Từ A đến Z: Cách theo dõi chu kỳ kinh nguyệt để tránh thai, thụ thai, bảo vệ sức khỏe

Chu kỳ kinh nguyệt là quá trình tự nhiên của cơ thể phụ nữ với các giai đoạn quan trọng như hành kinh, nang noãn, rụng trứng và hoàng thể.

Nội dung bài viết sau đây sẽ cùng bạn tìm hiểu những kiến thức cơ bản về chu kỳ kinh nguyệt. Từ đó, bạn sẽ biết cách theo dõi, chăm sóc sức khỏe bản thân thông qua những dấu hiệu liên quan đến kinh nguyệt. 

Định nghĩa chu kỳ kinh nguyệt là gì?

Chu kỳ kinh nguyệt là một quá trình tự nhiên của cơ thể phụ nữ, diễn ra hàng tháng. Đây là một chuỗi các “sự kiện” phức tạp, khi cơ thể trải qua các thay đổi hormone liên tục để chuẩn bị cho khả năng mang thai.

Chu kỳ kinh nguyệt bắt đầu từ ngày đầu tiên của kỳ kinh (khi bạn có kinh nguyệt) đến ngày trước kỳ kinh tiếp theo. Có 4 giai đoạn trong mỗi chu kỳ, bao gồm:

• Trong giai đoạn kinh nguyệt (hành kinh), lớp niêm mạc tử cung bong ra và đào thải ra ngoài qua âm đạo gây nên hiện tượng ra máu kinh hàng tháng của các chị em.
• Giai đoạn nang noãn , hormone estrogen làm niêm mạc dày lên, chuẩn bị cho sự thụ thai.
• Giai đoạn rụng trứng là thời điểm trứng trưởng thành rời khỏi buồng trứng.
• Cuối cùng là giai đoạn hoàng thể, khi cơ thể chuẩn bị tiếp nhận trứng đã thụ tinh. Nếu không có thai, chu kỳ mới sẽ bắt đầu.

[embed-health-tool-ovulation]

Tại sao phụ nữ cần theo dõi chu kỳ kinh nguyệt? 

Việc theo dõi chu kỳ kinh nguyệt mang lại nhiều lợi ích cho phụ nữ trong việc chăm sóc sức khỏe và lập kế hoạch gia đình. 

Theo dõi chu kỳ giúp xác định thời điểm rụng trứng, từ đó có thể lên kế hoạch thụ thai hoặc tránh thai tự nhiên. Ngoài ra, hiểu rõ và theo dõi chu kỳ kinh nguyệt sẽ giúp bạn:

• Phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe. Mọi bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt như kinh nguyệt không đều, kinh nguyệt quá nhiều hoặc quá ít, đau bụng kinh quá mức… đều có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
• Tối ưu cách chăm sóc sức khỏe. Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ thể mình. Từ đó, bạn có thể điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống để tăng cường sức khỏe.
• Giảm căng thẳng. Khi bạn theo dõi và biết các dự đoán kinh nguyệt, bạn có thể chủ động chuẩn bị cho những thay đổi về thể chất và cảm xúc. Từ đó, bạn có thể giảm căng thẳng và lo lắng.

Tìm hiểu chi tiết các giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt

Bạn có bao giờ tự hỏi điều gì diễn ra trong mỗi giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt? Mời bạn đọc tiếp ngay sau đây để tìm hiểu!

1. Giai đoạn hành kinh (Menstruation phase)

Giai đoạn hành kinh bắt đầu từ ngày đầu tiên của kỳ kinh, kéo dài từ 3 đến 7 ngày, tùy theo cơ địa từng người. Đây là cách cơ thể loại bỏ lớp niêm mạc tử cung khi phụ nữ không thụ thai.

Trong giai đoạn này, lớp niêm mạc tử cung (endometrium) bong ra và được thải ra ngoài qua âm đạo, kèm theo máu và các tế bào. Triệu chứng thường gặp trong giai đoạn kinh nguyệt bao gồm: đau bụng dưới, căng tức ngực, đau lưng, mệt mỏi.

2. Giai đoạn nang noãn (Follicular phase)

Giai đoạn nang noãn thường bắt đầu từ ngày đầu tiên của kỳ kinh và kéo dài đến thời điểm rụng trứng, khoảng ngày 14 trong chu kỳ 28 ngày. 

Sau giai đoạn hành kinh, lớp niêm mạc tử cung bắt đầu dày lên một lần nữa để chuẩn bị cho sự làm tổ của phôi thai nếu có sự thụ tinh xảy ra.

Ở giai đoạn này, hormone kích thích nang trứng (FSH) được tiết ra, làm cho các nang trứng trong buồng trứng phát triển. Đồng thời, hormone estrogen cũng tăng, khiến niêm mạc tử cung dày lên để sẵn sàng cho việc cấy phôi nếu xảy ra thụ tinh. 

Trong số các nang trứng phát triển, chỉ một nang trứng thường đạt đến giai đoạn trưởng thành để chuẩn bị rụng trứng.

3. Giai đoạn rụng trứng (Ovulation phase)

Giai đoạn rụng trứng có thể xảy ra vào khoảng ngày 14 của chu kỳ 28 ngày.

Dưới tác động của hormone luteinizing (LH), trứng trưởng thành được phóng thích từ buồng trứng vào ống dẫn trứng. Trứng sẽ tồn tại từ 12-24 giờ trong ống dẫn trứng, sẵn sàng gặp tinh trùng để thụ tinh. 

Dấu hiệu rụng trứng bao gồm: tăng dịch nhầy cổ tử cung, tăng thân nhiệt nhẹ và đôi khi cảm thấy căng tức vùng bụng. Đây là thời điểm có khả năng thụ thai cao nhất trong chu kỳ.

4. Giai đoạn hoàng thể (Luteal phase)

Sau khi rụng trứng, giai đoạn hoàng thể bắt đầu và kéo dài từ khoảng ngày 15 đến ngày 28 của chu kỳ. 

Trong giai đoạn này, nang trứng sau khi phóng thích trứng sẽ biến thành hoàng thể, tiết ra progesterone giúp duy trì và chuẩn bị niêm mạc tử cung cho việc cấy phôi nếu có thai. 

Nếu trứng không được thụ tinh, thể vàng sẽ thoái hóa, dẫn đến sự giảm đột ngột của hormone progesterone và estrogen, làm cho lớp niêm mạc tử cung bong ra và chu kỳ kinh nguyệt mới bắt đầu.

Chu kỳ kinh nguyệt bình thường và bất thường

1. Chu kỳ kinh nguyệt dài bao nhiêu ngày là bình thường?

Chu kỳ trung bình ở phụ nữ trưởng thành thường kéo dài từ 28 ngày, nhưng nếu dao động từ 21 – 35 ngày vẫn được xem là bình thường. 

Với chu kỳ từ 21-35 ngày, thời gian hành kinh (ra máu) trung bình kéo dài từ 3-7 ngày. Lượng máu trong một chu kỳ bình thường sẽ ở khoảng từ 30-80ml.

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến độ dài chu kỳ kinh nguyệt, bao gồm:

2. Sự thay đổi hormone sinh dục nữ gồm estrogen, progesterone, và hormone luteinizing (LH). Sự cân bằng hormone có thể bị rối loạn do căng thẳng, thay đổi cân nặng, hoặc bệnh lý, dẫn đến thay đổi độ dài của chu kỳ.
3. Tuổi tác. Chu kỳ của phụ nữ có thể không đều trong giai đoạn dậy thì (khi hệ thống sinh sản đang phát triển) và tiền mãn kinh (khi cơ thể chuẩn bị cho giai đoạn mãn kinh). Trong những giai đoạn này, chu kỳ có thể ngắn lại hoặc kéo dài do nồng độ hormone biến động mạnh.
4. Căng thẳng và áp lực tâm lý. Căng thẳng làm tăng hormone cortisol, ảnh hưởng đến vùng hạ đồi – nơi điều khiển hormone sinh sản. Tình trạng này có thể làm chu kỳ kéo dài bất thường.
5. Lối sống và chế độ ăn uống. Cân nặng thay đổi nhanh chóng, đặc biệt là giảm cân hoặc tăng cân đột ngột, có thể làm mất cân bằng hormone estrogen và ảnh hưởng đến chu kỳ. Ngoài ra, thiếu dinh dưỡng cũng có thể làm suy giảm chức năng sinh sản và rối loạn kinh nguyệt.
6. Tình trạng sức khỏe tổng quát. Các bệnh lý như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), suy giáp, cường giáp, các bệnh nội tiết có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt. Những bệnh lý này thường đi kèm với triệu chứng kinh nguyệt không đều, rong kinh hoặc vô kinh.

2. Chu kỳ kinh nguyệt bất thường

Dấu hiệu kinh nguyệt bất thường là gì? Bên cạnh độ dài kinh nguyệt kéo dài/ rút ngắn quá mức, chu kỳ kinh nguyệt bất thường có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm:

Kinh nguyệt không đều (Irregular periods)

Kinh nguyệt không đều là khi chu kỳ kinh của bạn không theo một quy luật, chu kỳ ổn định. Các dấu hiệu của kinh nguyệt không đều bao gồm:

• Chu kỳ ngắn hơn 21 ngày hoặc dài hơn 35 ngày.
• Lượng máu ra không đều (Có thể ra ít hoặc nhiều hơn bình thường).
• Không ra kinh vào một tháng nào đó, hoặc mất kinh nguyệt có trong vài tháng rồi hành kinh lại.

Nguyên nhân:

• Sự thay đổi hormone
• Ảnh hưởng từ căng thẳng
• Chế độ ăn uống không cân bằng
• Đặc biệt trong giai đoạn dậy thì hoặc tiền mãn kinh.
• Dấu hiệu bệnh lý như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), hoặc bệnh tuyến giáp.

Vô kinh (Amenorrhea)

Vô kinh là tình trạng không có kinh nguyệt trong một khoảng thời gian dài. Vô kinh được chia thành hai loại:

• Vô kinh nguyên phát. Khi một người phụ nữ chưa bao giờ có kinh nguyệt, thường xảy ra khi đến tuổi dậy thì nhưng vẫn chưa bắt đầu có kinh.
• Vô kinh thứ phát. Khi phụ nữ đã từng có chu kỳ kinh nguyệt bình thường nhưng sau đó ngừng hoàn toàn trong ít nhất 3 tháng liên tiếp hoặc với phụ nữ trước đó có chu kỳ kinh không đều nhưng sau đó kinh ngừng hoàn toàn trong 6 tháng liên tiếp  (ngoài trường hợp mang thai hoặc cho con bú).

Nguyên nhân có thể do căng thẳng tâm lý, giảm cân quá mức hoặc béo phì. Ngoài ra, vô kinh cũng có thể là do:

• Mang thai. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất khiến kinh nguyệt tạm ngừng.
• Bệnh lý nội tiết. Ví dụ như suy giáp, cường giáp, hoặc rối loạn hormone do hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
• Mãn kinh. Thường bắt đầu khi phụ nữ từ 45 đến 55 tuổi, khi cơ thể ngừng sản xuất estrogen và progesterone, khiến chu kỳ kinh ngừng hẳn.

Rong kinh (Menorrhagia)

Rong kinh là tình trạng chảy máu kinh nguyệt quá nhiều hoặc kéo dài hơn bình thường (thường là hơn 7 ngày). Các dấu hiệu của rong kinh bao gồm:

• Cần thay băng vệ sinh hay tampon hơn 1 lần mỗi giờ.
• Hành kinh ra máu cục lớn.
• Hành kinh kéo dài hơn 7 ngày.

Nguyên nhân chính gây rong kinh bao gồm:

• Sự mất cân bằng hormone. Estrogen quá cao có thể làm tăng sự phát triển của lớp niêm mạc tử cung, dẫn đến lượng máu kinh ra nhiều hơn khi lớp niêm mạc bong ra.
• Rối loạn đông máu. Các bệnh lý như bệnh hemophilia hoặc thiếu hụt vitamin K.
• Lạc nội mạc tử cung (Endometriosis). Đây là tình trạng tế bào nội mạc tử cung phát triển ra ngoài tử cung, gây ra chảy máu bất thường và đau đớn.
• U xơ tử cung (Fibroids). U xơ tử cung dưới niêm mạc có thể gây rong kinh, đau bụng và chảy máu nhiều hơn bình thường.

Đau bụng kinh (Dysmenorrhea)

Đau bụng kinh là cơn đau bụng dưới dữ dội xảy ra trước hoặc trong kỳ kinh nguyệt, thường do sự co thắt tử cung khi lớp niêm mạc tử cung bong ra. Đau bụng kinh có hai loại:

• Đau bụng kinh nguyên phát. Là cơn đau không liên quan đến các bệnh phụ khoa. Nó thường xảy ra ở phụ nữ trẻ hoặc trong vài năm đầu của chu kỳ kinh nguyệt. Cơn đau này có thể kéo dài từ 1 đến 3 ngày.
• Đau bụng kinh thứ phát. Là cơn đau do các vấn đề phụ khoa như u xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung hoặc viêm vùng chậu. Cơn đau này có thể kéo dài lâu hơn và nặng hơn.

Nguyên nhân đau bụng kinh có thể xuất phát từ các cơn co thắt tử cung. Song, đây cũng có thể là dấu hiệu của lạc nội mạc tử cung hoặc u xơ tử cung.

3. Khi nào nên gặp bác sĩ?

Nếu bạn gặp phải bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trong chu kỳ kinh nguyệt hoặc có bất kỳ triệu chứng nào không thể giải thích được, hãy tìm kiếm sự tư vấn y tế từ bác sĩ.

 Việc phát hiện sớm các vấn đề có thể giúp bạn có được phương pháp điều trị hiệu quả, ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng sau này. Những biểu hiện bạn nên đi khám gồm có:

• Kinh nguyệt không đều. Chu kỳ dưới 21 ngày hoặc trên 35 ngày, hoặc không có kinh trong 3 tháng.
• Ra máu bất thường. Máu kinh quá nhiều, kéo dài hơn 7 ngày, có máu đông lớn, hoặc chảy máu giữa các chu kỳ.
• Đau bụng kinh dữ dội. Đau không giảm với thuốc giảm đau thông thường, hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt.
• Thay đổi bất thường về chu kỳ. Kinh nguyệt đột ngột thay đổi về thời gian hoặc lượng máu.

Những yếu tố ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt

Chu kỳ kinh nguyệt là một quá trình phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là một số yếu tố chính:

1. Thay đổi nội tiết tố

Hormone đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa chu kỳ kinh nguyệt. Hai hormone chính là estrogen và progesterone. Sự mất cân bằng hormone có thể do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như:

• Rối loạn chức năng buồng trứng
• Suy tuyến giáp
• Các bệnh lý khác như: u xơ tử cung, polyp tử cung 

2. Stress và lối sống

Stress kéo dài làm tăng cortisol, hormone có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất estrogen và progesterone, dẫn đến chu kỳ không đều. Chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu ngủ và thói quen sống thiếu khoa học.

3. Các yếu tố sức khỏe khác

• Cân nặng. Quá gầy hoặc quá béo đều có thể ảnh hưởng đến sản xuất hormone, dẫn đến chu kỳ không đều.
• Bệnh lý tiềm ẩn. Các bệnh như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) và rối loạn tuyến giáp có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến chu kỳ.
• Tác dụng phụ của thuốc. Một số loại thuốc, như thuốc tránh thai hoặc thuốc điều trị các bệnh lý khác, có thể làm thay đổi chu kỳ kinh nguyệt.

Chu kỳ kinh nguyệt và thai kỳ

Chu kỳ kinh nguyệt và thai kỳ có mối liên hệ chặt chẽ, vì sự thay đổi của cơ thể phụ nữ sẽ ảnh hưởng đến việc thụ thai cũng như tránh thai. Dưới đây là những thông tin quan trọng về chu kỳ kinh nguyệt và khả năng mang thai, cũng như cách phân biệt hiện tượng ra máu khi mang thai với kinh nguyệt.

Chu kỳ kinh nguyệt và khả năng mang thai

Cách rụng trứng ảnh hưởng đến khả năng thụ thai

Rụng trứng là thời điểm duy nhất trong chu kỳ kinh nguyệt khi trứng có thể thụ tinh. Trứng chỉ có thể tồn tại từ 12 đến 24 giờ, trong khi tinh trùng có thể sống lâu hơn trong cơ thể phụ nữ, lên tới 5 ngày. 

Do đó, việc quan hệ tình dục trong khoảng 5 ngày trước kéo dài tới 1 ngày sau ngày rụng trứng sẽ tăng khả năng thụ thai.

Cách tính thời điểm rụng trứng để tăng cơ hội thụ thai

Để dễ dàng xác định thời gian “vàng” để thụ thai, bạn có thể theo dõi chu kỳ kinh nguyệt của mình.

Một số cách đơn giản là đo nhiệt độ cơ thể vào buổi sáng, theo dõi dịch nhầy cổ tử cung, hay sử dụng ứng dụng theo dõi chu kỳ. Cách này giúp xác định thời điểm rụng trứng để quan hệ tình dục trong “cửa sổ thụ sản” và tăng khả năng có thai.

Cách tính thời điểm rụng trứng để ngừa thai

Ngược lại, để tránh thai tự nhiên, phụ nữ nên tránh quan hệ tình dục trong khoảng thời gian rụng trứng hoặc 5 ngày trước đó.

Tuy nhiên, phương pháp này không phải là biện pháp tránh thai an toàn. Việc xác định ngày rụng trứng có thể không chính xác vì các yếu tố khác như: hormone, căng thẳng, một số bệnh lý khác.

Cách nhận biết khác biệt giữa kinh nguyệt và hiện tượng ra máu khi mang thai

Khi mang thai, một số phụ nữ có thể gặp phải hiện tượng ra máu nhẹ trong những tuần đầu tiên. Việc nhận diện ra máu trong thai kỳ và kinh nguyệt sẽ giúp phụ nữ hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe của mình và có thể xử lý kịp thời nếu có dấu hiệu bất thường.

Ra máu báo thai có thể gây nhầm lẫn với kinh nguyệt, nhưng bạn có thể phân biệt cũng bằng một vài dấu hiệu. 

• Màu sắc. Máu kinh thường có màu đỏ sẫm, trong khi máu trong thai kỳ thường có màu hồng nhạt hoặc nâu.
• Lượng máu. Máu kinh thường nhiều và kéo dài hơn máu báo thai.
• Thời gian. Máu báo thai thường xảy ra sớm hơn kỳ kinh nguyệt dự kiến.

Ngoài ra, phụ nữ mang thai có thể gặp các triệu chứng khác như: Ngực căng tức, mệt mỏi, buồn nôn, thay đổi cảm xúc

Nếu bạn nghi ngờ mình đang mang thai, hãy dùng que thử thai tại nhà hoặc đến gặp bác sĩ để được kiểm tra chính xác.

Các câu hỏi thường gặp (FAQs)

1. Tại sao tôi có kinh nguyệt hai lần trong tháng?

Kinh nguyệt hai lần trong tháng có thể do chu kỳ ngắn, rối loạn nội tiết tố, hoặc các bệnh lý phụ khoa như u xơ tử cung hoặc PCOS. Nếu tình trạng này kéo dài hoặc có triệu chứng bất thường, bạn nên thăm khám bác sĩ.

2. Kinh nguyệt ra ít có sao không?

Kinh nguyệt ra ít có thể là do căng thẳng, chế độ ăn uống không lành mạnh, rối loạn nội tiết tố, hoặc bệnh lý như PCOS. Nếu tình trạng này kéo dài, bạn nên đi khám để xác định nguyên nhân.

3. Làm sao để tính ngày an toàn?

“Ngày an toàn” là khoảng thời gian trước và sau ngày rụng trứng, thường là từ ngày 1 đến ngày 7 và từ ngày 18 đến ngày cuối cùng của chu kỳ. Tuy nhiên, phương pháp này không phải là cách tránh thai hoàn hảo vì chu kỳ có thể thay đổi.

4. Kinh nguyệt kéo dài hơn 7 ngày có bình thường không?

Kinh nguyệt kéo dài trên 7 ngày có thể là dấu hiệu của rong kinh, u xơ tử cung, hoặc các vấn đề sức khỏe khác. Nếu có triệu chứng như đau bụng dữ dội hoặc ra nhiều máu, bạn cần gặp bác sĩ để kiểm tra.

Kết luận

Việc theo dõi chu kỳ kinh nguyệt không chỉ giúp bạn hiểu rõ sức khỏe của bản thân mà còn hỗ trợ trong việc phát hiện sớm các bất thường. 

Hãy tận dụng công nghệ để theo dõi chu kỳ của bạn dễ dàng hơn. Tải ngay ứng dụng theo dõi kinh nguyệt từ Hello Bacsi để có thông tin chính xác, giúp bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe!