Nhục thung dung là một trong các vị thuốc được biết đến nhiều bởi công dụng hỗ trợ tăng cường sinh lý cho nam giới. Tuy nhiên, dược liệu này còn được ứng dụng trong nhiều bài thuốc với các công dụng khác có lợi cho sức khoẻ. Trong bài viết này hãy cùng Hello Bacsi tìm hiểu về công dụng và cách sử dụng nhục thung dung sao cho hiệu quả nhé!
Tên gọi khác: Thung dung, nhục tùng dung, đại vân, hắc tư lệch, địa tinh, tung dung, kim duẩn,…
Tên dược liệu: Herba cistanches
Tên khoa học: Cistanche deserticola Y.C. Ma
Họ: Nhục thung dung (Orobranhaceae)
Tổng quan
Tìm hiểu chung về nhục thung dung
Nhục thung dung (hay nhục thung nhung) không phải là thực vật đơn thuần mà là một loại dược liệu ký sinh trên một thân cây chủ khác, bằng cách chọn những thân cây chủ có rễ khỏe, xuyên sâu vào lòng đất của sa mạc để hút nước. Sau đó, hệ rễ của vị dược liệu này sẽ bám chặt vào thân cây chủ để hấp thụ dinh dưỡng. Vào mùa xuân, nhục thung dung sẽ mọc nhô lên cao khỏi mặt đất, nhìn giống như cái chày đầu hơi nhọn, bên trên thân phủ một lớp mịn như nhung màu vàng.
Thân cây cao từ 15-30 cm đến vài mét.
Hoa mọc ở ngọn, hình chuông 5 cánh, màu vàng nhạt, đỉnh hoa màu vàng hoặc màu tím nhạt. Mùa khoa bắt đầu vào tháng 5 và nở dày đặc vào tháng 6.
Quả nhỏ li ti, màu xám. Mùa quả là cuối tháng 6, đầu tháng 7.
Bộ phận dùng của nhục thung dung
Bộ phận dùng làm thuốc là phần rễ củ. Những củ chất lượng tốt là củ to, mềm, màu đen, bên ngoài vỏ mịn, bên trong có nhiều dầu.
Mùa thu hái dược liệu tốt nhất là khoảng tháng 5 đến tháng 8 hàng năm, thời gian này Nhục thung dung được cho là có hàm lượng dược chất cao nhất. Nếu hái thuốc mùa xuân, phơi khô trên mặt đất gọi là Điềm Đại Vân. Nếu hái thuốc mùa thu, ủ trong thùng muối 1 năm rồi đem ra phơi khô gọi là Diêm Đại Vân.
Dược liệu được bảo quản nơi khô ráo, có hút ẩm.
Thành phần hóa học trong nhục thung dung
Thành phần hoá học trong nhục thung dung được phát hiện gồm:
- Boschnaloside
- Orobanin
- Epilogahic axit
- Betaine
Ngoài ra, dược liệu còn chứa nhiều loại axit hữu cơ, trên 10 axit amin và một lượng nhỏ alkaloid.
Tác dụng, công dụng
Nhục thung dung có những công dụng gì?
Nhục thung dung được biết đến rất sớm, từ cách đây 2000 năm. Do đó, nó được ghi chép trong rất nhiều y văn cổ. Trong các sách y dược cổ, nhục thung dung đều được ghi lại là loại thuốc bổ có tác dụng bổ thận, tráng dương, tăng cường sinh lực cho nam giới. Sách “Nhật Hoa Tử bản thảo” viết: “Nhục thung dung nhuận ngũ tạng, trưởng cơ nhục, ấm lưng gối”. Sách “Trung Dược học” viết: “Nhục thung dung bổ thận dương, ích tinh huyết, nhuận trường, thông tiện”. Sách “Đông Dược học thiết yếu” viết: “Nhục thung dung bổ thận dương, thông nhuận đường ruột”
Theo Đông y, nhục thung dung có vị ngọt (mặn, chua, cay), tính hơi ôn, tác dụng tập trung vào thận và đại tràng. Một số tác dụng phổ biến của nhục thung dung gồm có:
- Ích tinh, bổ thận tráng dương
- Điều trị băng huyết ở phụ nữ
- Kéo dài tuổi thọ
- Thông thuận ngũ tạng,
- Làm ấm lưng, đầu gối
- Bổ thận dương
- Thông tiện, nhuận tràng
- Bồi bổ mệnh môn, ích tủy cân.
Chủ trị:
- Chữa tình trạng chân tay lạnh, thiếu máu, suy nhược
- Ôn thận tráng dương
- Nhuận tràng thông tiện, do khí huyết sinh hư.
- Chữa thận yếu, di tinh, liệt dương, yếu sinh lý, xuất tinh sớm, đau lưng mỏi gối, thường hay đi tiểu đêm
- Chữa vô sinh, giảm ham muốn tình dục, giảm sinh lý ở cả nam và nữ.
- Điều trị tiểu dắt, tiểu buốt và các tình trạng đi tiểu bất thường khác.
Theo dược lý hiện đại, nhục thung dung có tác dụng gì?
Các nguyên cứu dược lý hiện đại đã chứng minh nhục thung dung có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe điển hình như:
- Điều hoà nội tiết tố, tăng cường sinh lý cho cả nam và nữ.
- Tăng cường khả năng miễn dịch
- Bảo vệ hệ thần kinh, tăng cường khả năng ghi nhớ, hỗ trợ điều trị sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi.
- Chống oxy hoá, làm chậm quá trình lão hóa, tăng tuổi thọ.
- Giảm đau nhức trong bệnh lý cơ xương khớp.
- Nhuận tràng, chữa táo bón.
- Thúc đẩy tái tạo xương
- Chống mệt mỏi
- Tiềm năng trong việc bảo vệ gan.
Liều dùng
Liều dùng thông thường của nhục thung dung là bao nhiêu?
Nhục thung dung có thể dùng đơn độc hoặc kết hợp với nhiều loại thuốc khác dùng trong bài thuốc sắc uống hoặc ngâm rượu.. Liều lượng cụ thể phụ thuộc vào từng bài thuốc và mức độ nặng nhẹ của bệnh.
Một số bài thuốc có nhục thung dung
Nhục thung dung được sử dụng làm bài thuốc chữa bệnh gì?
Rượu nhục thung dung chữa yếu sinh lý, vô sinh, rối loạn cương dương, liệt dương ở nam giới
Bài thuốc 1 (chữa yếu sinh lý, vô sinh ở nam)
Chuẩn bị các vị thuốc:
- Nhục thung dung (thái nhỏ) 30g
- Nhân sâm (thái nhỏ), thục địa mỗi vị 15g
- Lộc nhung (thái nhỏ), hải mã mỗi vị 10g.
Đem toàn bộ vị thuốc trên cho vào 1 lít rượu trắng ngâm 1 tháng là có thể lấy ra dùng. Khi dùng, bạn nên uống 15-20ml mỗi lần, uống 2 lần trong ngày.
Bài thuốc 2 (chữa rối loạn cương dương, liệt dương, yếu sinh lý)
Chuẩn bị các vị thuốc gồm:
- Nhục thung dung 200g
- Thục địa, huỳnh tinh mỗi vị 100g
- Kỷ tử, dâm dương hoắc, quy đầu, hoàng kinh, phòng đảng sâm, đỗ trọng mỗi vị 50g
- Hắc táo nhân, cốt toái bổ, xuyên tục đoạn, nhân sâm, đơn sâm, lộc giác mỗi vị 40g
- Xuyên khung, cam cúc hoa mỗi vị 30g
- Trần bì, lộc nhung mỗi vị 20g
- Đại táo 30 quả.
Cho toàn bộ dược liệu đã chuẩn bị vào một bình gốm hoặc bình thuỷ tinh, thêm rượu vào sao cho ngập mặt dược liệu, ngâm 1 tháng thì mang ra dùng.
Chữa liệt dương do thận hư, lưng gối đau lạnh
Chuẩn bị:
- Nhục thung dung 15g
- Xà sàng tử, đỗ trọng, phụ tử, phòng phong mỗi vị 12g
- Ba kích thiên 10g
- Viễn chí 6g.
Đem toàn bộ nguyên liệu đi tán mịn rồi hoà với mật ong để làm thành viên hoàn (khối lượng viên 5g). Khi dùng lấy 1-3 viên hoàn uống cùng với rượu ấm hoặc nước muối loãng ấm. Uống 2 lần mỗi ngày.
Chữa phụ nữ vô sinh, giảm hoặc mất ham muốn tình dục
Chuẩn bị:
- Nhục thung dung 16 g
- Xà sàng tử, thỏ ty tử mỗi vị 12 g
- Ngũ vị tử, ba kích tím, phụ tử, viễn chí, phòng phong mỗi vị 6 g.
Đem toàn bộ nguyên liệu đi tán mịn, trộn cùng với mật ong để làm thành viên hoàn (kích thước bằng hạt ngô). Mỗi lần dùng lấy 12-20g hoàn uống cùng nước ấm hoặc nước uống loãng.
Chữa di tinh
Lấy 30g nhục thung dung thái nhỏ, 10g thỏ ty tử, 60g gạo tẻ cùng với 500g xương sống dê nấu cháo để ăn trong ngày.
Điều trị xuất tinh sớm
Chuẩn bị các vị thuốc như sau:
- Thung dung (thái nhỏ), tỏa dương mỗi vị 100 g
- Long cốt, tang phiêu mỗi vị 50 g
- Thổ phục linh 25 g.
Cho các nguyên liệu trên vào bình thuỷ tinh hoặc bình gốm cùng với 3 lít rượu trắng ngâm trong 15 ngày là có thể mang ra dùng. Mỗi lần uống 20 – 30 ml, ngày 2 lần.
Điều trị chứng táo bón ở người cao tuổi do khí huyết hư
Chuẩn bị các vị thuốc:
- Nhục thung dung 24g
- Ma nhân 12g
- Trầm hương 2g
Đem toàn bộ nguyên liệu đi tán thành bột mịn, trộn với mật ong để làm thành viên hoàn. Khi dùng, mỗi lần bạn lấy khoảng 12-20g hoàn, ngày 2 lần.
Điều trị chứng suy nhược thần kinh
Chuẩn bị:
- Nhục thung dung 10 g
- Thỏ ty tử 8 g
- Phục linh 6 g
- Thạch xương bồ 4g
Cho dược liệu vào sắc cùng 600ml nước đến khi còn 200 ml thì tắt bếp, chia nước thuốc thu được thành 3 lần uống trong ngày khi còn ấm.
Điều trị chứng hay quên ở người lớn tuổi
- Lấy 10g nhục thung dung đem tẩm rượu, sấy khô, tán thành bột.
- Lấy 10g tục đoạn, 30g thạch xương bồ và 30g bạch linh đem tán nhuyễn.
- Trộn 2 loại bột kể trên thành thuốc, mỗi lần dùng lấy 8g uống cùng rượu ấm vào sau bữa ăn.
Trị nước tiểu màu vàng đặc
- Lấy 40g nhục thung dung đem thái lát mỏng, tẩm rượu rồi sấy khô
- 40g trạch tả
- 40g hoạt thạch
- Đem tán mịn 3 vị dược liệu
- Bột thu được nhào với nước ấm, dùng uống mỗi ngày 2 lần, uống sau khi ăn khoảng 30 phút.
Nhuận tràng thông tiện
Chuẩn bị:
- 24g nhục thung dung
- 20g trầm hương
- 12g hoạt ma nhân
Nghiền tất cả thành bột mịn, trộn cùng một ít mật ong để viên thành viên tròn. Khi uống lấy 12-20g viên cùng nước ấm, ngày 2 lần.
Chữa đi tiểu tiện nhiều lần
Chuẩn bị:
- 500g nhục thung dung
- sơn dược, thục địa, thỏ ty tử mỗi loại 200g
- 50g ngũ vị tử
Tán tất cả thành bột mịn sau đó hòa với mật làm thành viên hoàn. Mỗi lần uống lấy 5g hoàn uống chung với nước muối loãng, ngày 2 lần.
Bài thuốc bồi bổ khí huyết
Bài thuốc 1:
Chuẩn bị:
- 1kg nhục thung dung
- Dâm dương hoắc, sâm cau, sơn thù mỗi loại 500g
Ngâm dược liệu cùng với 15 lít rượu trắng 40 độ trong 25 ngày là có thể dùng được. Mỗi lần bạn dùng 1 chén nhỏ, mỗi ngày dùng 2 lần.
Bài thuốc 2:
Chuẩn bị:
- 30g nhục thung dung
- 500ml rượu trắng 45 độ
- Ngâm sau 1 tuần là có thể dùng được. Mỗi lần uống 15ml, dùng mỗi ngày 2 lần.
Rượu nhục thung dung bồi bổ khí huyết, điều trị thận hư, liệt dương sẽ không phù hợp với người khí huyết hư hàn nên nếu có dùng thì cách ngày và không quá 50 ml/ngày.
Chữa đi tiểu ra máu, dương khí kém
Chuẩn bị thung dung, can địa hoàng, thỏ ty tử (tẩm rượu để qua đêm), lộc nhung (bỏ lông, thái lát mỏng, nướng với giấm) mỗi vị thuốc phân lượng bằng nhau. Sau đó đem tất cả tán thành bột mịn, trộn với nước cơm làm thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần bạn uống 30 viên, uống lúc bụng đói và trước bữa ăn chính.
Chữa da mặt sạm đen
Người da mặt sạm đen, lao thương, tinh suy dùng 160g thung dung nấu với gạo, thịt dê cho thật nhừ thành cháo và ăn trong ngày.
Chữa noãn thủy tạng, minh mục
Chuẩn bị:
- Nhục thung dung 80g đem tẩm rượu, để qua đêm, sấy khô
- Câu kỷ tử 40g
- Ba kích 40g
- Cúc hoa xuyên luyện tử 40g
Đem tất các loại dược liệu trên tán mịn, trộn với nước cơm làm thành viên hoàn to bằng hạt ngô. Mỗi lần dùng lấy 30 viên uống cùng với nước muối loãng, uống trước khi ăn.
Điều trị nước tiểu có màu trắng đục như sữa
Người thận hư, bạch trọc, nước tiểu có màu trắng đục dùng nhục thung dung, bạch kinh, sơn dược, lộc nhung mỗi vị phân lượng bằng nhau, tán mịn rồi thêm ít nước cơm làm thành viên hoàn. Mỗi lần bạn uống 25 – 30 viên với nước đun sôi để nguội.
Điều trị nước tiểu dính như cao
- Lấy 40g nhục thung dung đem đi thái lát, tẩm rượu, sấy khô, tán nhuyễn.
- 40g từ thạch nung lửa, ngâm giấm 37 lần.
- 40g hoạt thạch, 40 trạch tả thì mang đi tán.
Tiếp đến hòa trộn các nguyên liệu với nhau cùng với mật ong thành viên hoàn. Mỗi lần dùng 30 viên cùng với nước ấm hoặc rượu ấm.
Chữa ra mồ hôi nhiều
Chuẩn bị:
- 80g nhục thung dung tẩm rượu sấy khô
- 40g trầm hương
- Tất cả đem tán mịn rồi trộn với dầu mè làm thành viên hoàn bằng hạt ngô đồng.
- Mỗi lần dùng 70 viên với nước cơm. Nên dùng thuốc khi bụng đói.
Chữa táo bón lâu ngày
Chuẩn bị:
- 35g nhục thung dung
- 50 – 100g gạo tẻ
Bạn nấu nhừ thành cháo, nêm gia vị vừa ăn, chia thành 2 lần ăn trong ngày.
Lưu ý, thận trọng khi dùng
Khi dùng nhục thung dung, bạn nên lưu ý những gì?
Để sử dụng nhục thung dung một cách an toàn và có hiệu quả, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín.
Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.
Bạn cần cẩn thận, tránh nhầm lẫn nhục thung nhung với tỏa dương.
Mức độ an toàn của thung dung
Chưa có đầy đủ thông tin về việc sử dụng thung dung trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi dùng thảo dược này.
Không dùng vị thuốc này cho người bệnh tiêu chảy, âm hư hỏa vượng; người nóng trong thận, dễ cương cứng nhưng xuất tinh không ổn định.
Tương tác có thể xảy ra với nhục thung dung
Vị thuốc nhục thung nhung có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm chức năng hay dược liệu khác mà bạn đang sử dụng.
Bên cạnh đó, vị thuốc này kỵ đồ sắt, đồng. Vì thế khi nấu hay ngâm rượu dược liệu này, bạn nên dùng đồ gốm hoặc nồi đất.
[embed-health-tool-bmi]
