Tên thường gọi: Hoàng viễn, ô phiến, quỷ phiến, xạ can, lưỡi đồng
Tham vấn y khoa: Bác sĩ Nguyễn Thường Hanh · Nội khoa - Nội tổng quát · Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Bắc Ninh
Tên thường gọi: Hoàng viễn, ô phiến, quỷ phiến, xạ can, lưỡi đồng
Tên khoa học: Belamcanda chinensis (L) DC
Họ: La dơn (Iridaceae)
Tên nước ngoài: Dwarf tiger-lily, Leopard flower, Blackberry lily (Anh)
Cây rẻ quạt xuất hiện ở rất nhiều tỉnh thành trên khắp đất nước Việt Nam. Đây là loại thảo dược được phân bố chủ yếu ở một số quốc gia châu Á, chẳng hạn như: Việt Nam, Triều Tiên, Trung Quốc, Ấn Độ, Lào, Nhật Bản, Philipin,….
Rẻ quạt thuộc nhóm cây thân cỏ lâu năm, kích thước nhỏ. Chiều cao trung bình trên dưới khoảng 1m. Thân rễ màu vàng nâu, vẫn còn những vết tích của lá là những gân ngang, sẹo của rễ con và rễ ngắn còn sót lại. Lá rẻ quạt mọc thẳng đứng, có bẹ mọc xen kẽ thành hai hàng úp vào nhau, tạo thành thân. Lá hình mác dài, màu xanh lục, nhiều gân song song và có mép nguyên. Chiều dài lá khoảng từ 20 – 40cm, rộng 15 – 20mm.
Hoa có cuống, mọc tập trung thành chùm, phần lớn ở ngọn. Hoa có màu vàng đốm tím. Mỗi hoa thường có 6 cánh, 3 nhị, trông rất đẹp nên nhiều nơi dùng trang trí trong nhà, gọi là lan rẻ quạt. Quả nang dài khoảng 20 – 25mm, hình trứng. Hạt hình cầu, màu xanh đen.
Thân rễ, mùi thơm nhẹ, vị đắng hơi cay. Thu hái vào cuối mùa thu khi lá khô héo hoặc đầu xuân khi cây mới nảy mầm. Có thể dùng tươi hoặc rửa sạch, ngâm mềm rồi thái và phơi khô để dùng dần.
Dược liệu rẻ quạt chứa nhiều hợp chất khác nhau như belamcanidin, tectorigenin, tectoridin, irigenin, methyl Irisolidone, iridin, irisflorentin, noririsflorentin, muningin…
Rẻ quạt có vị đắng, hơi cay, tình hàn, quy vào kinh can, tỳ và phế. Dược liệu này có tác dụng thanh nhiệt, tiêu đờm, giải độc, tiêu đờm, chữa ho, ho gà, viêm họng, viêm amidan, khàn tiếng,…Ngoài ra, tác dụng của cây rẻ quạt còn có thể chữa sốt, thống kinh, bí đại tiểu tiện, sưng vú tắc tia sữa, mụn nhọt, sung đau, đau nhức tai, rắn cắn…
Cây rẻ quạt được đánh giá là một loại cây thuốc quý và được sử dụng rộng rãi trong y học hiện đại. Trong những năm gần đây, loại thảo dược này bắt đầu được ưa chuộng và sử dụng rộng rãi với các tác dụng như sau:
Rẻ quạt được sử dụng ở dạng thuốc sắc hoặc dùng đắp, ngậm. Liều dùng trung bình là khoảng 6 – 10g dược liệu khô/ngày sắc nước uống hoặc giã nhỏ 10 – 20g thân rễ tươi. Liều dùng có thể thay đổi đối với những bệnh nhân khác nhau, căn cứ vào tuổi, tình trạng sức khỏe và một số vấn đề cần quan tâm khác. Bạn hãy thảo luận với thầy thuốc và bác sĩ để tìm ra liều dùng thích hợp.
Dược liệu này có thể dùng tươi giã nát để đắp, ngậm hoặc sắc nước uống.
Bài thuốc trị hen hoặc viêm phế quản thể hen
Chuẩn bị: Ma hoàng 8g, xạ can 8g, tử uyển 12g, tế tân 4g, khoản đông hoa 12g, 3 lát gừng tươi, đại táo 3 quả, khương bán hạ 8g. Sắc nước uống
Bài thuốc cây rẻ quạt chữa ho do nhiễm lạnh
Bài thuốc cây rẻ quạt chữa viêm họng hạt
Bài thuốc chữa họng sưng đau
Hoặc chữa sưng đau họng do nóng trong:
Bài thuốc chữa chứng viêm yết hầu thể nhẹ
Để sử dụng rẻ quạt một cách an toàn và có hiệu quả, bạn nên tham khảo trước ý kiến từ các bác sĩ, thầy thuốc đông y uy tín. Một số thuốc, thực phẩm chức năng hay thảo dược khác mà bạn đang dùng có thể gây ra những tương tác không mong muốn với dược liệu này.
Trong quá trình sử dụng, nếu thấy xuất hiện các triệu chứng bất thường, hãy tạm ngưng dùng và thông báo ngay cho bác sĩ.
Chưa có đầy đủ thông tin về việc sử dụng dược liệu này trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi dùng thảo dược này.
Dược liệu này có thể tương tác với một số thuốc, thực phẩm chức năng hay dược liệu khác mà bạn đang sử dụng. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi dùng, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ và thầy thuốc trước khi sử dụng.
Miễn trừ trách nhiệm
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Tham vấn y khoa:
Bác sĩ Nguyễn Thường Hanh
Nội khoa - Nội tổng quát · Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Bắc Ninh
Đặt câu hỏi cho bác sĩ
Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để tạo câu hỏi
Chia sẻ với bác sĩ các thắc mắc của bạn để được giải đáp miễn phí.
Đăng ký hoặc Đăng nhập để đặt câu hỏi cho bác sĩ!