Bệnh tay chân miệng thường lây lan nhanh chóng trong môi trường tập thể, nhất là ở trẻ nhỏ đi học thường xuyên tiếp xúc với nhau. Để phòng ngừa bệnh tay chân miệng hiệu quả cần có sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường.
Bệnh tay chân miệng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng nhóm trẻ dưới 5 tuổi (nhất là từ 1 – 3 tuổi) sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Lý do là vì hệ miễn dịch ở trẻ nhỏ vẫn chưa hoàn thiện, cùng với đó lại thường xuyên tiếp xúc gần với các bạn bè trong lớp khiến virus rất dễ lây truyền. Do đó, việc giáo dục trẻ thói quen giữ vệ sinh cá nhân tốt và thường xuyên kiểm tra tình trạng sức khỏe của trẻ sẽ giúp cha mẹ phòng bệnh tay chân miệng cho con, giảm thiểu nguy cơ nhiễm virus gây bệnh và diễn tiến nặng. Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết này của Hello Bacsi các bố mẹ nhé!
Bệnh tay chân miệng lây truyền như thế nào?
Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng là do các virus đường ruột, chủ yếu là 2 chủng Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71) gây ra. Các virus này dễ dàng lây lan qua nhiều con đường khác nhau, khiến trẻ dễ mắc phải khi tiếp xúc gần với nhiều người trong môi trường tập thể như nhà trẻ, trường học. Bệnh lây truyền theo các đường sau:
- Lây qua tiếp xúc trực tiếp: Virus gây bệnh lây nhiễm qua người lành khi tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ người nhiễm, gồm nước bọt, dịch mũi họng, dịch từ các mụn nước vỡ ra hoặc phân.
- Lây qua đường hô hấp khi hít phải các giọt bắn hô hấp: Khi người bệnh ho, hắt hơi có thể phát tán các giọt bắn hô hấp vào trong không khí hoặc dính vào tay, các bề mặt đồ vật xung quanh. Trẻ có thể hít phải trực tiếp các giọt bắn hô hấp mang virus gây bệnh hoặc chạm tay vào các bề mặt có dính virus rồi đưa lên miệng, tạo điều kiện cho virus xâm nhập vào cơ thể. Điều này khiến bệnh rất dễ lây lan trong môi trường tập thể, nhất là khi trẻ em thường chưa có ý thức che miệng khi ho, hắt hơi hay rửa tay thường xuyên.
- Lây qua tiếp xúc với bề mặt, đồ vật nhiễm virus: Virus gây bệnh tay chân miệng có thể tồn tại trong nhiều giờ, thậm chí nhiều ngày trên các bề mặt đồ chơi, vật dụng như tay nắm cửa, bàn, ghế,… Khi trẻ cầm nắm hoặc chạm vào các vật này rồi đưa tay lên miệng, mắt sẽ làm cho virus đi vào cơ thể và gây bệnh.
- Lây qua đường tiêu hóa: Phân của người bệnh cũng chứa một lượng lớn virus. Nếu không giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, đảm bảo an toàn khi chế biến thực phẩm thì virus có thể lây nhiễm vào đồ ăn, thức uống và đi vào cơ thể. Đây là một trong những con đường lây truyền đáng chú ý, nhất là trong môi trường có điều kiện vệ sinh kém.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Tại sao cần xem trọng việc phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ
Hệ miễn dịch của trẻ nhỏ vẫn còn non yếu nên việc phòng ngừa các bệnh lây nhiễm là rất quan trọng. Hơn hết, bệnh tay chân miệng còn có khả năng bùng phát thành dịch và nguy cơ diễn tiến nặng ảnh hưởng đến sức khỏe. Những lý do khiến việc phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ cần được quan tâm chú ý hết sức là:
1. Bệnh dễ lây lan
Tay chân miệng là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến và có khả năng bùng phát thành dịch do lây lan nhanh chóng trong môi trường nhà trẻ, trường học. Độ tuổi thường mắc bệnh là trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, khi hệ miễn dịch còn non yếu. Nguy hiểm hơn, bệnh có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nếu không được chăm sóc đúng cách.
Như đã đề cập, virus gây bệnh tay chân miệng dễ lây nhiễm thông qua tiếp xúc với dịch tiết từ mũi, họng, mụn nước hoặc phân của người bệnh. Do đó, việc phòng ngừa bệnh tay chân miệng không chỉ để bảo vệ sức khỏe cho bản thân trẻ mà còn hạn chế làm lây lan bệnh trong cộng đồng, nhất là ở trường học khi trẻ thường xuyên tiếp xúc gần với nhau.
2. Dễ bùng phát thành dịch
Vì tốc độ lây truyền nhanh nên bệnh tay chân miệng rất dễ bùng phát thành dịch theo từng thời điểm, mùa cao điểm thường là mùa hè và mùa thu. Khi dịch bùng phát, hệ thống y tế cũng chịu áp lực lớn và những sinh hoạt thường ngày của gia đình, nhà trường cũng bị ảnh hưởng.
Chỉ cần một trẻ mắc bệnh đi học thì nguy cơ lây nhiễm cho những trẻ khác học cùng lớp hoặc trường là rất cao. Vậy nên, cha mẹ cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho con. Điều này sẽ hạn chế bệnh lây lan rộng cũng như giảm thiểu nguy cơ gặp biến chứng nặng từ bệnh tay chân miệng.
3. Có thể gây biến chứng nguy hiểm
Bệnh tay chân miệng có khả năng diễn biến nặng dẫn đến những biến chứng nguy hiểm nếu như không được điều trị, chăm sóc đúng cách. Virus gây bệnh có khả năng tấn công đến các hệ thống, cơ quan khác như hệ thần kinh, tim mạch gây viêm não, viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp.
Trẻ em mắc bệnh tay chân miệng nặng còn có thể để lại di chứng lâu dài, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ. Một số trường hợp, bệnh tiến triển khó lường gây đe dọa đến cả tính mạng của trẻ. Đáng chú ý là trẻ càng nhỏ, hệ miễn dịch càng yếu thì nguy cơ gặp biến chứng càng cao. Vì thế việc thực hiện các cách phòng bệnh tay chân miệng là vô cùng cần thiết.
Cách phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ tại nhà và trường học
Để phòng ngừa bệnh tay chân miệng hiệu quả cho trẻ, bạn cần có những biện pháp phù hợp với từng môi trường trẻ sinh hoạt. Ví dụ như ở trường học cần giáo dục trẻ giữ vệ sinh cá nhân như thế nào và ở nhà thì cần vệ sinh không gian xung quanh ra sao.
Cách phòng bệnh tay chân miệng tại trường học
Khi cho trẻ đến trường, cha mẹ cần chủ động theo dõi tình trạng sức khỏe của con thường xuyên. Môi trường trường học, đặc biệt là trường mầm non, nhà trẻ rất dễ lây lan các bệnh truyền nhiễm nói chung, trong đó có tay chân miệng.
1. Quản lý trẻ
Cha mẹ cần quản lý sát sao tình trạng của trẻ khi con đến trường học mỗi ngày.
Bước 1: Trước khi trẻ đến trường
Phụ huynh cần ghi nhận tình trạng sức khỏe của trẻ ở nhà, nếu có biểu hiện sốt, phát ban, rối loạn tiêu hóa hay các dấu hiệu nghi ngờ bị tay chân miệng hoặc các bệnh truyền nhiễm khác thì nên cho trẻ tạm nghỉ học. Đồng thời, bạn cũng cần thông báo cho nhà trường để tăng cường vệ sinh, theo dõi tình hình của bạn học khác. Trẻ có dấu hiệu nghi là mắc bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế ngay để thăm khám và điều trị.
Bước 2: Đón trẻ tại trường
Nhà trường cần hạn chế phụ huynh hoặc người lớn ra vào trường trong thời điểm đưa đón học sinh. Khi đến đón con, cha mẹ cần chú ý những biểu hiện của trẻ và những bạn học khác. Nếu thấy có dấu hiệu nghi ngờ có trẻ bị tay chân miệng thì cần báo lại cho giáo viên và nhà trường để kiểm tra sức khỏe của các học sinh, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời, hạn chế nguy cơ bị lây lan virus gây bệnh. Trường học khi phát hiện có trẻ nghi ngờ mắc bệnh tay chân miệng thì ngay lập tức cần:
- Thông báo đến gia đình của các học sinh để tăng cường theo dõi sức khỏe của con, đưa trẻ đến cơ sở y tế thăm khám sớm nếu thấy nghi ngờ.
- Ghi nhận vào Sổ theo dõi sức khỏe và thông báo cho Trạm Y tế xã, phường để quản lý dịch tễ.
Bước 3: Sau khi đón trẻ tại trường
Khi phụ huynh đến đón con, giáo viên cần trao đổi tình hình sức khỏe của trẻ với cha mẹ. Nếu có dấu hiệu mắc bệnh tay chân miệng hoặc các bệnh truyền nhiễm khác thì cần hướng dẫn phụ huynh cách xử lý như Bước 1. Cùng với đó, nhà trường cũng phải ghi nhận tình hình và thông báo đến những bên liên quan như Bước 2.
Bước 4: Trong suốt quá trình trẻ học tại trường đến khi trả trẻ
Trong suốt quá trình học và sinh hoạt tại trường học, nhà trẻ thì giáo viên cần để ý các biểu hiện sức khỏe của mỗi học sinh. Nếu nhận thấy bất kỳ trẻ nào có dấu hiệu bệnh tay chân miệng hoặc các bệnh truyền nhiễm khác thì cần thông báo đến gia đình ngay và tiến hành xử lý theo quy định tại trường học.
2. Đảm bảo vệ sinh khi trẻ ở trường
Trẻ khi đến trường cần được giáo dục về ý thức giữ gìn vệ sinh cá nhân, thực hiện các biện pháp để phòng ngừa bệnh tay chân miệng cũng như các bệnh truyền nhiễm khác.
Thực hiện “3 sạch”
- Bàn tay sạch: Hướng dẫn trẻ rửa tay thường xuyên bằng xà phòng dưới vòi nước chảy nhiều lần trong ngày, đặc biệt là trước và sau khi ăn, sau mỗi giờ chơi hoặc nghỉ giữa giờ, sau khi đi vệ sinh, trước khi vào lớp học và trước khi ra về. Trẻ có thói quen rửa tay thường xuyên sẽ hạn chế nguy cơ bị lây nhiễm thông qua tiếp xúc tay với những bề mặt, vật dụng có dính virus rồi đưa lên mặt, mũi, miệng…
- Ăn sạch: Thực hiện tốt vệ sinh ăn uống với nguyên tắc “ăn chín, uống sôi”. Bên cạnh đó, cần đảm bảo dụng cụ ăn uống được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng, đảm bảo nguồn nước sạch sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày, không cho trẻ dùng tay bốc, mút thức ăn hay ngậm vào miệng. Mỗi trẻ cần có bộ dụng cụ ăn uống cá nhân dùng riêng được vệ sinh sạch sẽ, không dùng chung các đồ dùng như khăn ăn, cốc, bát, đũa, thìa…
- Ở sạch: Lớp học cần bố trí đầy đủ thùng đựng rác và chất thải có nắp đậy kín, đặt ở vị trí thuận tiện để thu gom, xử lý hàng ngày. Hướng dẫn trẻ bỏ rác vào đúng nơi quy định, rửa tay sạch với xà phòng và nước sau khi vứt rác. Thực hiện vệ sinh, khử trùng các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngay (như đồ chơi, tay nắm cửa, bàn ghế, tay vịn cầu thang, sàn nhà…) bằng cloramin B hoặc các chất khử trùng thông thường. Tăng cường lưu thông khí trong lớp học. Nghiêm cấm hành vi khạc nhổ, vứt rác, khẩu trang bừa bãi.
Các biện pháp khác
- Tập cho trẻ thói quen che miệng và mũi khi ho, hắt hơi.
- Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh.
- Phối hợp với y tế địa phương triển khai tập huấn đầy đủ cho các giáo viên, nhân viên trong nhà trường về kiến thức và biện pháp phòng, chống bệnh tay chân miệng.
3. Cách xử lý khi có ca bệnh/ ổ dịch tay chân miệng
Trường hợp phát hiện có ca bệnh hoặc ổ dịch tay chân miệng, nhà trường cần tiến hành công tác xử lý, phòng chống bệnh như sau:
- Thông báo đến gia đình trẻ mắc bệnh không cho con đến lớp trong ít nhất 10 ngày kể từ khởi phát bệnh và chỉ đi học lại khi các vết loét miệng, phỏng nước đã lành.
- Đảm bảo bố trí đủ xà phòng và bồn rửa tay tại từng lớp học. Giáo viên cần thực hiện và hướng dẫn trẻ rửa tay thường xuyên, đúng cách.
- Đề xuất Trạm Y tế cấp phát cloramin B cho trường mầm non, nhà trẻ theo quy định. Pha và sử dụng hóa chất có clo hoạt tính theo hướng dẫn từ Trạm Y tế để lau sạch các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ ghế, sàn nhà, tường nhà.
- Giáo viên cần theo dõi tình trạng sức khỏe của các trẻ đi học hàng ngày theo hướng dẫn từ Trạm Y tế. Khi phát hiện có trẻ mắc bệnh trong lớp cần thông báo ngay cho gia đình và cơ sở y tế địa phương.
Tùy vào tình hình và mức độ nghiêm trọng của ổ dịch, cơ quan y tế địa phương sẽ tham mưu cho cấp có thẩm quyền tại địa phương để đưa ra quyết định đóng cửa lớp học/ trường học/ nhà trẻ, mẫu giáo. Thời đóng cửa thường là 10 ngày kể từ ngày khởi phát ca bệnh cuối cùng.
Cách phòng bệnh tay chân miệng tại nhà
Ở nhà, cha mẹ cũng cần đảm bảo thói quen giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ cũng như vệ sinh môi trường sống, vệ sinh an toàn thực phẩm để phòng bệnh tay chân miệng. Cụ thể, những điều cần làm là:
1. Giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ
Cha mẹ cần giúp trẻ hình thành thói quen rửa tay thường bằng xà phòng và nước hoặc dung dịch khử khuẩn đúng cách. Các thời điểm luôn phải rửa tay sạch sẽ là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi ho, hắt hơi, xì mũi, sau khi vứt rác thải. Với những trẻ nhỏ sau khi thay tã thì cha mẹ cũng cần lau dọn cẩn thận, lau sạch người bé và rửa tay đúng cách sau khi chăm sóc con.
2. Đảm bảo môi trường sinh hoạt và đồ chơi của trẻ sạch sẽ
Đồ chơi cần được vệ sinh, khử trùng hàng ngày sau mỗi lần chơi, nhất là những món trẻ hay đưa lên miệng hay mang theo bên mình và chơi chung với những bạn khác. Vệ sinh đồ chơi đúng cách với xà phòng và nước hoặc có thể dùng dung dịch khử trùng chuyên dùng xả sạch lại với nước rồi lau khô bằng khăn sạch. Môi trường sinh hoạt, vui chơi cũng cần được lau dọn sạch sẽ mỗi ngày, nhất là các bề mặt, vật dụng trẻ thường xuyên chạm vào như mặt bàn, ghế, tay nắm, thanh vịn cầu thang, sàn nhà…
3. Đảm bảo vệ sinh ăn uống
Đừng quên đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm để phòng bệnh tay chân miệng toàn diện. Đảm bảo thức ăn có nguồn gốc rõ ràng, tươi ngon, chế biến đúng cách. Tuân thủ nguyên tắc “ăn chín uống sôi” cũng như giữ vệ sinh trong quá trình chế biến thức ăn (rửa tay sạch sẽ trước khi nấu ăn, vệ sinh và phân loại các đồ dùng nấu ăn đúng cách.) Lưu ý, cha mẹ không nhai mớm cơm cho trẻ hoặc dùng tay bốc thức ăn trực tiếp đút cho trẻ. Hạn chế việc trẻ ăn bốc, mút ngón tay hoặc nhai, gặm đồ chơi…
4. Tăng cường dinh dưỡng, nâng cao sức đề kháng cho trẻ
Bên cạnh việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa, cha mẹ cùng cần chú ý tăng cường hệ miễn dịch cho con thông qua chế độ dinh dưỡng cân bằng, đầy đủ dưỡng chất cần thiết. Hãy bổ sung những thực phẩm giàu vitamin A, C, D và kẽm như rau xanh, trái cây tươi, thịt cá, trứng, sữa vào thực đơn hàng ngày.
5. Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh/nghi ngờ nhiễm bệnh
Vì virus gây bệnh tay chân miệng rất dễ lây truyền từ người sang người nên tránh để trẻ tiếp xúc với bất kỳ ai có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm bệnh. Khi đi ra ngoài, cha mẹ cần chú ý không để trẻ đưa tay lên mắt, mũi và miệng để tránh tay trẻ chạm vào các bề mặt, vật dụng nhiễm virus và đưa vào cơ thể. Hãy nhắc trẻ rửa tay thường xuyên.
6. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh
Sự kết hợp tốt giữa nhà trường và gia đình là yếu tố quan trọng để phòng tránh bệnh tay chân miệng cũng như ngăn ngừa khả năng bùng phát thành dịch tại các trường học, nhà trẻ, trường mầm non. Cha mẹ cần cập nhật thông tin từ nhà trường về tình hình dịch bệnh, các hướng dẫn giữ vệ sinh, kiểm tra sức khỏe cho trẻ. Nếu phát hiện trẻ có những triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh tay chân miệng cần phải thông báo ngay cho nhà trường, cho trẻ nghỉ học tạm thời và đến gặp bác sĩ kiểm tra để điều trị sớm, không để lây lan cũng như tránh biến chứng nguy hiểm.
7. Duy trì việc chủng ngừa và khám sức khỏe định kỳ cho trẻ
Ngoài bệnh tay chân miệng, trẻ cũng cần được bảo vệ khỏi những bệnh truyền nhiễm khác. Vì thế, cha mẹ cần thực hiện chủng ngừa đầy đủ cho trẻ theo các khuyến cáo y tế cũng như cho trẻ thăm khám sức khỏe định kỳ để đảm bảo trẻ đang phát triển khỏe mạnh.
Cách phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ và các thắc mắc thường gặp
1. Tiêm vắc xin phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ ở đâu?
Vắc xin tay chân miệng giúp kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể đặc hiệu để cơ thể có khả năng tự chống lại sự xâm nhập và tấn công của các chủng virus gây bệnh. Trẻ tiêm vắc xin khi không may mắc bệnh cũng sẽ ít gặp diễn biến nghiêm trọng, hạn chế gây ra những biến chứng nguy hiểm, từ đó giảm nguy cơ nhập viện hoặc thậm chí là tử vong do bệnh tay chân miệng.
Tuy nhiên, tại Việt Nam hiện này thì vắc xin tay chân miệng vẫn đang trong quá trình phê duyệt trước khi chính thức đưa vào sử dụng. Khi được chấp thuận, cha mẹ có thể cho con tiêm phòng bệnh tay chân miệng để bảo vệ trẻ hiệu quả hơn, phòng ngừa được một căn bệnh cực kỳ phổ biến và tiềm ẩn nhiều nguy cơ nguy hiểm ở trẻ nhỏ.
Vắc xin tay chân miệng được nghiên cứu cho thấy hiệu quả mang lại lên đến khoảng 96,8%, duy trì được miễn dịch lâu dài và ngăn ngừa bệnh do chủng EV71 ở mọi mức độ nghiêm trọng. Không những thế, vắc xin còn có khả năng miễn dịch chéo với các chủng virus khác như B5, C4.
2. Cách làm sạch đồ chơi để phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho trẻ
Để làm sạch đúng cách đồ chơi, vật dụng trẻ thường xuyên tiếp xúc, bạn cần thực hiện các bước sau:
- Bước 1: Thu gom đồ chơi/ dụng cụ và rửa sạch qua với nước cho trôi hết bụi bẩn bên ngoài.
- Bước 2: Tiến hành pha dung dịch khử trùng Cloramin B hoặc các chất sát khuẩn thông thường khác theo hướng dẫn trên bao bì, có thể dùng xà phòng và nước.
- Bước 3: Ngâm đồ chơi trong dung dịch khử trùng đã pha. Sau 30 phút lấy ra lau sạch bằng khăn khô, sạch hoặc khăn giấy dùng 1 lần. Phơi khô đồ chơi tại nơi khô ráo, thoáng mát.
- Bước 4: Dùng khăn sạch nhúng vào dung dịch khử trùng đã pha để lau qua các vị trí mà trẻ thường xuyên chạm vào ở trong khu vực sinh hoạt/ vui chơi như tay nắm cửa, cầu thang vịn, tường nhà, sàn nhà… Sau mỗi lần lau phải giặt khăn sạch với nước hoặc dùng khăn sạch khác để tẩm dung dịch khử trùng rồi thực hiện lau dọn.
- Bước 5: Sau khi lau hết các nơi trẻ thường xuyên tiếp xúc thì lượng dung dịch khử trùng còn dư dùng để vệ sinh khu vực nhà vệ sinh của trẻ tương tự như trên.
- Bước 6: Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng với nước sau khi khử trùng các vật dụng, không gian sinh hoạt bằng hóa chất khử trùng.
3. Những ai cần rửa tay thường xuyên để phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ?
Những người cần rửa tay thường xuyên để giúp phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ nhỏ hiệu quả bao gồm:
- Cha mẹ và người trực tiếp chăm sóc trẻ cần đảm bảo vệ sinh trước và sau khi chăm sóc trẻ, nhất là sau khi thay tã, tiếp xúc với phân, nước bọt hoặc dịch tiết của trẻ.
- Bản thân trẻ nhỏ phải được giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ.
- Giáo viên và các nhân viên ở trường học, nhà trẻ, trường mầm non để ngăn ngừa lây lan virus khi tiếp xúc với các trẻ nhỏ.
Nhìn chung, tất cả mọi người đều nên chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh tay chân miệng khi có tiếp xúc hoặc chăm sóc trẻ nhỏ. Nếu có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần tự cách ly và đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám, điều trị ngay từ sớm.
