Bạn đọc hỏi:
Chào dược sĩ, tôi năm nay 35 tuổi đang dùng thuốc ARV để điều trị HIV. Xin hỏi dược sĩ uống ARV bao lâu thì bị kháng thuốc và làm sao để hạn chế tình trạng này. Cảm ơn dược sĩ.
Chú Hoàng (35 tuổi)
Dược sĩ trả lời:
Chào bạn,
Với câu hỏi Uống ARV bao lâu thì bị kháng thuốc, dược sĩ Vũ Huy Hoàng (Cử nhân Đại học Dược Hà Nội – chuyên ngành Dược lâm sàng) giải đáp như sau:
Uống ARV bao lâu thì bị kháng thuốc?
Kháng thuốc ARV là tình trạng người bệnh sử dụng thuốc ARV theo đúng liệu trình nhưng virus vẫn tăng lên nhanh chóng. HIV kháng thuốc là do những thay đổi trong cấu trúc di truyền của HIV làm giảm khả năng ngăn chặn virus nhân lên của thuốc ARV. Virus kháng thuốc sẽ tiếp tục nhân lên kể cả khi có sự hiện diện của thuốc mà nó đã kháng trong cơ thể.
Có 3 kiểu kháng thuốc thường gặp:
- Kháng thuốc mắc phải: Là tình trạng mắc virus kháng thuốc mới xuất hiện ở những người được điều trị ARV. Nguyên nhân là do áp lực chọn lọc (selection pressure), thuốc kháng virus loại bỏ các chủng HIV còn nhạy cảm, các chủng kháng thuốc sống sót tiếp tục nhân lên và thích nghi, cuối cùng trở thành chủng HIV chiếm ưu thế và dẫn đến thất bại điều trị. Một số yếu tố có thể làm trầm trọng thêm áp lực chọn lọc, chẳng hạn như không tuân thủ điều trị hoặc phác đồ dùng thuốc không tối ưu.
- Kháng thuốc lây truyền: Các chủng HIV kháng thuốc có thể lây truyền từ bệnh nhân này sang bệnh nhân khác. Ví dụ ở những phụ nữ được dùng thuốc kháng virus để ngăn ngừa lây truyền HIV từ mẹ sang con. Tình trạng kháng thuốc này được phát hiện ở những người chưa sử dụng thuốc kháng HIV bị đề kháng trước đó.
- Kháng thuốc trước điều trị: Tình trạng kháng thuốc được phát hiện ở những người bắt đầu hoặc bắt đầu lại điều trị ARV. Nó có thể là kết quả của kháng thuốc mắc phải, lây truyền hoặc cả hai, cả do lây truyền từ người khác hoặc phơi nhiễm trước đó với thuốc ARV. Ví dụ: điều trị dự phòng trước phơi nhiễm, dùng thuốc kháng virus để phòng ngừa lây truyền từ mẹ sang con.
Uống thuốc ARV bao lâu thì bị kháng thuốc? Không có con số cụ thể cho thời gian phát triển kháng thuốc. Việc đề kháng còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố khác nhau như các cơ sở điều trị không đủ nguồn lực dẫn đến trì hoãn điều trị, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, giai đoạn phát triển bệnh, mức tuân thủ dùng thuốc và sự phát triển đột biến của virus.
Nhận biết dấu hiệu cơ thể kháng thuốc ARV
Bên cạnh việc tìm hiểu uống ARV bao lâu thì bị kháng thuốc thì bạn cũng sẽ quan tâm đến việc nhận biết các dấu hiệu cơ thể kháng thuốc. Bạn sẽ rất khó phát hiện ra các dấu hiệu kháng thuốc ARV nếu không được xét nghiệm. Hiện tại có những phương pháp sau để phát hiện tình trạng kháng thuốc kháng virus ở người HIV, đó là:
1. Đo tải lượng virus:
Nếu tải lượng virus giảm theo lộ trình điều trị có nghĩa là thuốc chưa bị đề kháng. Nếu chỉ số này không giảm hay tăng lên thì đây là dấu hiệu virus đã phát triển đề kháng.
2. Đo số lượng tế bào CD4:
Tế bào CD4 là tế bào của cơ thể có nhiệm vụ chống lại các mầm bệnh. Nếu số lượng CD4 giảm có nghĩa HIV không bị ức chế và vẫn đang tấn công cơ thể.
3. Kiểm tra kiểu gen
– Phương pháp này có thể phát hiện nhanh chóng đột biến kháng thuốc đối với các ART khác nhau bằng cách khuếch đại và giải trình tự.
– Hạn chế của phương pháp này là làm cho tải lượng virus thấp. Ngoài ra, khả năng đề kháng ở mức độ thấp có thể bị mất trong quần thể hỗn hợp của các giả virus, thường tồn tại ở những người nhiễm HIV.
4. Kiểm tra kiểu hình
– Phương pháp này giúp kiểm tra khả năng nhân lên của virus HIV ở người khi có một loại thuốc kháng virus cụ thể, tức là nó đo kiểu hình (hành vi bên ngoài) của HIV của bệnh nhân để đáp ứng với ART. Virus được phát triển trong ống nghiệm với thuốc kháng virus. Sau đó, nó được đánh giá xem nó có phát triển (hoặc không phát triển) dưới sự hiện diện của loại thuốc đó hay không.
– Hạn chế của phương pháp này là khó thực hiện khi tải lượng virus thấp.
Làm gì để hạn chế tình trạng kháng thuốc ARV?
Để hạn chế tình trạng kháng thuốc ARV, bạn nên tuân thủ dùng thuốc, dùng đúng liều và đều đặn, tránh quên liều, bỏ thuốc giữa chừng. Uống thuốc điều trị HIV hàng ngày và đúng theo đơn giúp giảm nguy cơ kháng thuốc. Việc quên thuốc sẽ khiến HIV nhân lên, làm tăng nguy cơ virus biến đổi và tạo ra HIV kháng thuốc. Trước khi bắt đầu điều trị HIV, hãy nói với bác sĩ về bất kỳ vấn đề nào có thể gây khó khăn cho việc tuân thủ thuốc. Ví dụ, lịch trình bận rộn hoặc thiếu bảo hiểm y tế có thể khiến việc dùng thuốc điều trị HIV trở nên khó khăn.
Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc ARV liều cao là cách tốt để ngăn ngừa sự kháng thuốc. Tuy nhiên cần phải có sự cho phép và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ.
Hy vọng với những thông tin trên đây đã giúp bạn biết được uống ARV bao lâu thì bị kháng thuốc và làm sao để phát hiện tình trạng kháng thuốc nhé.
Trân trọng!
