Thời gian gần đây, Việt Nam ghi nhận có nhiều ca mắc phải liên cầu lợn. Trong đó, một số ca diễn biến nặng dẫn đến các biến chứng như viêm màng não mủ, nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm khuẩn hay suy đa tạng, thậm chí là tử vong.
Bệnh liên cầu lợn truyền nhiễm từ lợn bệnh sang người chủ yếu qua tiếp xúc với lợn bệnh hoặc ăn thịt lợn chưa nấu chín. Tỷ lệ mắc bệnh thường gia tăng vào mùa hè, nhất là khi thời tiết nắng nóng. Theo thống kê của Sở Y tế Hà Nội, từ tháng 3/2025 đến nay, toàn thành phố đã ghi nhận 7 ca mắc liên cầu lợn, trong đó có 1 ca tử vong. Để tìm hiểu rõ hơn về mức độ nguy hiểm khi nhiễm phải liên cầu lợn và các cách phòng ngừa bệnh hiệu quả thì mời bạn đọc tiếp bài viết sau đây của Hello Bacsi nhé.
Bệnh liên cầu lợn là gì?
Bệnh liên cầu lợn là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính do vi khuẩn liên cầu lợn Streptococcus suis (S.suis) lây truyền từ lợn mắc bệnh sang người. Bệnh được xếp vào nhóm bệnh chung trên cả người và động vật.
Vi khuẩn liên cầu lợn khi được quan sát dưới kính hiển vi sẽ có hình dạng chuỗi gồm nhiều hình cầu oval hoặc hình hạt đậu nối liền với nhau. Các chuỗi liên cầu có thể ngắn, dài khác nhau. Liên cầu lợn chủ yếu được tìm thấy trong lợn nuôi mắc bệnh, nhưng cũng có khi tồn tại trong lợn rừng, ngựa, chó, mèo, chim. Ở lợn, vi khuẩn liên cầu thường cư trú ở mũi họng, đường ruột, trong máu và cơ quan sinh dục. Lợn con thường có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn lợn trưởng thành.
Liên cầu lợn khi ra môi trường bên ngoài sẽ tồn tại khá lâu trong phân, nước, rác thải, thức ăn không được nấu chín. Nếu con người tiếp xúc với lợn bệnh hoặc các nguồn nhiễm liên cầu lợn sẽ mắc bệnh. Tuy nhiên, mầm bệnh không lây từ người bệnh sang người lành.
Bệnh liên cầu lợn được xem là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có nguy cơ gây tử vong. Trẻ em, người cao tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch yếu do có bệnh lý nền (như đái tháo đường, tim mạch, bệnh thận hoặc người đang hóa trị, xạ trị) sẽ có nguy cơ tử vong cao hơn.
Bệnh liên cầu lợn lây lan như thế nào?
Liên cầu khuẩn ở lợn lây truyền từ lợn bệnh sang người chủ yếu theo 3 cách sau:
- Tiếp xúc trực tiếp với lợn bệnh hoặc các sản phẩm từ lợn bệnh như thịt, sữa, máu, nước tiểu, phân,…
- Tiếp xúc với vết thương hở khi giết mổ, chế biến lợn bệnh.
- Chế biến và ăn thịt lợn bệnh chưa được nấu chín, tiết canh lợn.
Hiện nay chưa có bằng chứng cho thấy bệnh có thể lây lan trực tiếp từ người bệnh sang người lành.
Sau khi nhiễm phải liên cầu lợn, thời gian ủ bệnh thường ngắn chỉ từ vài giờ đến 3 ngày. Thời kỳ lây truyền bệnh từ lợn sang người vẫn chưa được biết rõ ràng. Các nhà nghiên cứu cho rằng khi lợn nhiễm bệnh, liên cầu S.suis sẽ biến đối và tăng độc tính rồi mới lây nhiễm sang người.
Người nhiễm liên cầu lợn có triệu chứng gì?
Sau khi xâm nhập vào cơ thể, liên cầu lợn sẽ bám vào bề mặt tế bào và bắt đầu nhân lên nhanh chóng. Liên cầu khuẩn ở lợn có khả năng tiết ra nhiều độc tố nội bào và ngoại bào, từ đó gây ra các triệu chứng ở người bệnh như:
- Ớn lạnh
- Sốt
- Tiêu chảy
- Nôn ói
- Đau đầu, đau nhức người
- Xuất huyết hoại tử dưới da
Biểu hiện xuất huyết dưới da do nhiễm liên cầu lợn thường ở dạng các đốm đỏ hoặc tím, có hình sao hoặc tròn. Các đốm xuất huyết xuất hiện dày đặc thành từng mảng lớn ở ngực, lưng, bụng và mặt. Nguyên nhân dẫn đến xuất huyết là vì vi khuẩn tấn công trực tiếp vào mạch máu và người bệnh bị rối loạn đông máu.
Cùng với đó, liên cầu lợn cũng tấn công đến các cơ quan nội tạng khác, gây ra những biến chứng nặng như:
- Viêm phổi
- Viêm màng não
- Viêm khớp
- Viêm cơ
- Nhiễm trùng huyết
- Sốc nhiễm trùng
- Suy hô hấp
- Suy tuần hoàn
Khi bệnh diễn tiến nặng, người bệnh rất dễ tử vong nếu không được cấp cứu điều trị kịp thời. Bệnh liên cầu lợn ở giai đoạn toàn phát thường có 2 thể lâm sàng chính là:
- Viêm màng não. Người bệnh sẽ có hội chứng nhiễm trùng và hội chứng màng não nặng. Các triệu chứng thần kinh gồm li bì, chậm chạp, có thể hôn mê. Hơn 50% người bệnh gặp phải di chứng giảm thính lực hoặc điếc hoàn toàn.
- Nhiễm khuẩn huyết. Người bệnh có hội chứng nhiễm trùng nặng với triệu chứng sốt cao, rét run, tim đập nhanh. Trường hợp nặng có xuất huyết dưới da, ban xuất huyết hoại tử lan rộng ở mặt, ngực, chân, tay, hoại tử đầu chi và rối loạn chức năng đông máu nghiêm trọng. Người bệnh có thể gặp biến chứng sốc nhiễm trùng, suy đa tạng và có nguy cơ tử vong.
Chẩn đoán và điều trị bệnh liên cầu khuẩn ở lợn
1. Chẩn đoán
Để chẩn đoán bệnh liên cầu lợn, bác sĩ sẽ dựa vào dịch tễ, triệu chứng lâm sàng và kết quả cấy máu hoặc dịch não dương tính với vi khuẩn S. suis. Yếu tố dịch tễ bao gồm:
- Từng tiếp xúc trực tiếp với lợn, giết mổ lợn mắc bệnh, lợn chết.
- Sử dụng các sản phẩm từ thịt lợn bệnh như máu, thịt, phủ tạng,… chưa nấu chín trong vòng 14 ngày trước khi khởi phát bệnh.
Việc xác định nhiễm liên cầu lợn có thể được thực hiện bằng cách:
- Phân lập thấy S.suis trong mẫu bệnh phẩm dịch não tủy hoặc máu ngoại vi của người bệnh.
- Xét nghiệm bằng phản ứng khuếch đại chuỗi gene PCR cho kết quả dương tính với vi khuẩn S.suis.
Khi có ít nhất 1 trường hợp xác định mắc bệnh liên cầu lợn hoặc 2 trường hợp bệnh lâm sàng điển hình không có kết quả xét nghiệm và không suy đoán bệnh khác trên cùng 1 địa bàn nhất định (thôn, ấp, bản, tổ dân phố…) thì xem là ổ dịch bệnh liên cầu lợn. Ổ dịch được cho là chấm dứt khi không còn ghi nhận trường hợp mắc mới trong vòng 14 ngày.
2. Điều trị
Tất cả trường hợp nhiễm liên cầu lợn cần được cho là bệnh nhiễm trùng nặng và có biện pháp điều trị nguyên nhân cùng với điều trị hỗ trợ. Người bệnh cần được theo dõi sát sao để kịp thời phát hiện các biểu hiện bệnh trở nặng như sốc, rối loạn đông máu, suy đa tạng… và can thiệp điều trị ngay.
Hầu hết liên cầu S.suis nuôi cấy được vẫn còn nhạy cảm với kháng sinh thông thường như penicillin G, ampicillin, các cephalosporin thế hệ 3… Bác sĩ sẽ lựa chọn loại kháng sinh cụ thể để điều trị cho người bệnh dựa trên kết quả kháng sinh đồ. Những trường hợp cấy máu hoặc dịch não tủy âm tính với S.suis nhưng nghi ngờ nhiễm bệnh liên cầu lợn cao (dựa vào dịch tễ, triệu chứng lâm sàng…) thì có thể chọn dùng một trong các kháng sinh trên. Thời gian sử dụng thuốc kháng sinh sẽ kéo dài khoảng 2 – 3 tuần.
Ngoài ra, người bệnh sẽ cần điều trị hỗ trợ phù hợp theo từng thể bệnh lâm sàng:
- Trong viêm màng não cần sử dụng thuốc corticoid để chống viêm.
- Trong nhiễm khuẩn huyết cần đảm bảo tuần hoàn, hô hấp, cân bằng nước – điện giải, kiềm toan.
Để kiểm soát các ổ dịch, ngành y tế sẽ phối hợp chặt chẽ với ngành nông nghiệp trong việc chia sẻ thông tin dịch bệnh và điều tra, xử lý các ổ dịch xuất hiện trên động vật, người.
Cách phòng tránh bệnh liên cầu lợn
Để phòng ngừa nguy cơ bị nhiễm bệnh liên cầu khuẩn ở lợn, người dân cần chú ý đến các thông báo về ổ dịch trên lợn nuôi cùng với có biện pháp giữ vệ sinh an toàn thực phẩm.
Với người tiêu dùng, những việc cần làm để phòng tránh nguy cơ nhiễm phải bệnh liên cầu lợn gồm:
- Chọn mua thịt lợn đã được kiểm định của cơ quan thú y, có nguồn gốc rõ ràng.
- Tránh mua thịt lợn có màu sắc khác thường, có dấu hiệu xuất huyết hoặc phù nề.
- Nấu chín thịt lợn trước khi ăn để tiêu diệt hết vi khuẩn gây bệnh. Không ăn thịt lợn chết vì bệnh, không ăn thịt tái, đặc biệt là tiết canh lợn.
- Người có vết thương hở cần phải đeo găng tay khi tiếp xúc với thịt lợn sống hoặc tái.
- Giữ các dụng cụ chế biến thực phẩm ở nơi sạch sẽ, khô thoáng. Rửa sạch tay và các dụng cụ sau khi tiếp xúc, chế biến thịt lợn. Sử dụng riêng dụng cụ khi chế biến thịt sống và thịt chín.
Với người chăn nuôi lợn, khi nhận thấy có dịch liên cầu lợn xảy ra trên vật nuôi thì phải:
- Tăng cường giám sát phát hiện các trường hợp nghi nhiễm bệnh ở người, đặc biệt là những đối tượng có tiếp xúc gần với lợn bệnh. Khi có người nghi bị nhiễm liên cầu lợn cần đưa ngay đến bệnh viện để được điều trị kịp thời.
- Nghiêm cấm hoàn toàn việc di chuyển và giết mổ lợn bệnh. Những con lợn bệnh cần được tiêu hủy đúng cách theo quy định.
- Lợn bệnh, lợn chết phải đem chôn, đổ thuốc sát khuẩn và tiêu hủy theo hướng dẫn của cơ quan thú ý địa phương. Chuồng trại và môi trường chăn nuôi cần phun thuốc sát khuẩn, khử khuẩn. Để trống chuồng 2 tuần mới bắt đầu nuôi lợn trở lại.
Thịt lợn xuất, nhập khẩu cũng phải qua công tác kiểm dịch quốc tế nghiêm ngặt, tránh để lây nhiễm mầm bệnh từ nước ngoài vào và ngược lại. Hiện tại vẫn chưa có vắc-xin phòng ngừa bệnh liên cầu khuẩn ở lợn nên việc phòng ngừa cần xuất phát từ ý thức chủ động của mọi người.
