Vi khuẩn "ăn thịt người" là gì? Bệnh Whitmore nguy hiểm như thế nào?

Bệnh vi khuẩn “ăn thịt người” (Melioidosis hay còn được gọi là bệnh Whitmore) là một bệnh truyền nhiễm rất khó chẩn đoán hay nhầm lẫn với các bệnh khác. Trong trường hợp được chẩn đoán đúng bệnh, việc điều trị cũng rất khó khăn, do thời gian điều trị kéo dài, người bệnh có nguy cơ tử vong cao. 

Thời gian gần đây, số ca tử vong do nhiễm vi khuẩn “ăn thịt người” hoặc bệnh Whitmore được ghi nhận đã có dấu hiệu tăng lên. Trưa ngày 19/9/2023, đại diện Bệnh viện Nhi Thanh Hóa xác nhận nữ bệnh nhi 15 tuổi, quê ở xã Tiên Trang, huyện Quảng Xương, điều trị bệnh Whitmore (còn gọi là vi khuẩn “ăn thịt người”) nhiều ngày qua tại bệnh viện đã tử vong do suy đa tạng. Vậy bệnh Whitmore là gì, tại sao lại hay được gọi là bệnh vi khuẩn ăn thịt người? Để có câu trả lời rõ nhất, bạn đừng bỏ qua bài viết sau!

Vi khuẩn “ăn thịt người” Whitmore là bệnh gì?

Hiện nay có không ít người vẫn còn hoang mang thắc mắc bệnh vi khuẩn “ăn thịt người” Whitmore là bệnh gì? Trên thực tế không có vi khuẩn nào “ăn thịt” theo như cách mà dân gian vẫn thường gọi, về bản chất chúng là các vi khuẩn có khả năng gây tổn thương hoại tử các mô trong cơ thể như da, khớp, phổi và cả nhiễm trùng máu.

Bệnh vi khuẩn ăn thịt người (Melioidosis hay còn được gọi là bệnh Whitmore), là một bệnh truyền nhiễm có thể lây nhiễm sang người hoặc động vật từ nguồn nước hoặc đất bị nhiễm khuẩn. Bệnh do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây ra. Bệnh do bác sĩ người Anh Alfred Whitmore mô tả năm 1912 tại  Rangoon, Myanmar. Do đó, tên bệnh được đặt theo tên vị bác sĩ này là Whitmore và vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây bệnh còn được gọi là vi khuẩn Whitmore.

Đây là căn bệnh của vùng khí hậu nhiệt đới, đặc biệt là ở Đông Nam Á và Bắc Úc. Vi khuẩn gây bệnh melioidosis được tìm thấy trong nước và đất bị ô nhiễm. Nó lây sang người và động vật khi hít phải hoặc tiếp xúc trực tiếp với nguồn đất, nước bị nhiễm vi khuẩn Burkholderia pseudomallei. Điểm nổi bật nhất của vi khuẩn Whitmore là có khả năng kháng lại nhiều thuốc kháng sinh. Do đó, việc điều trị bệnh thường sẽ gặp khá nhiều khó khăn.

Bệnh vi khuẩn “ăn thịt người” có lây không?

Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh vi khuẩn “ăn thịt người” khi tiếp xúc trực tiếp với đất và nước bị ô nhiễm (có chứa vi khuẩn Burkholderia pseudomallei).

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC, Hoa Kỳ): Con người và động vật nhiễm bệnh là do hít phải bụi hoặc giọt nước bị ô nhiễm, uống phải nước bị ô nhiễm và ăn thực phẩm bị ô nhiễm hoặc tiếp xúc với đất bị ô nhiễm, đặc biệt là qua vết trầy xước trên da. Rất hiếm trường hợp lây bệnh từ người sang người.

Ngoài con người, nhiều loài động vật dễ mắc bệnh melioidosis như: cừu, dê, heo, ngừa, mèo, chó…

Đối tượng có nguy cơ mắc phải vi khuẩn “ăn thịt người”

Một số đối tượng có nguy cơ cao nhiễm loại vi khuẩn gây bệnh “ăn thịt người” (Whimore) nguy hiểm này bao gồm:

• Tiếp xúc với nước và đất nhiễm khuẩn
• Người mắc bệnh đái tháo đường
• Người mắc bệnh về gan
• Người có thói quen lạm dụng rượu bia
• Mắc phải bệnh thận mạn tính
• Người sống ở khu vực Đông Nam Á và phía Bắc của nước Úc
• Ung thư hoặc một tình trạng ức chế miễn dịch khác không liên quan đến bệnh HIV

Các yếu tố nguy cơ khác có thể góp phần gây nhiễm vi khuẩn này cũng bao gồm:

• Sử dụng steroid và liệu pháp ức chế miễn dịch khác
• Bệnh thấp khớp
• Suy tim sung huyết
• Bệnh hemosiderosis phổi (Bệnh phổi lắng đọng Hemosiderin)
• Bệnh u hạt mạn tính
• Bệnh lao.

Dấu hiệu nhiễm bệnh vi khuẩn “ăn thịt người”

Bạn có đang thắc mắc triệu chứng của bệnh Whitmore là gì hay các biểu hiện của bệnh Whitmore? Thực tế, có một vài loại vi khuẩn “ăn thịt người” khác nhau, mỗi loại sẽ có dấu hiệu riêng:

1. Nhiễm trùng phổi

Các triệu chứng nhiễm vi khuẩn “ăn thịt người” phổ biến nhất sẽ xuất phát từ phổi, nơi nhiễm trùng có thể hình thành một ổ tụ mủ (hay còn gọi là áp xe). Tác động của nhiễm trùng phổi sẽ trải dài từ viêm phế quản nhẹ đến viêm phổi nặng. Do đó, bệnh nhân cũng có thể bị sốt cao, nhức đầu, chán ăn, ho, khó thở, đau ngực và đau nhức cơ nói chung.

2. Nhiễm trùng tại chỗ

Các tác động do nhiễm trùng cũng có thể tập trung vào nhiễm trùng trên da (viêm mô tế bào) cùng cảm giác đau hoặc sưng, loét và áp xe kèm theo sốt cũng như đau cơ.

3. Nhiễm trùng máu

Nếu không được điều trị nhanh chóng, thích hợp, nhiễm trùng phổi có thể tiến triển thành nhiễm trùng máu. Nhiễm khuẩn huyết do bệnh vi khuẩn “ăn thịt người” còn được gọi là sốc nhiễm trùng và tình trạng này khá phổ biến cũng như có nguy cơ đe dọa tính mạng. Các triệu chứng bao gồm:

• Sốt, đi kèm với tình trạng run rẩy và đổ mồ hôi
• Đau đầu
• Viêm họng
• Vấn đề về hô hấp, bao gồm khó thở
• Đau bụng trên
• Tiêu chảy
• Đau khớp và đau cơ
• Mất phương hướng
• Vết loét có mủ trên da hoặc bên trong gan, lá lách, cơ hoặc tuyến tiền liệt

4. Nhiễm trùng lan tỏa

Vi khuẩn “ăn thịt người” có thể lây lan từ da qua máu để trở thành một dạng nhiễm trùng mạn tính, ảnh hưởng đến tim, não, gan, thận, khớp và mắt. Các triệu chứng bao gồm sốt, giảm cân, đau dạ dày hoặc ngực, đau cơ hoặc khớp, đau đầu và co giật.

Chẩn đoán bệnh Whitmore hay nhiễm trùng vi khuẩn “ăn thịt người” như thế nào?

Bệnh vi khuẩn “ăn thịt người” Whitmore có thể ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan nội tạng và gây ra nhiều triệu chứng tương tự như nhiều bệnh khác. Đó là lý do tại sao đôi khi bác sĩ không tìm ra được chính xác nguyên nhân hoặc thậm chí chẩn đoán sai dẫn đến việc điều trị không đúng hoặc chậm trễ khiến bệnh nhân có nguy cơ tử vong.

Việc nuôi cấy vi khuẩn B. pseudomallei được coi là xét nghiệm chẩn đoán tiêu chuẩn. Các bác sĩ sẽ tiến hành lấy mẫu bao gồm máu, đờm, mủ, nước tiểu, dịch bao hoạt dịch (tìm thấy giữa các khớp), dịch màng bụng (tìm thấy trong khoang bụng) hoặc dịch màng tim (tìm thấy quanh tim) để xét nghiệm.

Mẫu sẽ được đặt trên môi trường phù hợp, chẳng hạn như agar, để xem vi khuẩn có phát triển không. Nếu có, bác sĩ cũng sẽ xác nhận bạn đã mắc bệnh.

Điều trị nhiễm khuẩn do bệnh Whitmore

Trường hợp được chẩn đoán nhiễm bệnh vi khuẩn “ăn thịt người”, bệnh nhân sẽ được các bác sĩ lên phác đồ điều trị với các loại thuốc thích hợp. Thông thường, các bác sĩ sẽ tiến hành làm kháng sinh đồ để chọn kháng sinh nhạy cảm với vi khuẩn Whitmore nhằm áp dụng cho việc điều trị. Khi nghi có áp-xe gan, phổi, cần siêu âm, chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ.

Việc điều trị thường bắt đầu bằng liệu pháp kháng sinh tiêm tĩnh mạch (trong tĩnh mạch) trong tối thiểu 2 tuần (lên đến 8 tuần tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng), sau đó là 3–6 tháng điều trị bằng kháng sinh đường uống. Các bác sĩ có thể chỉ định một trong hai loại kháng sinh:

• Ceftazidime (Fortaz, Tazicef), đây là loại thuốc được sử dụng 6 – 8 giờ/lần
• Meropenem (Merrem), loại thuốc này được sử dụng mỗi 8 giờ.

Giai đoạn điều trị thứ hai kéo dài từ 3 – 6 tháng bằng một trong hai loại kháng sinh thông qua đường uống:

• Sulfamethoxazole-trimethoprim (Bactrim, Septra, Sulfatrim), uống mỗi 12 giờ.
• Doxycycline (Adoxa, Alodox, Avidoxy, Doryx, Monodox), uống mỗi 12 giờ.

Nguy cơ tái phát thường không xảy ra nếu người bệnh hoàn thành chu kỳ sử dụng kháng sinh theo đúng chỉ định của bác sĩ.

Ngăn ngừa nhiễm khuẩn “ăn thịt người” Whitmore

Hiện nay vẫn chưa có vắc xin để ngăn ngừa loại vi khuẩn này nhưng bạn có thể hạn chế nguy cơ nhiễm trùng bằng cách giảm thiểu việc tiếp xúc với vi khuẩn.

• Tuân thủ quy tắc ăn chín, uống sôi
• Rửa tay với xà phòng sau khi tiếp xúc với đất, nước bẩn
• Khi phải thường xuyên tiếp xúc với môi trường đất hoặc nước, nên mang ủng và găng tay cao su
• Tránh tiếp xúc với đất và nước đọng nếu bạn có vết thương hở, mắc bệnh đái tháo đường hoặc bệnh thận mãn tính
• Nhân viên y tế nên đeo khẩu trang, găng tay và áo khoác khi tiến hành thăm khám cho các bệnh nhân nghi ngờ mắc bệnh vi khuẩn “ăn thịt người” Whitmore hoặc có nguy cơ cao mắc bệnh
• Nếu uống các sản phẩm sữa, hãy chắc chắn rằng chúng được tiệt trùng.

Cần lưu ý là ngay cả với các phương pháp điều trị bằng kháng sinh mới nhất, một số lượng đáng kể bệnh nhân vẫn tử vong vì vi khuẩn “ăn thịt người” mỗi năm, đặc biệt là do nhiễm trùng huyết và các biến chứng của kèm theo. Ngoài ra, tỷ lệ bệnh nhân tử vong cũng cao hơn ở những khu vực có điều kiện chăm sóc y tế thấp. Nếu du lịch đến các khu vực có nguy cơ, bạn hãy thực hiện các biện pháp bảo vệ để hạn chế nguy cơ phơi nhiễm.