Hiện tượng “Hiệu ứng Mozart” xuất hiện lần đầu tiên vào năm 1993 do một Tạp chí khoa học nổi tiếng thời bấy giờ đề xuất. Nhưng liệu rằng, nhạc Mozart cho bà bầu có thực sự mang đến hiệu quả trí não cho thai nhi như nhiều người mong đợi?

Kết quả nghiên cứu cho thấy những thanh thiếu niên được nghe bản Sonata 1781 của nhà soạn nhạc Mozart có khả năng hoàn thành bài kiểm tra lý luận tốt hơn những thanh niên nghe các bản nhạc khác hoặc không nghe gì cả. Một khảo sát khác của nhóm giáo sư trường Đại học California được thực hiện trên 36 sinh viên cho thấy, những bạn được nghe bản Sonata của Mozart trước khi làm bài thi về kỹ năng quan hệ không gian đạt kết quả tốt hơn những sinh viên không được nghe gì trước đó.

Tuy nhiên, những nghiên cứu này không được thực hiện với trẻ sơ sinh. Hơn nữa, một báo cáo công bố trên tạp chí Pediatrics cho rằng chưa có minh chứng rõ ràng cho việc những thanh niên hoàn thành bài thi tốt là nhờ hiệu ứng nhạc Mozart hay nhờ lợi ích tiềm năng của những thể loại âm nhạc khác. Mặc dù vậy, khi tiến hành thử nghiệm hiệu ứng Mozart trên những người trưởng thành mắc chứng động kinh thì những bản nhạc cổ điển này có khả năng làm giảm tần số động kinh của người bệnh.

Nhóm nghiên cứu này còn nêu ra một giả thuyết rằng có thể các tác phẩm của Mozart có xu hướng thường xuyên lặp lại những giai điệu du dương và những giai điệu này có khả năng kích hoạt não bộ hoạt động năng suất hơn.

Tiếp đó, các nhà khoa học tiến hành nghiên cứu trên 3.000 cá nhân trong 40 cuộc khảo sát về ảnh hưởng của nhạc Mozart đến hệ thống thần kinh của con người trên khắp thế giới. Trưởng nhóm Jakob Piestchnig khẳng định: “Những người nghe nhạc Mozart hoặc một loại nhạc khác có kết quả kiểm tra tốt hơn những người không nghe gì. Tuy nhiên, kết quả đó có được là do não bộ của người nghe nhạc được kích thích bằng âm thanh tốt chứ không hẳn chỉ là nhạc Mozart. Tôi khuyến khích mọi người hãy lắng nghe những bản nhạc của Mozart nhưng nó sẽ không có tác dụng phát triển khả năng nhận thức như nhiều người hy vọng”.

Lợi ích của nhạc Mozart đối với trẻ em

Ở một số giai đoạn nhất định, dường như âm nhạc chiếm vai trò quan trọng khi não bộ đang suy nghĩ về một điều gì đó. Nhiều người sẽ hoàn thành các nhiệm vụ không gian (như trò chơi rubik) nhanh hơn nếu được nghe nhạc trước khi bắt đầu.

Lý do vì sao điều đó xảy ra? Vì các còn đường âm nhạc cổ điển trong não của chúng ta cũng giống như những “con đường não bộ” sử dụng cho hoạt động khác. Khi chúng ta thường xuyên nghe nhạc cổ điển, con đường âm nhạc sẽ được kích hoạt và luôn sẵn sàng hoạt động.

Tuy nhiên, hiệu quả chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn. Trong khi đó, nếu bạn học chơi một số loại nhạc cụ hoặc thanh nhạc thì tác dụng lâu hơn. Trong một số nghiên cứu, những đứa trẻ học piano trong 6 tháng có khả năng giải đáp câu đố nhanh hơn trẻ bình thường đến 30%. Như vậy, chúng ta có thể khẳng định nhạc Mozart không có khả năng tăng cường trí thông minh vĩnh viễn mà chỉ có tác dụng trong một thời gian ngắn.

Một cuộc thí nghiệm lớn tại Anh vào năm 2016 cho 8.000 em nhỏ lắng nghe trong 10 phút. Trong đó có 1 bản nhạc String Quintet của Mozart, 3 bản nhạc pop Country House, Return of the Mack, Stepping Stone và 1 bản báo cáo khoa học. Sau đó, nhóm nghiên cứu cho các em thực hiện các bài kiểm tra trí tuệ. Kết quả là những em nghe nhạc Mozart đạt điểm cao nhưng những em nghe nhạc pop lại đạt điểm cao hơn nữa.

Thử nghiệm khác vào năm 2010 được tiến hành với các tình nguyện viên là người trưởng thành yêu thơ văn. Thay vì nghe nhạc, họ được nghe những đoạn thơ văn trong các tác phẩm nổi tiếng. Kết quả cho thấy nhóm người này có những hiệu ứng thần kinh tích cực như việc sử dụng âm nhạc.

Vì thế, các nhà khoa học đã kết luận rằng không quan trọng bạn nghe những gì. Điều quan trọng là bạn có thích thú và tận hưởng điều mình đang lắng nghe hay không. Nhạc Mozart cho bà bầu cũng vậy, nó chỉ thật sự có tác dụng tối đa nếu bà bầu yêu thích và tận hưởng từng giai điệu trong bản nhạc.

Âm nhạc mà hầu hết mọi người gọi là “cổ điển” là những tác phẩm kinh điển của các nhà soạn nhạc như Bach, Beethoven hay Mozart. Nó khác với các thể loại âm nhạc như rock và country vì có cấu trúc âm nhạc phức tạp hơn. Trẻ từ 3 tháng tuổi có thể đã cảm nhận được cấu trúc đó. Thậm chí, chúng có thể nhận ra các bản nhạc mà chúng đã được nghe từ lúc còn trong bụng mẹ.

Cấu trúc nhạc lý phức tạp trong các bản nhạc cổ điển là thứ giúp bộ não giải quyết các vấn đề nhanh hơn. Điều này không có nghĩa là nhạc lý trong các loại nhạc khác không tốt. Hơn nữa, chưa có bằng chứng nào chứng mình nhạc Mozart cho bà bầu sẽ giúp em bé trong bụng mẹ phát triển trí não vượt trội. Nếu bà bầu hoặc thai nhi thích thú với bất kỳ thể loại âm nhạc nào thì cũng nên nghe và tận hưởng thứ mình yêu thích. Vì nghe nhạc nào cũng giúp con người xây dựng các con đường liên quan đến âm nhạc trong não.

Trương Phương Đài / HELLO BACSI