Vacxin phế cầu là gì? Những điều có thể bạn chưa biết

Vacxin phế cầu đang nhận được nhiều sự quan tâm của mọi người. Liệu nó có tác dụng gì và lịch trình tiêm ra sao, cũng như ai nên tiêm và ai không?

Mời bạn cùng Hello Bacsi tìm hiểu nhé!

Tìm hiểu chung

Vacxin phế cầu là gì? Phòng bệnh gì?

Tác dụng của vacxin phế cầu là giúp ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng phế cầu do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae gây ra. Chúng có thể dẫn đến các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng như viêm phổi, nhiễm trùng máu (nhiễm trùng huyết), viêm tai giữa và viêm màng não do vi khuẩn. Vi khuẩn gây ra các bệnh nhiễm trùng này có thể lây lan qua tiếp xúc bằng đường hô hấp giữa người với người. Ở mức độ nghiêm trọng, những căn bệnh này có thể gây tổn thương não vĩnh viễn, hoặc thậm chí gây tử vong.

Vacxin phế cầu có mấy loại?

Hiện nay, có 2 loại vacxin ngừa phế cầu khuẩn được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cấp phép, bao gồm:

Vacxin liên hợp phế cầu PCV (PCV13, PCV15 và PCV20)

Vacxin phế cầu loại PCV13 (Prevnar 13 hay vacxin phế cầu 13) thường được khuyến nghị tiêm cho:

• Tất cả trẻ em dưới 2 tuổi
• Trẻ từ 2 đến 18 tuổi với một số tình trạng bệnh lý nhất định
• Những người chưa bao giờ tiêm ngừa PCV.

Loại vacxin PCV15 hoặc PCV20 được khuyến nghị tiêm cho:

• Người lớn từ 65 tuổi trở lên
• Người lớn từ 19 đến 64 tuổi với một số tình trạng bệnh lý hoặc các yếu tố nguy cơ nhất định.

Nếu sử dụng PCV15, bạn cần được tiêm thêm một liều vắc xin ngừa polysaccharide phế cầu (PPSV23) sau đó.

Chủng ngừa polysaccharide phế cầu (PPSV23)

Loại vacxin PPSV23 được khuyến nghị tiêm cho:

• Trẻ em từ 2 đến 18 tuổi có một số tình trạng bệnh lý nhất định
• Người lớn từ 19 tuổi trở lên đã tiêm PCV15 trước đó.

Hiện tại, ở Việt Nam phổ biến nhất có 3 loại vaccine phế cầu: Synflorix, Prevenar 13, Pneumo 23

Cách thức hoạt động và hiệu quả của vacxin

Cả 2 loại vacxin phế cầu khuẩn đều khuyến khích cơ thể sản xuất kháng thể chống lại vi khuẩn phế cầu. Kháng thể là các protein do cơ thể sản xuất ra để vô hiệu hóa hoặc tiêu diệt các sinh vật và chất độc mang bệnh. Chúng bảo vệ bạn khỏi bị bệnh nếu bị nhiễm vi khuẩn.

Hơn 90 chủng vi khuẩn phế cầu khác nhau đã được xác định, mặc dù hầu hết các chủng này không gây nhiễm trùng nghiêm trọng. Cách thức hoạt động của cụ thể của từng loại vacxin chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn phế cầu như sau:

• PCV13 (vacxin phế cầu 13) giúp chống lại 13 loại vi khuẩn phế cầu có thể gây nhiễm trùng nghiêm trọng ở trẻ em và người lớn.
• PCV15 (Vaxneuvance) giúp chống lại 15 loại vi khuẩn phế cầu thường gây ra các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng ở người lớn.
• PCV20 (Prevnar 20) giúp chống lại 20 loại vi khuẩn phế cầu thường gây ra các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng ở người lớn.
• PPSV23 (Pneumovax 23) giúp chống lại các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng do 23 loại vi khuẩn phế cầu gây ra.

Trẻ em đáp ứng rất tốt với vacxin phế cầu. Việc đưa vacxin này vào lịch tiêm chủng định kỳ cho trẻ em đã giúp giảm đáng kể bệnh do phế cầu khuẩn. Nó được cho là có hiệu quả phòng ngừa bệnh khoảng từ 50 đến 70%.

Thận trọng

Ai nên tiêm vacxin phế cầu?

Trẻ em dưới 2 tuổi, người lớn trên 65 tuổi và những người mắc một số bệnh lý có nguy cơ cao bị nhiễm trùng phế cầu khuẩn nghiêm trọng đều nên tiêm vacxin phế cầu: hen, COPD, đái tháo đường,… Những loại vacxin này rất hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh nặng, nhập viện và thậm chí tử vong.

Các bác sĩ cũng khuyến nghị chủng ngừa PPSV23 cho trẻ em từ 2 đến 18 tuổi mắc một số bệnh lý mãn tính như:

• Bệnh tim, phổi hoặc gan
• Bệnh tiểu đường
• Suy thận
• Hệ thống miễn dịch suy yếu (chẳng hạn như bị ung thư, nhiễm HIV hoặc các vấn đề với lá lách)
• Cấy ghép ốc tai điện tử
• Dịch não tủy rò rỉ.

Ai không nên tiêm?

Những đối tượng sau đây không nên tiêm ngừa vacxin phế cầu khuẩn:

• Trẻ em dưới 2 tuổi không nên tiêm loại PPSV23 bởi nó thường kém hiệu quả.
• Bất kỳ ai dưới 19 tuổi không nên tiêm loại PCV15 hoặc PCV20.
• Người đã có phản ứng dị ứng với mũi tiêm vacxin phế cầu trước đó, hoặc bị bất kỳ dị ứng nghiêm trọng nào có thể đe dọa đến tính mạng.
• Những người bị dị ứng nghiêm trọng với bất kỳ thành phần nào của một trong các loại vacxin phế cầu.
• Đang sốt nặng, hoặc bị cảm lạnh nghiêm trọng. Hãy trì hoãn việc tiêm vacxin cho đến khi cảm thấy khỏe.
• Phụ nữ mang thai và đang cho con bú hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiêm ngừa.

Tác dụng phụ

Hầu hết những người tiêm vacxin phế cầu khuẩn không gặp bất kỳ vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nào. Tuy nhiên, cũng như bất kỳ loại thuốc hay vacxin nào đều có khả năng xảy ra tác dụng phụ. Những tác dụng phụ này thường nhẹ và tự khỏi trong vài ngày, nhưng hiếm gặp vẫn có các phản ứng nghiêm trọng.

Các tác dụng phụ nhẹ có thể gặp phải tùy theo loại vacxin được tiêm ngừa, cụ thể như sau:

PCV13, 15 hoặc 20

Tác dụng phụ nhẹ sau khi tiêm vacxin phế cầu loại PCV bao gồm:

• Đỏ, sưng tấy hoặc đau tại chỗ tiêm
• Sốt
• Ăn mất ngon
• Khó chịu
• Mệt mỏi
• Đau đầu
• Đau cơ hoặc đau khớp
• Ớn lạnh.

PPSV23

Các tác dụng phụ với vacxin PPSV23 có thể bao gồm:

• Đỏ và đau tại chỗ tiêm
• Mệt mỏi
• Sốt
• Đau cơ.

Những tác dụng phụ này thường biến mất trong vòng 2 ngày sau tiêm.

Ngoài ra, một số các tác dụng phụ khác có thể xảy ra khi tiêm bất kỳ loại vacxin nào, bao gồm:

• Ngất xỉu
• Chóng mặt
• Ù tai
• Nhìn mờ
• Té ngã, chấn thương.

Như với bất kỳ loại thuốc nào, vacxin có khả năng cao gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc thậm chí tử vong.

Để hạn chế các tác dụng phụ của vaccine, người được tiêm chủng nên thực hiện các hướng dẫn sau:

• Tự theo dõi sức khỏe, nhiệt độ,.. Trong vòng 48 giờ sau tiêm
• Không mang vác vật nặng, vận động mạch, tì đè vào vị trí tiêm trong vòng 1 tuần đầu.
• Uống thuốc hạ sốt theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Chườm mát tại chỗ nếu vết tiêm có sưng, đau.

Lịch tiêm vacxin phế cầu

Vacxin phế cầu tiêm mấy mũi và lịch trình tiêm trong bao lâu? Tùy theo loại vacxin mà lịch trình tiêm sẽ khác nhau ở từng đối tượng.

Trẻ em

Lịch tiêm vacxin phế cầu Synflorix và Prevenar 13 cho trẻ sơ sinh bao gồm bốn mũi tiêm, cụ thể như sau:

• Mũi đầu tiên khi trẻ được 2 tháng tuổi
• Mũi thứ 2 cách mũi đầu tiên 1 tháng
• Mũi thứ 3 cách mũi thứ 2 1 tháng
• Mũi thứ 4 cách mũi thứ 3 là: 6 tháng (đối với vaccine Synflorix), 8 tháng (đối với vaccine Prevenar 13).

Đối với những trẻ trên 2 tuổi đã tiêm Synflorix đủ 4 mũi hoặc chưa đủ phác đồ, hoặc trẻ chưa từng tiêm vắc xin phòng bệnh phế cầu có thể bổ sung duy nhất 1 mũi Prevenar 13, đặc biệt nếu trẻ mắc các bệnh lý mãn tính hoặc bị suy giảm hệ thống miễn dịch.

Tuy nhiên, chính xác vacxin phế cầu tiêm khi nào sẽ do bác sĩ quyết định tùy theo từng trường hợp cụ thể.

Người lớn

Đối với người lớn, nếu bạn có nhu cầu thì hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chỉ định lịch tiêm vacxin phế cầu một cách phù hợp.

Những người từ 65 tuổi trở lên hoặc mắc các bệnh lý mãn tính thì thường chỉ cần tiêm 1 mũi vacxin phế cầu duy nhất, hoặc 5 năm tiêm nhắc lại một lần tùy thuộc vào vấn đề sức khỏe tiềm ẩn là gì. Loại vacxin này không được tiêm hàng năm giống như vacxin cúm.