Dinh dưỡng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển trí não của trẻ. Tuy nhiên, không phải bố mẹ nào cũng thực sự hiểu rõ để con phát triển tối ưu thì cần dưỡng chất nào. Điều này dẫn đến việc bé cưng có thể không nhận được các dưỡng chất quan trọng để trí tuệ có cơ hội phát triển tốt nhất. Bạn có tò mò muốn biết đó là những dưỡng chất nào và chúng đóng vai trò gì trong sự phát triển não bộ của trẻ hay không? Cùng tìm hiểu qua bài viết sau nhé!
2 năm đầu đời là giai đoạn “vàng” phát triển trí não cho trẻ
Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng 1000 ngày đầu đời là giai đoạn vàng phát triển trí não của trẻ. Đây là khoảng thời gian tương ứng từ khi thụ thai cho đến khi bé được 2 tuổi. [1], [2]
Trong giai đoạn này, não bộ có sự phát triển nhanh chóng về cấu trúc và chức năng [2]. Ở trẻ sinh đủ tháng, 2-3 tuần sau sinh, thể tích não của trẻ đã đạt khoảng 35% so với người trưởng thành nhưng trong tuần đầu tiên sau sinh, kích thước não tăng gấp đôi và trong năm thứ hai tăng thêm 15%, đạt khoảng 80% thể tích so với người trưởng thành [2]. Song song với đó, các kết nối thần kinh của trẻ cũng hình thành nhanh chóng cho đến khi bé được 3 tuổi. [1]
Có thể thấy rằng giai đoạn từ sơ sinh đến khi bé được 2 tuổi là thời điểm vàng để hoàn thiện các chức năng của não bộ. Do đó, cha mẹ cần chăm sóc đúng cách để hỗ trợ con phát triển trí não tối ưu trong giai đoạn này.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
DHA và ARA – Bộ đôi dưỡng chất quan trọng cho sự phát triển trí não nhiều mẹ hay bỏ lỡ
Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển não bộ của trẻ từ khi thụ thai đến 3 tuổi. Tất cả các dưỡng chất đều quan trọng cho sự phát triển và chức năng não bộ nhưng một số chất nhất định có tác động đáng kể trong giai đoạn phát triển sớm, điển hình là DHA và ARA [1].
DHA và ARA là các axit béo đóng vai trò quan trọng trong cấu trúc và chức năng của các mô, chức năng miễn dịch và sự phát triển của não và võng mạc trong thời kỳ thai nhi và sơ sinh. Não bộ của chúng ta có khoảng 60% chất béo, do đó não bộ rất cần DHA và ARA cho sự phát triển và hoạt động. [4]
DHA (Axit docosahexaenoic) là một thành phần cấu trúc của màng tế bào, đặc biệt là ở hệ thần kinh trung ương. Tác động của DHA lên sự phát triển não bộ và nhận thức đã được nghiên cứu sâu rộng trong những năm gần đây [3]. Việc bổ sung DHA cho trẻ có thể góp phần tạo nên điều kiện tối ưu cho sự phát triển não bộ thông qua các chức năng như [3, 4, 7]
- Đóng vai trò trong sự phát triển và biệt hóa tế bào thần kinh
- Dẫn truyền tín hiệu thần kinh
- Góp phần phát triển thị giác ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
- Cải thiện khả năng ghi nhớ, nhận thức, tăng hoạt động của vỏ não trước trán
- Cải thiện tâm trạng, chống viêm.
Thực tế, khi nói đến các dưỡng chất giúp phát triển trí não, ba mẹ nào cũng nghĩ ngay đến DHA nhưng lại ít nghe nói đến ARA. Vì lẽ đó nên trong chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ, ba mẹ đôi khi bỏ quên việc bổ sung dưỡng chất này mà không biết rằng ARA có vai trò quan trọng không kém DHA trong việc phát triển trí não cho trẻ. ARA có các chức năng như: [4], [7]
- Bảo tồn tính dẻo dai của màng tế bào thần kinh vùng đồi hải mã
- Bảo vệ não khỏi stress oxy hóa
- Hỗ trợ quá trình tổng hợp protein mới trong mô não
- Tham gia vào quá trình phát triển và sửa chữa các sợi thần kinh.
Ngoài bộ đôi dưỡng chất này, các cha mẹ cần lưu ý bổ sung thêm các chất như kẽm, sắt, các vitamin nhóm B… [5] Sắt là khoáng chất đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển não bộ của trẻ, cần thiết cho sự phát triển của não bộ, quá trình myelin hóa… Kẽm cần thiết cho quá trình myelin hóa, quá trình hình thành khớp thần kinh, điều hòa giải phóng chất dẫn truyền thần kinh trong tế bào thần kinh… [1] Còn các vitamin nhóm B như vitamin B2, vitamin B6, vitamin B12… hoạt động như chất dinh dưỡng góp phần thúc đẩy sự phát triển não bộ và hệ thần kinh của trẻ, cải thiện khả năng tư duy và học tập [5], [7].
Bí quyết bổ sung DHA và ARA cho trẻ hỗ trợ con phát triển trí não từ khi mới sinh
Để trẻ nhận đủ DHA và ARA, mẹ có thể bổ sung bằng thêm các thực phẩm giàu 2 dưỡng chất này vào chế độ ăn của trẻ như các loại thịt bò, heo, thịt gia cầm, trứng, các loại cá như cá thu, cá hồi, các loại hải sản, dầu thực vật như dầu hướng dương, dầu hạt cải, dầu hạt lanh, dầu hạt óc chó, sữa phát triển trí não… [5], [8]
Với bé dưới 12 tháng tuổi, sữa vẫn là nguồn dinh dưỡng chính của trẻ, do đó mẹ cần chọn cho con nguồn sữa phù hợp, có tỷ lệ DHA và ARA hợp lý để phát triển trí não. Ưu tiên hàng đầu là sữa mẹ vì đây là nguồn dinh dưỡng chứa hàm lượng DHA và ARA dồi dào, hỗ trợ tốt cho sự phát triển trí não của trẻ [5].
Trong trường hợp mẹ thiếu sữa, cần nhờ sự hỗ trợ của sữa công thức thì nên ưu tiên chọn sữa phát triển trí não cho bé có bổ sung cả DHA, ARA cùng các vi chất khác quan trọng cho não bộ như vitamin B6, B12, kẽm, sắt, i-ốt…. Trong giai đoạn 0-24 tháng tuổi, mẹ cần ưu tiên chọn sữa công thức có tỷ lệ DHA:ARA là 1:1 theo khuyến nghị bởi tỷ lệ này sẽ hỗ trợ trẻ phát triển trí não, tăng cường phát triển nhận thức một cách tối ưu [9]. Sau 2 tuổi, do bé đã được bổ sung đa dạng nguồn dinh dưỡng khác giàu ARA trong chế độ ăn nên mẹ có thể ưu tiên các dòng sữa chỉ chứa DHA.
Cần lưu ý là để con có cơ hội phát triển tối ưu về trí não và thể chất, ngoài việc chăm lo về dinh dưỡng, cha mẹ cần: [10]
- Tạo cho bé nhiều hoạt động để bé có cơ hội được vui chơi, vận động, khám phá và qua đó bé được học các kỹ năng như nói, nghe, di chuyển, suy nghĩ, giải quyết vấn đề và giao tiếp xã hội.
- Dành thời gian quan tâm, chăm sóc bé mỗi ngày thông qua các hoạt động như đọc sách, chơi trò chơi; trò chuyện về các hoạt động ngày; âu yếm, vỗ về.
- Cho trẻ tiếp xúc với sách, truyện, bài hát để giúp con củng cố ngôn ngữ và khả năng giao tiếp.
Hy vọng bài viết đã giúp các bố mẹ có thêm thông tin hữu ích để chăm sóc bé yêu một cách toàn diện, khoa học và hiệu quả hơn. Hãy cùng con lớn lên khỏe mạnh, thông minh và hạnh phúc mỗi ngày!