Zona thần kinh không chỉ đơn thuần là một tình trạng phát ban gây ngứa. Đây là một căn bệnh do virus tái kích hoạt trong cơ thể, gây đau nhức kéo dài và tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở người lớn tuổi. Tin tốt là hiện nay đã có vắc xin zona thần kinh giúp phòng ngừa bệnh hiệu quả – nhưng nhiều người vẫn chưa biết đến.
Khi nhắc đến tiêm chủng, phần lớn mọi người thường nghĩ đến chủng ngừa cho trẻ em hoặc vắc xin cúm mùa, COVID-19. Trong khi đó, zona thần kinh – căn bệnh do virus varicella-zoster gây ra – lại đang âm thầm đe dọa sức khỏe người lớn tuổi tại Việt Nam. Nếu bạn từng mắc thủy đậu, nguy cơ bị zona trong tương lai là điều có thật. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ zona là gì, ai nên tiêm vắc xin zona thần kinh và tại sao việc chủ động phòng ngừa là bước đi quan trọng để bảo vệ bản thân và những người thân yêu.
1. Zona thần kinh là gì?
Hãy tưởng tượng, một ngày nọ, bạn thức dậy với cảm giác tê râm ran kỳ lạ, rồi nhanh chóng chuyển thành phát ban đau đớn kéo dài nhiều tuần. Đó chính là zona – một bệnh do virus varicella-zoster gây ra, cũng là virus gây bệnh thủy đậu. Nếu bạn từng bị thủy đậu, virus này có thể “ngủ yên” trong cơ thể bạn và tái hoạt động vào một thời điểm nào đó trong tương lai.
Ngay cả giới nghệ sĩ nổi tiếng cũng không ngoại lệ! Harrison Ford được cho là đã phải vắng mặt tại lễ trao giải Oscar vì mắc zona thần kinh. Điều này cho thấy căn bệnh này không chừa một ai – kể cả những “anh hùng hành động” dày dạn nhất. Do đó, việc phòng ngừa căn bệnh này bằng vắc xin zona thần kinh là hoàn toàn cần thiết.
[embed-health-tool-bmi]
2. Ai có nguy cơ mắc zona thần kinh?
Zona thần kinh có thể xảy ra với bất kỳ ai từng bị thủy đậu, nhưng nguy cơ tăng cao theo tuổi tác. Cứ ba người lớn thì có một người sẽ bị zona thần kinh. Thế nhưng, nhiều người không biết rằng đã có vắc xin zona thần kinh giúp phòng ngừa căn bệnh này.
Một số yếu tố nguy cơ khác bao gồm:
- Căng thẳng kéo dài.
- Hệ miễn dịch suy yếu.
- Một số bệnh lý nhất định như đái tháo đường.
3. Triệu chứng của bệnh zona thần kinh: Dấu hiệu sớm và diễn tiến
3.1. Nhận biết các triệu chứng ban đầu của zona
Zona thường không khởi phát bằng phát ban. Thay vào đó, bệnh bắt đầu với cảm giác râm ran, nóng rát hoặc ngứa ở một vùng da nhất định. Sau đó, các triệu chứng đặc trưng xuất hiện:
- Đau, ngứa hoặc nhạy cảm trước khi có phát ban.
- Các cụm mụn nước đỏ, có thể rất đau.
- Triệu chứng giống cảm cúm: sốt, mệt mỏi.
3.2. Biến chứng của zona thần kinh
Với một số người, cơn đau zona biến mất cùng phát ban. Nhưng với người khác, cơn đau có thể kéo dài hàng tháng hoặc thậm chí nhiều năm, gọi là đau dây thần kinh sau zona (postherpetic neuralgia – PHN).
Các biến chứng khác có thể gặp phải bao gồm:
- Nhiễm trùng mắt có nguy cơ ảnh hưởng thị lực.
- Các vấn đề thần kinh như liệt mặt.
- Nhiễm trùng da nếu không chăm sóc mụn nước đúng cách.
4. Zona có lây không? Bệnh lây lan như thế nào?
4.1. Bạn có thể bị lây zona từ người khác không?
Bản thân zona không lây, nhưng virus gây ra căn bệnh này – varicella-zoster – thì có thể lây lan.
Nếu một người chưa từng bị thủy đậu hoặc chưa từng tiêm vắc xin, mà tiếp xúc trực tiếp với các mụn nước của người bị zona thần kinh, họ có thể mắc bệnh thủy đậu – chứ không phải bị zona thần kinh.
4.2. Cách phòng ngừa lây lan zona thần kinh
Cách ngăn ngừa bùng phát bệnh zona bao gồm:
- Che kín vùng phát ban để hạn chế tiếp xúc.
- Tránh tiếp xúc gần với trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai, người suy giảm miễn dịch.
- Rửa tay thường xuyên, giữ vệ sinh cá nhân.
5. Vắc xin zona thần kinh: Biện pháp bảo vệ tốt nhất
5.1. Tại sao nên tiêm vắc xin zona thần kinh?
Vắc xin zona thần kinh giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh và hạn chế biến chứng như đau dây thần kinh sau zona. Các chuyên gia y tế khuyến cáo người từ 50 tuổi trở lên nên tiêm vắc xin zona thần kinh, kể cả khi đã từng bị zona.
5.2. Tiêm vắc xin zona thần kinh ở đâu?
Bạn có thể tiêm vắc xin zona thần kinh tại:
- Phòng khám, bệnh viện, cơ sở y tế uy tín.
- Trung tâm tiêm chủng.
- Nhà thuốc có chương trình tiêm chủng người lớn.
- Các chương trình chăm sóc sức khỏe tại nơi làm việc.
6. Nâng cao nhận thức cộng đồng về zona thần kinh
6.1. Tầm quan trọng của việc truyền thông phòng bệnh
Dù phổ biến, zona lại không được quan tâm nhiều. Theo khảo sát “Insight về tiêm chủng người lớn 2024″ của Hello Health Group, đa số người dân biết đến vắc xin COVID-19 nhưng lại bỏ qua vắc xin zona và các vắc xin dành cho người trưởng thành khác.
6.2. Làm gì để cải thiện tình hình?
- Cung cấp nội dung sức khỏe dễ hiểu, dễ tiếp cận.
- Khuyến khích mọi người đánh giá nguy cơ mắc bệnh zona thần kinh sớm.
- Triển khai các chiến dịch truyền thông đa kênh trên toàn Việt Nam nói riêng và Đông Nam Á nói chung.
7. FAQs – Hỏi, đáp thường gặp về zona thần kinh
7.1. Căng thẳng có gây ra zona không?
Có. Căng thẳng làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus varicella-zoster tái hoạt động. Mặc dù căng thẳng không phải nguyên nhân trực tiếp gây bệnh, nhưng nó làm cơ thể dễ bị nhiễm bệnh hơn.
7.2. Zona có thể tái phát không?
Có. Phần lớn mọi người chỉ bị zona một lần, nhưng vẫn có thể tái phát, nhất là người lớn tuổi, người bị bệnh mạn tính hoặc đang điều trị thuốc ức chế miễn dịch. Tiêm vắc xin zona thần kinh giúp giảm đáng kể nguy cơ tái phát bệnh.
7.3. Chế độ ăn và lối sống có ảnh hưởng đến nguy cơ mắc zona không?
Có! Một hệ miễn dịch khỏe mạnh giúp ngăn ngừa zona. Chế độ ăn giàu vitamin C, D, B12 và kẽm, tập thể dục đều đặn, giảm căng thẳng, duy trì hệ vi sinh đường ruột cân bằng đều có ích. Rượu bia, thuốc lá và thực phẩm chế biến sẵn có thể làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh.
7.4. Zona có thể ảnh hưởng đến cơ quan nội tạng không?
Hiếm nhưng có thể. Zona có thể lan từ da – dây thần kinh sang các cơ quan khác, như mắt (gây zona mắt), phổi, gan, thậm chí não (viêm não). Đây là các biến chứng nghiêm trọng cần cấp cứu ngay lập tức.
7.5. Những triệu chứng ít biết của zona là gì?
Ngoài phát ban và đau thần kinh, zona có thể gây:
- Mất thính lực (nếu ảnh hưởng tai).
- Rối loạn vị giác, khó nuốt.
- Chóng mặt, mất thăng bằng.
- Sốt không rõ nguyên nhân (trường hợp hiếm, khi zona xảy ra bên trong).
Chủ động bảo vệ sức khỏe – Tiêm vắc xin zona thần kinh ngay hôm nay!
Vắc xin zona thần kinh mang lại hiệu quả bảo vệ mạnh mẽ trước một căn bệnh không chỉ đơn thuần là phát ban. Hãy học cách nhận biết các triệu chứng sớm và chủ động kiểm soát sức khỏe của bạn trước khi bệnh xuất hiện. Phòng ngừa bằng cách tiêm vắc xin zona thần kinh là yếu tố then chốt!
