Siêu âm xuyên sọ

Tên kỹ thuật y tế: Siêu âm xuyên sọ

Bộ phận cơ thể/mẫu thử: Sọ và các cấu trúc bên trong

Tìm hiểu chung

Siêu âm xuyên sọ là gì?

Siêu âm xuyên sọ dùng sóng âm phản xạ để chụp lại ảnh của sọ và buồng chất lỏng bên trong (não thất) mà dịch não tuỷ (CSF) chảy qua. Phương pháp này thực hiện nhiều ở trẻ em để đánh giá những biến chứng xảy ra khi sinh non. Ở người lớn, phương pháp chụp siêu âm xuyên sọ thực hiện để có hình ảnh trực quan khối não trong lúc phẫu thuật sọ.

Sóng siêu âm không thể đi xuyên qua xương, nên siêu âm để đánh giá sọ không thực hiện sau khi xương sọ đã phát triển và lớn lên. Siêu âm xuyên sọ thực hiện ở trẻ em có thể thực hiện trước khi xương sọ phát triển hay ở người lớn sau khi xương sọ được mở ra trong lúc phẫu thuật. Bài siêu âm còn được thực hiện để đánh giá những vấn đề trong sọ và não thất ở trẻ em khoảng 18 tháng tuổi.

Siêu âm xuyên sọ ở trẻ em

Biến chứng khi sinh non bao gồm tổn thương chất trắng não (PVL) và chảy máu não, bao gồm xuất huyết não thất (IVH). PVL là tình trạng mô não quanh não thất bị huỷ hoại, có thể là do lượng oxy giảm hay đường máu lưu thông tới não bị cản trở trước, trong, và sau khi sinh trẻ. IVH và PVL tăng nguy cơ trẻ mắc dị tật bẩm sinh từ ảnh hưởng nhẹ tới khả năng học tập hay phát triển cho tới liệt não hay khuyết tật trí tuệ.

IVH phổ biến ở trẻ sinh non hơn trẻ sinh đúng tháng. Khi xảy ra, IVH phát triển trong 3 -4 ngày đầu sau khi sinh. Tình trạng IVH được phát hiện bằng siêu âm xuyên sọ trong tuần đầu sau khi sinh. Ngược lại, PVL mất vài tuần để phát hiện. Do đó, siêu âm xuyên sọ cần được thực hiện lặp lại nhiều lần từ 4 – 8 tuần sau khi sinh nếu phát hiện PVL.

Siêu âm xuyên sọ thực hiện để đánh giá kích thước đầu của trẻ lớn hay đang tăng lên, phát hiện viêm nhiễm trong hay xung quanh sọ (như viêm não hay viêm màng não), sàng lọc vấn đề về sọ từ lúc mới sinh (như tràn dịch não bẩm sinh).

Siêu âm xuyên sọ ở người lớn

Siêu âm xuyên sọ thực hiện ở người lớn để đo khối lượng não. Vì siêu âm xuyên sọ không thể thực hiện sau khi xương sọ đã phát triển đầy đủ, siêu âm chỉ thực hiện khi xương sọ được mở ra trong lúc phẫu thuật não.

Khi nào bạn nên thực hiện siêu âm xuyên sọ?

Ở trẻ sơ sinh, siêu âm xuyên sọ thực hiện để:

• Đánh giá tình trạng tràn dịch não, hay não thất mở rộng;
• Phát hiển chảy máu trong mô não hay não thất;
• Phát hiện có sự huỷ hoại nào tới chất trắng não xung quanh não thất hay không. Hiện tượng này gọi là tổn thương chất trắng (PVL)
• Phát hiện dị tật bẩm sinh;
• Định vị chỗ viêm nhiễm hay khối u.

Ở người lớn, siêu âm xuyên sọ thực hiện để đo khối lượng não trong lúc phẫu thuật sọ, hỗ trợ việc cắt bỏ an toàn.

Siêu âm Doppler xuyên sọ còn được sử dụng để đánh giá nguy cơ đột quỵ ở người lớn và trẻ em bị bênh hồng cầu hình liềm. Nó cũng được sử dụng để đánh giá những rối loạn ảnh hường đến dòng máu nuôi bên trong não, như là:

• Hẹp: sự hẹp lại của một đoạn mạch máu, thường gặp nhất là do xơ vữa động mạch.
• Co thắt mạch: là sự hẹp lại tạm thời của mạch máu, chẳng hạn như là sự co thắt mạch máu não phản ứng với tình trạng hiện diện của máu (xuất huyết) trong khoang chứa dịch não tủy bao quanh não bộ. Rối loạn này còn được gọi là xuất huyết khoang dưới nhện.

Điều cần thận trọng

Bạn nên biết những gì trước khi thực hiện siêu âm xuyên sọ?

Bởi vì siêu âm xọ không xuyên qua xương, Siêu âm xuyên sọ thực hiện ở trẻ có xương xọ chưa phát triển đẩy đủ. Nhưng siêu âm Doppler có thể thực hiện để đánh giá dòng màu lưu thông trong não ở trẻ và người lớn.

PVL không thể phát hiện cho tới một vài tuần sau khi sinh. Do đó, siêu âm xuyên sọ thực hiện từ 4 – 8 tuần sau khi sinh. Do siêu âm xuyên sọ pháthiện những vùng đáng ngờ mắc PVL, Siêu âm xuyên sọ thực hiện lặp lại nhiều lần trong vài tuần. Trẻ mắc PVL hay IVH phát triển bình thường hoặc có những cấp độ dị tật khác nhau, bao gồm liệt não, hay khiếm khuyết trí tuệ.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) thực hiện thay thế cho siêu âm xuyên sọ để phát hiện PVL hay IVH ở trẻ sinh non.

Trước khi tiến hành kỹ thuật y tế này, bạn nên hiểu rõ các cảnh báo và lưu ý. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có thêm thông tin và hướng dẫn cụ thể.

Quy trình thực hiện

Bạn nên chuẩn bị gì trước khi thực hiện siêu âm xuyên sọ?

Bạn không cần chuẩn bị nhiều trước khi siêu âm.

Bác sĩ có thể yêu cầu người lớn ngưng dùng sản phẩm có chứa nicotine 30 tới 2 tiếng trước khi siêu âm xuyên sọ Doppler. Sản phẩm chứa nicotine sẽ làm nghẽn mạch máu và cho kết quả không chính xác.

Bác sĩ sẽ hướng dẫn cụ thể các bước cho bạn hay cho trẻ trước khi siêu âm.

Nếu trẻ lớn tuổi thực hiện siêu âm, trẻ có thể dễ bị đói. Nên trẻ có thể ăn trong lúc siêu âm để giúp trẻ thoải mái hơn và giữ yên trong lúc siêu âm.

Quy trình thực hiện siêu âm xuyên sọ như thế nào?

Bác sĩ chẩn đoán hình ảnh hay kỹ thuật viên hình ảnh (được quan sát bởi bác sĩ) sẽ thực hiện phương pháp siêu âm này. Ở trẻ, siêu âm xuyên sọ thực hiện khi trẻ nằm trên giường ở phòng chăm sóc đặc biệt trẻ sơ sinh (NICU).Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn giữ yên trẻ khi siêu âm.

Kĩ thuật viên siêu âm sẽ bôi một lớp gel trong, ấm lên trên da đầu con bạn, tại vùng thóp (nơi các xương sọ trẻ em tiếp xúc với nhau nhưng chưa khít lại hoàn toàn) của bé. Gel này sẽ giúp lan truyền sóng âm.

Kỹ thuật viên siêu âm sau đó sẽ di chuyển một đầu dò nhỏ trên lớp gel. Đầu dò này sẽ phát ra một sóng âm tần số cao và máy tính sẽ tính toán xem những sóng âm này dội lại như thế nào. Máy tính sau đó sẽ chuyển các tín hiệu sóng âm thành hình ảnh để phân tích.

Với người lớn, siêu âm xuyên sọ thực hiện khi phẫu thuật sọ để đo khối lượng não.

Siêu âm xuyên sọ kéo dài từ 15 – 30 phút.

Bạn nên làm gì sau khi thực hiện siêu âm xuyên sọ?

Sau khi siêu âm, bạn có thể trở về cuộc sống thường ngày.

Bạn nên thực hiện những bài khám theo dõi, và bác sĩ sẽ giải thích nguyên nhân cụ thể tại sao nên thực hiện bài khám bổ sung. Đôi khi, thực hiện khám bổ sung vì có những phát hiện đáng ngờ cần phải được cụ thể hoá với những quan sát bổ sung hay kỹ thuật chụp đặc biệt. Khám theo dõi rất cần thiết để theo dõi những bất thường khác theo thời gian. Khám bổ sung là cách tốt nhất để kiểm tra xem phương pháp điều trị có hiệu quả không.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về quy trình thực hiện, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và giải đáp.

Hướng dẫn đọc kết quả

Kết quả của bạn có ý nghĩa gì?

Kết quả bình thường:

• Kích thước và hình dáng não bình thường.
• Kích thước buồng chất lỏng bên trọng não (não thất) bình thường.
• Mô não bình thường. Không tìm thấy sự chảy máu trong não, những vùng đáng ngờ, những phát triển bất thường, hay những dấu hiệu viêm nhiễm.

Kết quả bất thường:

• Chảy máu não cho thấy tình trạng xuất huyết não thất (IVH). Siêu âm nhiều lần để kiểm tra xem còn chảy máu não hay có những vấn đề khác xảy ra do chảy máu não hay không.
• Phát hiện những vùng hay vết thương đáng ngờ quanh tâm thất não. Đây là dấu hiệu của tổn thương chất trắng quanh não thất (PVL), tình trạng mà mô não quanh não thất bị huỷ hoại.
• Não và não thất bị hở ra từ sự tích tụ dịch não tuỷ (CSF), dẫn tới tràn dịch não.
• Sự phát triển bất thường dẫn tới khối u hay u nang.
• Phát hiện nhiều tình trạng bất thường dẫn tới viêm não hay viêm màng não.

Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu bạn có bất cứ câu hỏi nào về kết quả xét nghiệm.