Bệnh tay chân miệng ở trẻ em: Tất cả những điều cha mẹ cần biết!

Bệnh tay chân miệng là một căn bệnh không quá xa lạ đối với nhiều cha mẹ đang nuôi con nhỏ. Tuy nhiên, một số mẹ nuôi con lần đầu chỉ mới nghe qua hoặc “trộm vía” bé chưa từng mắc nên có thể vẫn chưa hiểu rõ về bệnh, dẫn đến mất cảnh giác với nguy cơ lây nhiễm ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Thực chất, hầu hết trẻ mắc bệnh tay chân miệng có thể khỏi sau vài ngày nhưng căn bệnh này thường khiến trẻ cảm thấy đau đớn, khó chịu, bỏ bú, bỏ ăn… Thậm chí, một số ít trường hợp trẻ vẫn có thể gặp biến chứng và tử vong. Đây cũng là căn bệnh rất dễ lây lan, đặc biệt là trong môi trường nhà trẻ. Vì vậy, ba mẹ cần trang bị kiến thức cần thiết về bệnh tay chân miệng để chủ động hơn trong việc bảo vệ bé yêu qua bài viết sau của Hello Bacsi nhé!

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em là gì?

Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh lây lan chủ yếu qua đường tiêu hóa khi trẻ tiếp xúc với tay mang mầm bệnh, đồ chơi nhiễm bẩn, nước bọt, phân, mụn nước của người nhiễm bệnh hoặc dịch tiết mũi miệng, giọt bắn trong không khí…

Trẻ mắc bệnh thường sốt nhẹ, nổi mụn nước ở lòng bàn tay, bàn chân, miệng và mông có thể kèm theo loét miệng.  Phần lớn các trường hợp đều nhẹ và tự khỏi sau vài ngày, nhưng một số ít trường hợp vẫn có thể tiến triển nặng gây biến chứng nguy hiểm như viêm màng não, viêm não, viêm phổi, viêm cơ tim, viêm tụy, phù phổi, co giật, tê liệt… nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

[embed-health-tool-child-growth-chart]

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em: Nguyên nhân do đâu?

1. Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Bệnh tay chân miệng là bệnh lây nhiễm do virus thuộc nhóm virus đường ruột gây ra. Thông thường, trẻ em mắc bệnh tay chân miệng chủ yếu là do nhiễm virus Coxsackie A16 hoặc Enterovirus 71 (EV71). Những loại virus này có khả năng sống dai dẳng và tồn tại được trong khoảng nhiệt rất rộng từ cực lạnh đến cực nóng.

Theo đó, virus gây bệnh tay chân miệng có thể sống ở môi trường ngoài đến 3 tuần nếu ở trong điều kiện lạnh -40°C. Các khu vực sinh hoạt chung như thanh vịn cầu thang, tay nắm cửa, bàn ăn, đồ chơi, ghế ngồi hay dụng cụ dùng chung thường là nơi dễ bị nhiễm virus và trở thành nguồn lây lan. Mặc dù vậy, virus này vẫn có thể bị tiêu diệt trong vòng 30 phút nếu được xử lý ở nhiệt độ 560°C.

2. Các yếu tố nguy cơ gây bệnh tay chân miệng

Tuổi tác là một yếu tố nguy cơ đáng chú ý vì bệnh tay chân miệng chủ yếu lây nhiễm ở trẻ dưới 5 đến 7 tuổi, đặc biệt ở trẻ dưới 3 tuổi. Nguyên do bởi đây là giai đoạn mà hệ miễn dịch trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ còn non yếu, cộng thêm việc trẻ nhỏ thường có xu hướng đưa tay vào miệng giúp virus dễ lây truyền. Đặc biệt, môi trường nhà trẻ hoặc trường mẫu giáo là nơi trẻ có nguy cơ nhiễm bệnh cao vì dễ tiếp xúc trực tiếp với mầm bệnh, từ đó tạo điều kiện cho sự phát triển các ổ dịch tay chân miệng.

Ở Việt Nam, dịch tay chân miệng lưu hành quanh năm nhưng có xu hướng tăng cao từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12. Những tháng cuối năm thường là thời điểm ghi nhận số ca mắc tay chân miệng cao hơn do đây là mùa tựu trường cũng như điều kiện thời tiết thuận lợi để dịch bệnh phát triển, lây lan.

Dấu hiệu nhận biết bệnh tay chân miệng ở trẻ theo từng giai đoạn

Bệnh tay chân miệng tuy không nguy hiểm với người trưởng thành nhưng luôn là hiểm họa “rình rập” trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ được chăm sóc trong môi trường nhà trẻ và trường mẫu giáo. Vì vậy, việc cha mẹ nhận biết sớm các triệu chứng ở trẻ mắc bệnh tay chân miệng là rất quan trọng để ngăn bệnh tiến triển gây biến chứng nghiêm trọng.

Bệnh tay chân miệng ở trẻ gây ra những triệu chứng rất đặc trưng nhưng lại có sự thay đổi theo từng giai đoạn bệnh. Trong đó, ba mẹ cần lưu ý:

1. Giai đoạn ủ bệnh

Các triệu chứng thường không xuất hiện rõ ràng trong giai đoạn này nên ba mẹ có thể chưa nhận ra trẻ mắc bệnh tay chân miệng. Giai đoạn này thường kéo dài khoảng 3 đến 7 ngày.

2. Giai đoạn khởi phát 

Giai đoạn khởi phát của bệnh tay chân miệng thường diễn ra trong vòng 1 đến 2 ngày. Lúc này, các triệu chứng bắt đầu có biểu hiện rõ hơn bao gồm sốt nhẹ hoặc sốt cao, đau họng, đau rát bên trong miệng, chảy nước dãi nhiều, tiêu chảy, biếng ăn. Đối với trẻ còn rất nhỏ, con chưa thể diễn đạt cảm giác đau với ba mẹ nhưng nếu quan sát thấy trẻ quấy khóc nhiều, cáu kỉnh, bỏ bú, biếng ăn thì đây có thể là những dấu hiệu bất ổn ở trẻ.

3. Giai đoạn toàn phát

Đây là giai đoạn mà trẻ nhiễm bệnh tay chân miệng có những triệu chứng ngày càng rõ ràng hơn. Ba mẹ có thể dễ dàng nhận thấy các biểu hiện điển hình của bệnh tay chân miệng như:

• Trẻ nổi phát ban dưới dạng phỏng nước ở lòng bàn tay, bàn chân, đầu gối, khuỷu tay và mông. Thông thường, các bóng nước này có hình bầu dục, màu xám, có thể mọc lồi hoặc ẩn dưới da, sờ có cảm giác cộm, không đau, không ngứa. Các bóng nước nổi trên da không kéo dài mà thường tồn tại dưới 7 ngày, hiếm khi bị vỡ, lành không để lại sẹo nhưng sau đó có thể để lại vết thâm da mờ dần theo thời gian.
• Một dấu hiệu điển hình khác của bệnh tay chân miệng ở trẻ đó là viêm loét bên trong vùng hầu họng (gần lưỡi gà), niêm mạc vùng má, lưỡi, môi… Một vài vết loét trong miệng có thể khiến trẻ đau, tăng tiết nước bọt, quấy khóc, bỏ ăn, bỏ bú.
• Bên cạnh hai triệu chứng điển hình kể trên, trẻ mắc bệnh tay chân miệng cũng thường có dấu hiệu sốt nhẹ từ 37,5 đến 38 độ C. 

Sau giai đoạn toàn phát là giai đoạn lui bệnh, trẻ mắc bệnh tay chân miệng có thể khỏi bệnh sau 8 – 10 ngày. Tuy nhiên, một số ít trường hợp trẻ vẫn có thể gặp biến chứng.

Bệnh tay chân miệng được chẩn đoán và điều trị như thế nào?

1. Chẩn đoán bệnh tay chân miệng

Nếu ba mẹ nghi ngờ con mắc bệnh tay chân miệng thì cần đưa bé đi khám, ban đầu các bác sĩ thường khám lâm sàng như thu thập thông tin về độ tuổi, triệu chứng trẻ đang gặp, xem xét đặc điểm vết phỏng nước hoặc vết loét… để xác định có phải do bệnh tay chân miệng gây ra không.

Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định làm thêm một số xét nghiệm như xét nghiệm máu; xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction) với các mẫu bệnh phẩm như dịch từ mụn nước, dịch hầu họng, mẫu phân… để xác định virus gây bệnh. Nếu nghi ngờ bệnh tay chân miệng gây biến chứng ở trẻ, bác sĩ có thể đề xuất thực hiện thêm các xét nghiệm như chụp X-quang phổi kiểm tra phù phổi, chụp cộng hưởng từ (MRI) kiểm tra bất thường ở não nếu là biến chứng thần kinh…

2. Điều trị bệnh tay chân miệng

Đối với việc điều trị, vấn đề mà nhiều ba mẹ quan tâm nhất là trẻ bị bệnh chân tay miệng uống thuốc gì? Thực chất, bệnh tay chân miệng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Vì vậy, việc điều trị chủ yếu là theo dõi và chăm sóc tại nhà để xoa dịu, cải thiện các triệu chứng. Trong đó, mẹ cần lưu ý những điều sau đây khi chăm sóc trẻ mắc bệnh tay chân miệng:

Ưu tiên việc giảm đau và hạ sốt

Mẹ có thể cho trẻ dùng thuốc giảm đau như Paracetamol hoặc ibuprofen nhưng tuyệt đối không cho trẻ dùng aspirin để tránh tác dụng phụ nguy hiểm. Đối với các vết loét trong miệng, mẹ có thể hỏi thêm dược sĩ về việc dùng loại thuốc bôi phù hợp giúp trẻ giảm đau. Từ đó, bé vẫn có thể ăn uống hoặc bú mẹ đầy đủ để tránh mất nước.

Duy trì vệ sinh sạch sẽ

Nhiều mẹ thường có chung thắc mắc rằng trẻ bị chân tay miệng có được tắm không? Thực chất, mẹ nên tắm rửa cho trẻ hàng ngày bằng sữa tắm hoặc xà bông có thành phần lành tính, phù hợp với làn da nhạy cảm của con. Đồng thời, mẹ nên thường xuyên rửa tay khi chăm sóc bé và cũng nên dạy con thói quen quan trọng này để ngăn ngừa mầm bệnh lây lan.

Đối với quần áo, khăn, tã lót… của trẻ mắc bệnh tay chân miệng, mẹ không nên giặt chung với những quần áo khác. Sau bước giặt bằng xà bông hoặc nước giặt đồ, mẹ nên ngâm đồ của bé với nước sôi để sát khuẩn hiệu quả hơn. Ngoài ra, các đồ dùng ăn uống của bé như bình sữa, ly uống nước, chén, muỗng… cũng nên được khử trùng bằng nước sôi.

Chế độ ăn uống lành mạnh, phù hợp với trẻ đang bị ốm

Mẹ cần đảm bảo chế độ ăn uống của trẻ trong giai đoạn nhiễm bệnh là đầy đủ dinh dưỡng và trẻ luôn được bổ sung đủ chất lỏng. Nếu thức ăn chính của bé là sữa, mẹ cần tiếp tục duy trì các cữ bú mẹ hoặc công thức sữa trong ngày. Đối với trẻ ăn dặm, mẹ nên tránh cho ăn thức ăn gây nóng, rát, khô cứng để không ảnh hưởng đến các vết loét trong miệng. Có thể chia thành nhiều cữ nhỏ trong ngày.

Nhìn chung, việc điều trị bệnh tay chân miệng ở trẻ thường tập trung vào việc chăm sóc một cách khoa học tại nhà. Với trường hợp cần đến thuốc giảm đau, cha mẹ không nên tự ý cho trẻ dùng thuốc mà không có sự tư vấn của bác sĩ, đặc biệt là với các loại thuốc gây tê dạng ngậm hoặc dạng xịt. 

Cách phòng bệnh tay chân miệng cho trẻ

Bệnh tay chân miệng là căn bệnh truyền nhiễm dễ lây lan, đặc biệt là trong môi trường nhà trẻ, trường học. Bệnh thường bùng phát mạnh mẽ vào lúc giao mùa, nhất là từ mùa xuân sang hè vì lúc này thời tiết bắt đầu nóng ẩm, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và lây lan của virus. Hiện nay, chưa có vaccine phòng bệnh tay chân miệng nhưng để giảm nguy cơ trẻ nhiễm bệnh, ba mẹ vẫn có thể chủ động phòng ngừa theo những cách đơn giản sau đây:

• Rửa tay thường xuyên với nước và xà phòng, đặc biệt là trong những trường hợp như sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã cho bé, sau khi dọn dẹp nhà cửa, trước khi nấu ăn, trước khi chăm sóc bé… Đồng thời, mẹ cũng nên rửa tay cho bé hoặc với trẻ lớn hơn thì nên dạy trẻ tự rửa tay và duy trì thói quen này.
• Mẹ nên thường xuyên khử trùng các bề mặt chung như bàn ghế, tay nắm cửa, thanh vịn cầu thang… cũng như đồ chơi của bé.
• Trong gia đình, không nên dùng chung đồ cá nhân như chén, dĩa, ly uống nước, muỗng, đũa, khăn lau mặt, khăn tắm, chăn gối… Đặc biệt, tránh tiếp xúc gần như ôm, hôn và tránh dùng chung đồ cá nhân với người nhiễm bệnh.
• Ba mẹ nên dùng khủy tay hoặc khăn giấy che mặt khi ho, hắt hơi và cũng nên dạy trẻ thói quen này.
• Nếu nhà trẻ hoặc trường học trở thành ổ dịch bệnh tay chân miệng, cha mẹ nên theo dõi tình trạng của bé thường xuyên. Nếu trẻ có dấu hiệu nhiễm bệnh thì cần được cách ly tại nhà để ngăn chặn sự lây lan của bệnh. 

[article-yoast-faqs]

Tay chân miệng là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, tuy đa số trường hợp nhẹ nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nếu không được chăm sóc đúng cách. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu, cách phòng ngừa và điều trị sẽ giúp cha mẹ chủ động bảo vệ sức khỏe cho con. Hãy luôn giữ vệ sinh cá nhân, theo dõi sát tình trạng của trẻ và đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu bất thường. Sự quan tâm và chăm sóc kịp thời chính là chìa khóa giúp trẻ vượt qua bệnh nhanh chóng và an toàn.