“Uống PEP trễ 1 tiếng có sao không?” là câu hỏi rất nhiều người lo lắng sau khi đã bắt đầu dùng thuốc dự phòng sau phơi nhiễm HIV. PEP (Post-Exposure Prophylaxis) là phác đồ uống thuốc kháng HIV trong 28 ngày nhằm giảm nguy cơ nhiễm HIV sau một lần phơi nhiễm nguy cơ cao. Vì hiệu quả của PEP phụ thuộc rất nhiều vào thời điểm bắt đầu và uống thuốc đều đặn, chuyện lỡ uống trễ 1 tiếng là điều khiến nhiều người hoang mang.
Dưới đây là giải thích dựa trên khuyến cáo từ WHO, CDC và các hướng dẫn PEP quốc tế.
1. Nguyên tắc vàng của PEP: càng sớm càng tốt, đủ 28 ngày, uống đều
Theo WHO (hướng dẫn PEP 2024), PEP hiệu quả nhất khi bắt đầu càng sớm càng tốt, lý tưởng trong vòng 24 giờ, và không muộn hơn 72 giờ sau phơi nhiễm.(World Health Organization)
Trang HIVinfo của NIH (Mỹ) cũng nhấn mạnh: PEP phải bắt đầu trong vòng 72 giờ, “mỗi giờ đều quan trọng”.(hivinfo.nih.gov)
Sau khi đã khởi động PEP, hầu hết phác đồ hiện nay yêu cầu:
- Uống thuốc hàng ngày trong 28 ngày
- Cố gắng uống đúng giờ để duy trì nồng độ thuốc ổn định
- Tuân thủ càng tốt thì hiệu quả ngừa HIV càng cao (Pan American Health Organization)
Như vậy, có 2 tình huống khác nhau liên quan đến “uống PEP trễ 1 tiếng”:
- Bắt đầu PEP muộn 1 tiếng sau phơi nhiễm
- Đang điều trị rồi, nhưng quên liều – uống trễ 1 tiếng so với giờ uống hằng ngày
Chúng ta sẽ tách riêng để dễ theo dõi.
[embed-health-tool-ovulation]
2. Bắt đầu uống PEP trễ 1 tiếng sau phơi nhiễm: có đáng lo?
Về mặt nguyên tắc, PEP nên được dùng càng sớm càng tốt sau phơi nhiễm, nhưng các hướng dẫn quốc tế đều cho phép khoảng thời gian lên đến 72 giờ. (CDC)
Nói cách khác:
- Việc bắt đầu uống PEP trễ 1 tiếng (ví dụ 2 tiếng sau phơi nhiễm thay vì 1 tiếng) thường không làm mất tác dụng nếu vẫn còn nằm trong “cửa sổ vàng” < 72 giờ.
- Tuy nhiên, các cơ quan y tế như CDC và WHO đều nhắc lại: càng sớm càng tốt, đừng chần chừ vì mỗi giờ trôi qua, nguy cơ HIV kịp xâm nhập và nhân lên sẽ tăng thêm.(CDC)
Tóm lại:
Nếu bạn mới phơi nhiễm và bắt đầu uống PEP trễ hơn dự định 1–2 tiếng nhưng vẫn trong 72 giờ, thì theo dữ liệu hiện có, PEP vẫn được khuyến cáo và vẫn có ý nghĩa bảo vệ. Nhưng không nên trì hoãn thêm.
3. Uống PEP trễ 1 tiếng so với giờ uống hằng ngày thì sao?
Đây là tình huống thực tế hơn: đang uống PEP được vài ngày, nhưng hôm nào đó quên 1 liều, nhớ lại sau 1 tiếng và thắc mắc “uống PEP trễ 1 tiếng có sao không?”.
Các hướng dẫn lâm sàng tại Anh, Úc và nhiều đơn vị chuyên HIV đều có khuyến cáo khá thống nhất về liều bị quên:
- Nếu quên liều và nhớ ra trong vòng vài giờ (ví dụ 1–2 tiếng) so với giờ thường uống → uống ngay liều đó
- Nếu đã gần đến giờ liều kế tiếp → bỏ qua liều quên, không uống gấp đôi
- Nếu ngưng thuốc trên 48–72 giờ, có thể phải ngừng PEP và đánh giá lại nguy cơ với bác sĩ chuyên khoa.(brightonsexualhealth.com)
Như vậy, uống PEP trễ 1 tiếng trong một ngày:
- Thường không làm mất tác dụng ngay lập tức
- Không phải là “vỡ” phác đồ PEP
- Điều quan trọng là uống ngay khi nhớ ra, và sau đó trở lại giờ uống cố định như bình thường
Tuy nhiên, nếu việc uống trễ, quên liều lặp lại nhiều lần, dẫn đến tổng thể mức tuân thủ (adherence) kém, thì hiệu quả của PEP có thể giảm đi.
4. Rủi ro thật sự nằm ở đâu?
Theo các phân tích và tổng quan về PEP, thất bại PEP (vẫn nhiễm HIV dù đã dùng thuốc) thường liên quan đến:
- Bắt đầu PEP quá trễ (>72 giờ)
- Mức phơi nhiễm rất cao (ví dụ tiếp xúc với nguồn có tải lượng virus rất lớn)
- Không uống đủ 28 ngày hoặc bỏ thuốc nhiều ngày
- Tuân thủ kém, bỏ liều nhiều lần liên tiếp (PMC)
So với những yếu tố trên, việc uống PEP trễ 1 tiếng trong một ngày về mặt dược động học nói chung ít khả năng là yếu tố quyết định nếu thầy chỉ bị trễ ít và không lặp lại quá nhiều.
Nhưng:
- PEP không bảo vệ 100%, ngay cả khi uống rất đúng phác đồ
- Do đó, các chuyên gia luôn khuyên cố gắng uống đúng giờ nhất có thể, dùng báo thức, nhắc giờ, và báo cho bác sĩ nếu lỡ bỏ quên nhiều liều.
5. Thực hành an toàn: Lỡ uống PEP trễ 1 tiếng nên làm gì?
Nếu bạn chỉ trễ khoảng 1 tiếng so với giờ uống PEP thông thường, đa số tài liệu khuyến cáo như sau:(brightonsexualhealth.com)
- Bình tĩnh, uống ngay liều vừa quên khi nhớ ra
- Nếu đã quá sát giờ uống liều kế tiếp (ví dụ, thường uống 20h, nhưng đến gần 7–8h hôm sau mới nhớ):
- Bỏ qua liều quên đó
- Uống liều kế tiếp đúng giờ như bình thường
- Không uống gộp 2 liều một lúc
- Nếu bỏ thuốc trên 48–72 giờ, không nên tự ý uống tiếp; cần đi khám ngay để bác sĩ đánh giá lại:
- Có nên tiếp tục PEP hay không
- Có cần xét nghiệm HIV sớm hơn hoặc theo dõi đặc biệt không
6. Khi nào cần đi khám lại/gọi cho bác sĩ?
Bạn nên liên hệ cơ sở điều trị hoặc bác sĩ đã kê PEP nếu:
- Bỏ từ 2 liều trở lên trong 28 ngày
- Nghỉ thuốc > 48–72 giờ
- Có tác dụng phụ nặng khiến không muốn uống tiếp
- Có phơi nhiễm mới trong lúc đang dùng PEP
- Quá lo lắng về việc mình “uống PEP trễ 1 tiếng” nhiều lần
Bác sĩ có thể:
- Đánh giá lại nguy cơ
- Xem xét tiếp tục hay dừng PEP
- Lên lịch xét nghiệm HIV sau phơi nhiễm (thường 4–6 tuần, 3 tháng…) theo khuyến cáo mới nhất.(CDC)
7. Tóm tắt dễ nhớ
- PEP phải được bắt đầu trong vòng 72 giờ sau phơi nhiễm, càng sớm càng tốt.
- Sau khi đã bắt đầu, uống đều 28 ngày là chìa khóa.
- Uống PEP trễ 1 tiếng (trong ngày) thường không phải là thảm họa, miễn là:
- Bạn uống ngay khi nhớ ra
- Không bỏ thuốc nhiều lần
- Không tự ý dừng thuốc
- Nếu bỏ thuốc nhiều ngày, hoặc quá 48–72 giờ không uống, cần gặp bác sĩ sớm.
Bài viết này chỉ mang tính chất thông tin y học thường thức, không thay thế tư vấn trực tiếp từ bác sĩ. Nếu bạn đang dùng PEP hoặc nghi ngờ phơi nhiễm HIV, tốt nhất nên đến phòng khám chuyên khoa HIV/STD hoặc bệnh viện để được đánh giá cụ thể.
[article-yoast-faqs]
