Trong những năm tháng đầu đời, hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện, khiến bé dễ bị tổn thương trước các tác nhân gây bệnh [1]. Một trong những mối nguy phổ biến nhưng chưa được chú ý nhiều là virus hợp bào hô hấp (Respiratory Syncytial Virus – RSV). Virus này không chỉ gây bệnh cấp tính mà còn để lại di chứng hô hấp kéo dài, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ trong tương lai [2].
RSV là gì? Vì sao trẻ sơ sinh dễ mắc bệnh nặng?
Virus hợp bào hô hấp (RSV) là một tác nhân gây bệnh đường hô hấp phổ biến, chịu trách nhiệm cho gánh nặng lớn về bệnh hô hấp nghiêm trọng ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và người suy giảm miễn dịch [2]. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tiểu phế quản và viêm phổi ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ [3]. Theo thống kê toàn cầu, mỗi năm RSV gây ra khoảng 34 triệu ca nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính, hơn 3,4 triệu ca nhập viện và gần 45.000 ca tử vong ở trẻ dưới 6 tháng tuổi [2] [4]. Đáng chú ý, 75% trẻ nhập viện vì RSV là những bé sơ sinh đủ tháng và khỏe mạnh trước đó [5]. Điều này cho thấy, ngay cả những trẻ không có bệnh nền vẫn có nguy cơ diễn tiến nặng khi nhiễm RSV.
Nhiễm RSV nguyên phát thường xảy ra trong lần đầu tiên trẻ tiếp xúc với virus, thường là trong giai đoạn sơ sinh và hầu như tất cả trẻ đều bị nhiễm trước 2 tuổi. Hầu hết trẻ đều có triệu chứng, trong đó tổn thương đường hô hấp dưới và khò khè là biểu hiện nổi bật, và trẻ rất nhỏ – đặc biệt trong 3 tháng đầu đời – bị ảnh hưởng nặng nhất [6]
RSV thường khởi phát với các triệu chứng nhẹ như ho, sốt nhẹ – rất giống với cảm lạnh thông thường, khiến cha mẹ dễ chủ quan. Tuy nhiên, trẻ bị RSV nặng có thể xuất hiện các biểu hiện cảnh báo sau: [6] [7]
- Thở nhanh
- Khó thở tăng dần
- Cơn ngưng thở (tạm ngừng thở trên 10 giây).
Điều đáng lưu ý là: nhiều trẻ bị bệnh nặng nhưng không sốt hoặc có rất ít dấu hiệu khi nghe phổi. Hình ảnh X-quang thường cho thấy hình ảnh phổi tăng thông khí), dày thành phế quản, hoặc xẹp phổi ở thùy giữa và thùy trên [6].
Trường hợp bệnh phổi nặng do RSV có thể dẫn đến tình trạng suy hô hấp và đôi khi gây tử vong [8]. Ngoài ra, việc nhiễm RSV ở đường hô hấp dưới (RSV-LRTI) trong giai đoạn đầu đời có thể để lại hậu quả lâu dài cho sức khỏe hệ hô hấp như [8]:
- Tái nhập viện nhiều lần vì bệnh hô hấp
- Khò khè mạn tính, nguy cơ phát triển thành hen suyễn
- Suy giảm chức năng phổi kéo dài, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và chất lượng sống của trẻ.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Vì sao trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dễ nhiễm RSV?
Có nhiều yếu tố khiến trẻ sơ sinh dễ mắc RSV và diễn tiến nặng. Trong đó, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện là nguyên nhân chính, đặc biệt trong 6 tháng đầu đời [9] [10]. RSV lây truyền qua giọt bắn khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Trẻ có thể nhiễm virus khi tiếp xúc trực tiếp với người bệnh hoặc chạm vào các bề mặt có chứa virus rồi đưa tay lên mũi, miệng, mắt [11]. Những hành động thể hiện sự yêu thương từ người lớn như ôm hoặc hôn bé là rất phổ biến, tưởng chừng bình thường nhưng thực chất cũng là con đường giúp RSV lây truyền sang bé và gây bệnh [9]. Hơn nữa, RSV cũng có thể lây ở trường mẫu giáo và nhà trẻ [12]. Khi trẻ đi học và nhiễm RSV ở trường thì có thể mang virus về lây cho cho anh chị em [13].
Miễn dịch thai kỳ – tấm khiên bảo vệ đầu đời mẹ có thể trao cho con
Tin vui là cha mẹ hoàn toàn có thể chủ động chuẩn bị lớp bảo vệ đầu đời cho con ngay từ khi bé còn trong bụng mẹ.
Khi mang thai, cơ thể người mẹ có những thay đổi đặc biệt trong hệ miễn dịch để vừa bảo vệ mẹ khỏi bệnh tật, vừa giúp thai nhi phát triển an toàn – đây như một tấm khiên vô hình bao bọc hơi thở đầu tiên cho bé ngay từ khi sinh ra [14].
Các kháng thể bảo vệ em bé nhưng được tạo ra trong cơ thể mẹ được gọi là miễn dịch thụ động. Miễn dịch thụ động từ mẹ giúp bảo vệ trẻ sơ sinh trong vài tháng đầu đời – giai đoạn hệ miễn dịch của bé còn non yếu.[15]
Kháng thể từ mẹ truyền sang con qua nhau thai, đặc biệt nhiều vào 3 tháng cuối thai kỳ. [15]
Theo khuyến nghị từ các tổ chức y tế quốc tế, việc chủ động trao đổi với bác sĩ trong giai đoạn cuối thai kỳ có thể giúp mẹ lựa chọn những giải pháp phù hợp để hỗ trợ miễn dịch thụ động cho bé ngay từ khi còn trong bụng [16].
Sau khi chào đời, trẻ sơ sinh vẫn có thể được hỗ trợ thêm để duy trì lớp bảo vệ này trong những tháng đầu đời – đặc biệt là trong mùa cao điểm của RSV.
Miễn dịch không chỉ là cơ chế sinh học – đó là sự chuẩn bị đầy yêu thương từ mẹ dành cho con. Đó là cách cha mẹ trao cho con món quà đầu đời: hơi thở khỏe mạnh, tương lai vững vàng.
Nội dung được tài trợ bởi Pfizer
Thông tin về sức khỏe trong tài liệu này chỉ được cung cấp cho mục đích giáo dục và không nhằm mục đích thay thế việc tham khảo ý kiến với chuyên gia tại các cơ sở y tế. Tất cả các quyết định liên quan đến việc chăm sóc bệnh nhân phải được thực hiện bởi chuyên gia tại các cơ sở y tế dựa trên việc xem xét các đặc điểm riêng biệt của từng bệnh nhân và dựa trên đánh giá và điều trị của nhân viên y tế.
PP-A1G-VNM-0113
