Trước đây khi đề cập đến cholesterol máu, chúng ta thường nghe đến LDL là cholesterol xấu và HDL là cholesterol tốt. Chỉ số LDL cholesterol được xem là mục tiêu điều trị cho tình trạng tăng lipid máu. Nhưng hiện nay, đã có một chỉ số được xem là dùng để thay thế cho LDL cholesterol đó là non HDL cholesterol. Vậy, non HDL cholesterol là gì? Chỉ số này có ý nghĩa như thế nào? Hãy cùng Hello Bacsi tìm hiểu ngay trong bài viết này nhé!
Cholesterol là gì?
Trước khi biết được non HDL cholesterol là gì, chúng ta cần hiểu cholesterol là gì và tầm quan trọng của việc xét nghiệm đánh giá các chỉ số cholesterol trong máu.
Cholesterol có dạng như sáp, là một loại chất béo được gan sản xuất. Ngoài ra, đường ruột cũng có thể hấp thu cholesterol từ các loại thực phẩm trong chế độ ăn uống hằng ngày, chẳng hạn như trong thịt, trứng, sữa. Cholesterol cũng rất cần thiết và tham gia vào một số hoạt động của cơ thể, tạo nên cấu trúc của nhiều cơ quan cũng như tổng hợp các loại nội tiết tố.
Tuy nhiên, tình trạng quá nhiều cholesterol tích tụ trong máu lại gây hại cho sức khỏe. Cholesterol dư thừa có thể thâm nhập vào thành động mạch, làm phá vỡ cấu trúc của lớp thành mạch và hình thành những mảng xơ vữa. Những mảng xơ vữa này chính là nguyên nhân cho các vấn đề và bệnh lý tim mạch như:
- Bệnh động mạch vành
- Bệnh động mạch ngoại biên
- Bệnh động mạch cảnh.
Nhiều người chung sống với tình trạng tăng cholesterol máu trong nhiều năm nhưng không hề phát hiện cho đến khi xuất hiện cơn nhồi máu cơ tim hay đột quỵ. Đó là lí do vì sao xét nghiệm chỉ số cholesterol máu là cần thiết, để phát hiện tình trạng tăng cholesterol sớm và có biện pháp đưa những chỉ số này về lại mức bình thường.
Non HDL cholesterol là gì?
Non HDL cholesterol là gì và làm thế nào để đo được chỉ số cholesterol trong máu? Để kiểm tra nồng độ cholesterol máu, bạn cần thực hiện xét nghiệm máu đo lipoprotein. Để thực hiện xét nghiệm này, bác sĩ thường yêu cầu bạn phải nhịn ăn từ 9-12 giờ trước đó, chỉ được uống nước lọc. Kết quả xét nghiệm sẽ bao gồm các chỉ số sau đây:
- Cholesterol toàn phần là tổng lượng cholesterol lưu thông trong máu.
- LDL cholesterol (Cholesterol trọng lượng phân tử thấp) là cholesterol “xấu” góp phần hình thành mảng bám trong động mạch, dẫn đến đau tim và đột quỵ.
- HDL cholesterol (Cholesterol trọng lượng phân tử cao) là cholesterol “tốt” giúp loại bỏ cholesterol ra khỏi động mạch.
- Non HDL cholesterol (Cholesterol toàn phần trừ HDL cholesterol) là tổng lượng cholesterol trừ đi HDL. Non HDL bao gồm LDL và các loại cholesterol khác như VLDL (lipoprotein tỷ trọng rất thấp).
- Triglyceride là một loại chất béo có thể làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
Trong kết quả của xét nghiệm này, bác sĩ thường quan tâm đến chỉ số LDL cholesterol (hay cholesterol xấu) cũng bởi vì nhiều nghiên cứu đã chỉ rằng điều trị giảm LDL cholesterol có thể giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Mặt khác, đa số các hướng dẫn điều trị tăng lipid máu đều dùng LDL cholesterol làm mục tiêu điều trị.
Ý nghĩa của non HDL cholesterol là gì?
Hiện nay, bên cạnh việc quan tâm đến chỉ số LDL cholesterol, nhiều bác sĩ và các chuyên gia tim mạch cũng chú ý đến chỉ số non HDL cholesterol. Bởi giá trị non HDL cholesterol được xem là chỉ số chỉ tất cả các lipoprotein gây xơ vữa bao gồm LDL cholesterol, VLDL cholesterol và IDL cholesterol. Trong đó, VLDL cholesterol và IDL cholesterol là những lipoprotein giúp vận chuyển triglyceride đến gan và chuyển hóa thành LDL cholesterol.
Mặc dù LDL cholesterol là mục tiêu trong nhiều hướng dẫn điều trị tăng lipid máu nhưng thực chất các xét nghiệm máu không đo được chính xác lượng LDL cholesterol. Nồng độ LDL cholesterol được tính gián tiếp qua công thức dựa trên triglyceride và các chất béo khác.
Thời điểm và những gì bạn ăn vào có thể ảnh hưởng đến nồng độ triglyceride trong máu. Vì vậy, để chuẩn hóa kết quả đo, bệnh nhân cần phải nhịn ăn từ 9-12 tiếng trước xét nghiệm. Trong khi đó, vì việc tính toán chỉ số non HDL cholesterol không dựa trên giá trị chất béo trung tính nên bạn không cần phải nhịn ăn trước khi xét nghiệm, kết quả là như nhau cho dù bạn có nhịn ăn hay không. Trên thực tế, chúng ta dành gần như toàn bộ thời gian mỗi ngày (trừ khi ngủ) trong trạng thái đã no, vậy nên, kết quả xét nghiệm máu không nhịn ăn được cho là gần với trạng thái sinh lý hơn.
Ngoài ra, một số chuyên gia cho rằng chỉ số non HDL cholesterol đang có giá trị cao hơn trong việc dự đoán các vấn đề về tim mạch, so với LDL cholesterol.
Mục tiêu non HDL cholesterol là gì?
Mục tiêu chỉ số non HDL cholesterol tối ưu khoảng dưới 130 mg/dL hoặc 3,37 mmol/L. Con số này càng cao có nghĩa là nguy cơ mắc bệnh tim càng cao.
Dựa trên chỉ số HDL cholesterol, các bác sĩ cũng có thể tính được chỉ số tỷ lệ cholesterol bằng cách lấy tổng số cholesterol toàn phần chia cho nồng độ HDL cholesterol. Chẳng hạn như nếu chỉ số cholesterol toàn phần là 200 mg/dL (5,2 mmol/L) và HDL cholesterol là 50 mg/dL (1,3 mmol/L), tỷ lệ sẽ là 4-1. Tỷ lệ 4 trên 1 có nghĩa là bình thường nhưng cao hơn thì chứng tỏ bạn đang có nguy cơ mắc bệnh tim.
Dưới đây là bảng mục tiêu cholesterol theo từng độ tuổi:
Dưới 19 tuổi
| Cholesterol toàn phần | Dưới 170 mg/dL |
| Non HDL | Dưới 120 mg/dL |
| LDL | Dưới 110 mg/dL |
| HDL | Trên 45 mg/dL |
Nam giới trên 20 tuổi
| Cholesterol toàn phần | Dưới 200 mg/dL |
| Non HDL | Dưới 130 mg/dL |
| LDL | Dưới 100 mg/dL |
| HDL | Lớn hơn hoặc bằng 60 mg/dL là tốt nhất. Mức dưới 40 mg/dL được coi là thấp. |
Nữ giới trên 20 tuổi
| Cholesterol toàn phần | Dưới 200 mg/dL |
| Non HDL | Dưới 130 mg/dL |
| LDL | Dưới 100 mg/dL |
| HDL | Lớn hơn hoặc bằng 60 mg/dL là tốt nhất. Mức dưới 50 mg/dL được coi là thấp. |
Dưới đây là bảng cholesterol cao theo độ tuổi:
| Cholesterol toàn phần | Cholesterol LDL | Cholesterol Non HDL | |
| Dưới 19 tuổi | Mức bất thường: 170-199 mg/dL Mức cao: 200 mg/dL hoặc cao hơn | Mức bất thường: 110-129 mg/dL Mức cao: 130 mg/dL hoặc cao hơn | Mức bất thường: 120-144 mg/dL Cao: 145 mg/dL trở lên |
| 20 tuổi trở lên | Mức bất thường: 200-239 mg/dL Mức cao: 240 mg/dL hoặc cao hơn | Gần tối ưu: 100-129 mg/dL Bất thường: 130-159 mg/dL Cao: 160-189 mg/dL Rất cao: 190 mg/dL hoặc cao hơn | Cao: 130 mg/dL hoặc cao hơn |
Cần làm gì để giảm cholesterol máu?
Việc thực hiện xét nghiệm cholesterol máu và đọc hiểu được kết quả các chỉ số cholesterol máu có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng rối loạn lipid máu mà chính mình hay người thân đang mắc phải.
Trong bước đầu kiểm soát nồng độ lipid máu, bác sĩ thường lên kế hoạch và hướng dẫn bệnh nhân một số chế độ ăn uống và sinh hoạt phù hợp, bao gồm:
Ăn ít chất béo bão hòa
Để giảm cholesterol, hãy cố gắng cắt giảm thực phẩm chứa nhiều chất béo, đặc biệt là thực phẩm có chứa một loại chất béo gọi là chất béo bão hòa. Chúng bao gồm:
- Bánh thịt, xúc xích và thịt mỡ
- Bơ, mỡ lợn
- Kem và phô mai cứng
- Bánh ngọt và bánh quy
- Thực phẩm có chứa dầu dừa hoặc dầu cọ.
Bạn vẫn có thể ăn những thực phẩm có chứa loại chất béo lành mạnh hơn gọi là chất béo không bão hòa. Kiểm tra nhãn trên thực phẩm để xem thực phẩm đó có loại chất béo nào.
- Cá nhiều dầu, như cá thu và cá hồi
- Gạo lứt, bánh mì nguyên cám và mì ống nguyên cám
- Các loại hạt
- Hoa quả và rau xanh.
Tập thể dục nhiều hơn
Đặt mục tiêu tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày hoặc 150 phút (2,5 giờ) mỗi tuần.
Một số điều tốt bạn nên thử khi bắt đầu bao gồm:
- Đi bộ – cố gắng đi đủ nhanh để tim bạn đập nhanh hơn
- Bơi lội
- Đạp xe
Hãy thử một vài bài tập khác nhau để tìm ra điều bạn thích làm. Bạn sẽ có nhiều khả năng tiếp tục làm nếu bạn thích nó.
Bỏ thuốc lá
Hút thuốc có thể làm tăng lượng cholesterol xấu và khiến bạn dễ mắc các vấn đề nghiêm trọng như đau tim, đột quỵ và ung thư.
Cai thuốc lá và tránh xa khói thuốc có thể giúp làm tăng lượng HDL cholesterol tốt trong máu, thành phần này sẽ giúp bạn loại bỏ cholesterol xấu ra khỏi thành mạch máu.
Cắt giảm rượu
Uống quá nhiều rượu có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm huyết áp cao, suy tim và đột quỵ.
Hãy thử:
- Tránh uống quá 14 đơn vị rượu một tuần
- Có một số ngày không uống rượu mỗi tuần
- Tránh uống nhiều rượu trong thời gian ngắn (uống rượu quá độ)
Giảm cân
Quản lý cân nặng ở mức phù hợp, hạn chế tình trạng thừa cân hay béo phì. Chỉ cần mang thêm vài cân cũng góp phần làm tăng cholesterol.
Trong trường hợp thay đổi lối sống vẫn không giúp bạn cải thiện các chỉ số cholesterol máu, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc. Statin là một nhóm thuốc điều trị rối loạn lipid máu phổ biến nhất hiện nay.
Qua bài viết trên đây, Hello Bacsi tin rằng bạn đã có thể tự giải đáp câu hỏi non HDL cholesterol là gì và ý nghĩa của chỉ số này. Việc hiểu rõ về các chỉ số cholesterol sẽ góp phần nâng cao nhận thức về tình trạng rối loạn lipid máu, từ đó, giúp bản thân chủ động có kế hoạch kiểm soát chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt phù hợp, nhằm ngăn ngừa nguy cơ biến chứng tim mạch do tăng lipid máu.
[embed-health-tool-bmi]
