Hướng dẫn đầy đủ về chăm sóc trẻ sơ sinh

Chăm sóc trẻ sơ sinh là một hành trình đầy yêu thương nhưng cũng không ít thử thách, đặc biệt với những ba mẹ lần đầu có con. Hiểu rõ các kiến thức cơ bản và thực hành đúng cách sẽ giúp ba mẹ tự tin hơn trong việc chăm sóc thiên thần nhỏ. Dưới đây là hướng dẫn đầy đủ về chăm sóc trẻ sơ sinh, bao gồm những khía cạnh quan trọng nhất:

I. Cho bé bú và dinh dưỡng

Dinh dưỡng là yếu tố then chốt cho sự phát triển của trẻ sơ sinh.

• Sữa mẹ là tốt nhất: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị cho bé bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời. Sữa mẹ chứa đầy đủ dưỡng chất, kháng thể giúp bé tăng cường miễn dịch và bảo vệ bé khỏi nhiều bệnh tật.
• Cho bú theo nhu cầu: Bé sơ sinh thường bú 8-12 lần/ngày hoặc hơn. Hãy cho bé bú khi bé có dấu hiệu đói (ngọ nguậy, tìm vú, mút tay) chứ không nhất thiết phải theo giờ cố định.
• Đảm bảo khớp ngậm đúng: Khớp ngậm đúng giúp bé bú đủ sữa và mẹ không bị đau núm vú.
• Sữa công thức (nếu cần thiết): Nếu không thể cho con bú mẹ hoàn toàn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để chọn loại sữa công thức phù hợp và pha sữa đúng hướng dẫn của nhà sản xuất.
• Dấu hiệu bé bú đủ: Bé đi tiểu 6-8 lần/ngày, đi ngoài phân vàng, tăng cân đều đặn, ngủ ngoan sau khi bú.

II. Giấc ngủ của trẻ sơ sinh

Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển thể chất và trí não của bé.

• Thời lượng ngủ: Trẻ sơ sinh ngủ rất nhiều, trung bình từ 16-18 giờ/ngày, chia thành nhiều giấc ngắn.
• Môi trường ngủ an toàn:
• Đặt bé nằm ngửa khi ngủ để giảm nguy cơ Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS).
• Nôi, cũi phải chắc chắn, không có chăn, gối, thú nhồi bông mềm xung quanh để tránh nguy cơ ngạt thở.
• Phòng ngủ thoáng mát, nhiệt độ thích hợp (khoảng 25−27∘C), tránh gió lùa trực tiếp.
• Phân biệt ngày đêm: Dù bé ngủ nhiều, ba mẹ có thể giúp bé dần phân biệt ngày đêm bằng cách giữ môi trường sáng sủa, ồn ào vừa phải vào ban ngày và yên tĩnh, tối hơn vào ban đêm.

III. Tắm và vệ sinh cho bé

Vệ sinh đúng cách giúp bé thoải mái và ngăn ngừa nhiễm trùng.

1. Tắm bé

• Khi rụng rốn: Nên chờ rốn bé rụng và khô hẳn (thường sau 7-14 ngày) rồi mới tắm bồn hoặc tắm vòi sen. Trước đó, chỉ nên lau người bé bằng khăn ấm.
• Tần suất: Không cần tắm bé mỗi ngày, 2-3 lần/tuần là đủ để tránh làm khô da bé.
• Nước tắm: Sử dụng nước ấm (kiểm tra bằng khuỷu tay, khoảng 37−38∘C), dùng sữa tắm gội chuyên dụng cho trẻ sơ sinh.
• Thao tác nhẹ nhàng: Nâng đỡ đầu và cổ bé cẩn thận, tắm nhanh chóng.

2. Chăm sóc rốn

• Giữ rốn luôn khô ráo và sạch sẽ.
• Rửa tay sạch trước khi vệ sinh rốn. Dùng bông gòn thấm cồn 70 độ hoặc nước muối sinh lý lau nhẹ nhàng quanh chân rốn theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Gấp tã dưới rốn để rốn được thông thoáng.
• Tuyệt đối không đắp thuốc, thoa bất cứ thứ gì lên rốn khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

3. Vệ sinh mắt, mũi, tai

• Mắt: Lau từ khóe mắt ra ngoài bằng bông gòn hoặc gạc vô trùng thấm nước muối sinh lý, mỗi miếng chỉ dùng một lần.
• Mũi: Dùng tăm bông chuyên dụng hoặc dụng cụ hút mũi nhẹ nhàng làm sạch dịch mũi nếu có, kết hợp nhỏ nước muối sinh lý.
• Tai: Chỉ vệ sinh vành tai bên ngoài bằng khăn mềm, không dùng tăm bông ngoáy sâu vào trong ống tai.
• Thay tã: Thay tã ngay khi bé ị hoặc tè để tránh hăm tã. Rửa sạch bằng nước ấm hoặc khăn ướt chuyên dụng, lau khô và bôi kem chống hăm.
• Cắt móng tay: Móng tay bé rất nhanh dài và sắc, có thể gây trầy xước da. Ba mẹ nên cắt móng cho bé khi bé ngủ say, dùng kéo/kềm cắt móng chuyên dụng cho trẻ sơ sinh, cắt theo đường cong của ngón tay.

IV. Vận động và chơi với bé

Sự tương tác giúp bé phát triển toàn diện.

• Thời gian chơi trên bụng (Tummy time): Đặt bé nằm sấp trên bụng trong vài phút mỗi ngày (khi bé thức và có sự giám sát) để giúp bé phát triển cơ cổ và lưng, chuẩn bị cho việc lẫy, bò.
• Trò chuyện và hát cho bé nghe: Ngay cả khi bé chưa hiểu, giọng nói của ba mẹ giúp bé phát triển ngôn ngữ và gắn kết tình cảm.
• Massage cho bé: Massage nhẹ nhàng có thể giúp bé thư giãn, ngủ ngon hơn và tăng cường liên kết tình cảm.

V. Vấn đề sức khỏe thường gặp và khi nào cần đi bác sĩ

1. Ba mẹ cần theo dõi sát sao các dấu hiệu sức khỏe của bé

• Sốt: Trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi bị sốt (trên 38∘C ở hậu môn) cần được đưa đi khám bác sĩ ngay lập tức.
• Vàng da: Vàng da sinh lý thường xuất hiện sau 2-3 ngày tuổi và biến mất sau 1-2 tuần. Tuy nhiên, nếu vàng da xuất hiện sớm, vàng da đậm, kéo dài hoặc bé bỏ bú, lừ đừ, cần đưa đi khám.
• Nôn trớ: Trớ sinh lý là bình thường nếu bé vẫn bú tốt và tăng cân. Nếu bé nôn trớ mạnh thành vòi, nôn ra dịch xanh/vàng, nôn ra máu hoặc nôn trớ kèm sốt, bỏ bú, cần đưa đi khám.
• Tiêu chảy/Táo bón: Quan sát màu sắc, tính chất và tần suất đi ngoài của bé. Nếu phân có máu, nhầy, bé đi ngoài quá nhiều lần hoặc không đi ngoài trong nhiều ngày, cần đi khám.
• Quấy khóc liên tục: Bé khóc là bình thường, nhưng nếu bé khóc liên tục không dứt, kèm theo các dấu hiệu bất thường khác, có thể là dấu hiệu bé đang khó chịu hoặc bị bệnh.

2. Khi nào cần gọi bác sĩ ngay lập tức?

• Sốt cao, đặc biệt ở bé dưới 3 tháng tuổi.
• Khó thở, thở nhanh, thở khò khè, tím tái.
• Co giật.
• Bỏ bú hoàn toàn, không phản ứng với kích thích.
• Vàng da rất đậm, đặc biệt là lòng bàn tay, bàn chân.
• Nôn trớ liên tục, đặc biệt là nôn ra máu hoặc dịch xanh/vàng.
• Phân có máu hoặc chất nhầy.

VI. Chăm sóc sức khỏe cho mẹ

Đừng quên rằng mẹ cũng cần được chăm sóc tốt để có thể chăm sóc bé.

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Tận dụng thời gian bé ngủ để nghỉ ngơi.
• Ăn uống đủ chất: Đảm bảo chế độ ăn uống lành mạnh, đủ dinh dưỡng, đặc biệt nếu đang cho con bú.
• Hỗ trợ tinh thần: Trò chuyện với người thân, bạn bè, hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ từ các nhóm hỗ trợ mẹ bỉm sữa nếu cảm thấy quá căng thẳng, mệt mỏi.
• Khám sức khỏe sau sinh: Đừng bỏ qua lịch hẹn khám sau sinh của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe tổng thể.

Chăm sóc trẻ sơ sinh là một quá trình học hỏi không ngừng. Mỗi bé là một cá thể riêng biệt, vì vậy hãy quan sát và hiểu bé để đưa ra cách chăm sóc phù hợp nhất. Nếu có bất kỳ lo lắng hay thắc mắc nào, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến của bác sĩ nhi khoa.

----------------------------

❓ Hỏi bác sĩ miễn phí từ xa, click hỏi ngay!