp sớm sẽ giúp trẻ phát triển toàn diện hơn.
Bật mí 10 cách dạy trẻ 2 tuổi tập nói
Khi trẻ 2 tuổi chưa biết nói, nhiều phụ huynh lo lắng không biết bắt đầu từ đâu để hỗ trợ con. Thay vì chờ đợi, bố mẹ hoàn toàn có thể chủ động áp dụng những phương pháp đơn giản, gần gũi hằng ngày để kích thích ngôn ngữ của trẻ. Dưới đây là 10 cách hiệu quả giúp dạy trẻ 2 tuổi tập nói mà các chuyên gia khuyến khích:
1. Bố mẹ cần dành nhiều thời gian trò chuyện với con
Đây là cách tự nhiên và hiệu quả nhất để giúp bé 2 tuổi biết nói. Bạn hãy nói chuyện với con mọi lúc, mọi nơi, như khi tắm, thay đồ, ăn uống hay đi dạo. Sử dụng hình ảnh, đồ vật thật khi trò chuyện, khuyến khích con gọi tên đồ vật thay vì dùng cử chỉ hoặc ra hiệu. Ví dụ, khi đưa quả táo, hãy nói “Đây là quả táo, con muốn ăn táo không?” để tạo liên kết ngôn ngữ.
2. Dạy trẻ nói những từ ngắn gọn, đơn giản
Trẻ 2 tuổi tiếp thu tốt những từ đơn, rõ ràng như: ăn, uống, đi, mẹ, ba, con, chơi… Vì vậy, cha mẹ nên lặp lại những từ này thường xuyên sẽ giúp trẻ ghi nhớ nhanh hơn. Khi trẻ đã nói được từ đơn, hãy mở rộng sang câu ngắn như: “Con ăn”, “Mẹ bế con”.
3. Thường xuyên đọc sách – kể chuyện cho bé nghe
Đây là cách rất tốt để dạy trẻ 2 tuổi tập nói và phát triển vốn từ. Mẹ hãy chọn sách nhiều hình ảnh, màu sắc, nội dung đơn giản. Khi đọc, hãy hỏi bé “Đây là gì?”, “Con thích con voi không?”, “Con chim đang làm gì nè?”… để tăng tương tác ngôn ngữ.
4. Hạn chế cho trẻ xem tivi, điện thoại, máy tính
Tiếp xúc nhiều với màn hình khiến trẻ giảm tương tác giao tiếp thực tế – một trong những nguyên nhân khiến trẻ 2 tuổi chậm nói. Thay vì cho con xem video thụ động, bố mẹ hãy cùng con chơi búp bê, chơi đồ hàng, xe hơi, đóng vai bác sĩ – bệnh nhân, tài xế – hành khách… Những trò chơi này giúp trẻ học từ, nói chuyện và phản xạ nhanh hơn.
5. Cho trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời, tiếp xúc với trẻ cùng độ tuổi
Khi giao tiếp với bạn bè cùng độ tuổi, trẻ học được cách nói chuyện, gọi tên, chia sẻ và phản hồi. Công viên, lớp học kỹ năng, sân chơi thiếu nhi… là những môi trường lý tưởng để trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên.
6. Hát cho trẻ nghe và dạy trẻ tập hát
Âm nhạc giúp trẻ tiếp nhận từ vựng một cách vui vẻ và dễ ghi nhớ hơn. Những bài hát thiếu nhi đơn giản, có từ lặp lại như “Con cò bé bé”, “Cả nhà thương nhau”… là lựa chọn tốt để trẻ 2 tuổi tập nói thông qua giai điệu.
7. Thường xuyên đặt câu hỏi cho bé
Bố mẹ hãy hỏi những câu dễ hiểu như: “con muốn ăn gì?”, “cái này màu gì?”, “cái gì đây?” để kích thích trẻ suy nghĩ và phản hồi. Đừng vội trả lời thay, mà hãy chờ và gợi mở để trẻ tự nói.
8. Khuyến khích trẻ tự thực hiện các nhu cầu cá nhân
Khi trẻ muốn lấy đồ, ăn uống, đi vệ sinh… mẹ hãy khuyến khích trẻ nói ra nhu cầu. Thay vì vội làm giúp, bố mẹ có thể hỏi: “Con muốn uống gì?”, “Con cần mẹ giúp gì nào?” – điều này tạo cơ hội để trẻ giao tiếp.
9. Không bắt chước lời nói, hành động của trẻ
Một số bố mẹ hay “nựng” con bằng cách lặp lại cách phát âm sai như “măm măm”, “bánh bì”… Điều này có thể khiến trẻ nhầm lẫn và khó sửa sai sau này. Hãy nói đúng từ và phát âm rõ ràng để con học theo chuẩn xác.
10. Cho trẻ đến trường
Nhiều gia đình có quan niệm chỉ cho trẻ đến trường khi con đã nói sành sõi. Điều này có thể là trở ngại trong việc học nói đối với nhiều trẻ, nhất là các trẻ chậm nói.
Thực tế, môi trường lớp học là nơi lý tưởng để trẻ học từ mới, giao tiếp nhóm, phát triển khả năng ngôn ngữ xã hội. Nếu trẻ 2 tuổi chưa biết nói, việc cho bé đi học sớm cũng là một cách giúp trẻ dạn dĩ và học nói nhanh hơn.
Dạy trẻ 2 tuổi tập nói: Cha mẹ cần lưu ý gì?
Khi trẻ 2 tuổi chưa biết nói hoặc chậm nói, bên cạnh việc áp dụng các phương pháp luyện nói hàng ngày, bố mẹ cũng cần lưu ý một số nguyên tắc quan trọng để quá trình hỗ trợ con đạt hiệu quả tốt nhất:
1. Xem xét đến việc cho trẻ tham gia trị liệu ngôn ngữ với chuyên gia
Nếu đã áp dụng nhiều phương pháp mà trẻ 2 tuổi vẫn chưa biết nói hoặc có biểu hiện chậm phát triển ngôn ngữ rõ rệt, bố mẹ nên cân nhắc cho trẻ gặp chuyên gia ngôn ngữ trị liệu. Đây là những người được đào tạo chuyên sâu, có kỹ năng đánh giá và xây dựng chương trình can thiệp phù hợp với từng mức độ chậm nói của trẻ. Việc tham gia trị liệu ngôn ngữ giúp trẻ được luyện tập có hệ thống, bài bản, từ đó cải thiện nhanh chóng khả năng giao tiếp.
2. Hạn chế chỉnh sửa nhiều khi dạy bé tập nói
Trong quá trình dạy trẻ 2 tuổi tập nói, khi con phát âm sai hoặc nói chưa chuẩn, bố mẹ không nên ngắt lời hay chỉnh sửa ngay lập tức. Việc sửa lỗi quá nhiều có thể khiến trẻ tự ti, sợ nói. Thay vào đó, hãy nhẹ nhàng lặp lại câu đúng để trẻ nghe và học theo dần dần.
3. Thường xuyên khen ngợi và động viên con
Sự khích lệ có vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình con học nói. Mỗi lần trẻ cố gắng nói được từ mới, kể cả chưa chính xác hoàn toàn, bố mẹ hãy dành lời khen, vỗ tay, ôm con… để trẻ có thêm động lực và niềm vui khi luyện nói. Sự động viên đúng lúc sẽ giúp bé 2 tuổi chưa biết nói dần dần tự tin hơn khi giao tiếp.
Hello Bacsi hi vọng rằng với những thông tin được chia sẻ trong bài, các cha mẹ đã nắm được quá trình phát triển ngôn ngữ tự nhiên của trẻ, nhận diện được các dấu hiệu trẻ 2 tuổi chưa biết nói, biết cách dạy trẻ tập nói hiệu quả.
