Trên hành trình nuôi con bằng sữa mẹ, nhiều trường hợp sữa mẹ bỗng nhiên ít sữa dần hoặc mất sữa cho bé bú. Tình trạng này khiến mẹ không tránh khỏi lo lắng phải làm sao đảm bảo dinh dưỡng cho con? Bài viết sau sẽ chia sẻ kinh nghiệm chọn sữa giúp con xây dựng tiêu hoá khoẻ mạnh, nhằm “cứu nguy” khi mẹ thiếu sữa cho bé bú.
Vì sao sữa mẹ tự nhiên ít dần? Bé bú không đủ sữa gặp những vấn đề gì?
Việc nuôi con bằng sữa mẹ không phải lúc nào cũng thuận lợi, sẽ có những trường hợp như sữa mẹ “về” chậm, cơ địa ít sữa hoặc mẹ có đủ sữa cho bé bú nhưng sau đó sữa lại ít dần hoặc giảm đột ngột. Trong trường hợp này, nguyên nhân có thể đến từ một trong những vấn đề sau:
- Mẹ bị căng thẳng: Tinh thần là một trong những yếu tố quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể. Cũng tương tự, khi mẹ bị căng thẳng thì ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến hàm lượng và chất lượng sữa mẹ [2].
- Tần suất bé bú mẹ quá ít: Theo cơ chế cung cầu, quá trình bú mẹ sẽ giúp tuyến vú kích thích sản sinh thêm sữa. Ngược lại, nếu mẹ không cho bé bú thường xuyên và đúng cách thì có thể ảnh hưởng đến quá trình tiết sữa của tuyến vú [2].
- Chế độ ăn uống chưa hợp lý – cân đối: Nếu mẹ ăn uống chưa hợp lý và uống quá ít nước cũng sẽ góp phần ảnh hưởng đến chất lượng cũng như hàm lượng sữa mẹ [2].
- Thay đổi hormone: Các thay đổi hormone, đặc biệt là trong kỳ kinh nguyệt, khi mang thai, hoặc sau khi ngừng cho con bú, có thể ảnh hưởng đến nguồn sữa. Mất cân bằng các hormone như prolactin (hormone kích thích sản xuất sữa) và oxytocin (hormone giúp tiết sữa) có thể làm giảm sản lượng sữa.
- Vấn đề về núm vú hoặc vú: Các vấn đề như nhiễm trùng núm vú, đau núm vú hoặc tắc ống dẫn sữa có thể làm cho việc cho con bú đau đớn và không hiệu quả, dẫn đến giảm sản lượng sữa.
- Trở lại công việc hoặc thay đổi thói quen: Khi mẹ quay lại công việc hoặc thay đổi thói quen, việc cho con bú hoặc vắt sữa có thể giảm, dẫn đến giảm sản lượng sữa.
- Ngừng cho bú: Việc ngừng cho bú dần dần hoặc ngừng đột ngột có thể làm giảm sản lượng sữa, vì cơ thể phản ứng với việc nhu cầu bú giảm.
- Nguyên nhân đến từ bệnh lý: Khi người mẹ bị bệnh, cơ thể sẽ phần nào ưu tiên sử dụng dưỡng chất để phục hồi sức khỏe, điều này có thể ảnh hưởng đến cả chất lượng và lượng sữa mẹ. Bên cạnh đó, một số bệnh lý nghiêm trọng cũng đã được chứng minh rằng có thể tác động đến chất lượng sữa mẹ như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), bệnh lý tuyến giáp, đái tháo đường….[2], [3].
- Các nguyên nhân khác: Mẹ hút thuốc, uống rượu, dùng một số loại thuốc điều trị… góp phần ảnh hưởng đến sữa mẹ [3].
Khi bé chưa đến tuổi ăn dặm, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng quan trọng nhất. Do đó, khi sữa mẹ đột nhiên ít dần, bé sẽ có nguy cơ thiếu đi những dưỡng chất quan trọng, từ đó góp phần ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và hệ miễn dịch khiến bé tiêu hóa kém, dễ ốm vặt [4].
Một trong những chìa khóa then chốt chính là do sữa mẹ có chứa các lợi khuẩn (probiotics) và “thức ăn khoái khẩu” của chúng là chất xơ (prebiotics). Bé bú mẹ thường nhận được các lợi khuẩn quan trọng như Lactobacillus và Bifidobacterium [6]. Đồng thời, bé được bổ sung đa dạng các HMO (Human milk oligosaccharides), với chức năng như một prebiotics có vai trò là thức ăn của lợi khuẩn, giúp tối ưu sự phát triển lợi khuẩn [7].
Lợi khuẩn và HMO là 2 thành phần quan trọng của sữa mẹ có ảnh hưởng đến sự cân đối của hệ vi sinh vật đường ruột. Nếu quá trình nuôi con bằng sữa mẹ bị gián đoạn vì sữa mẹ ít dần có thể dẫn đến sự thay đổi của hệ vi sinh vật đường ruột, từ đó gây ảnh hưởng đến sức khỏe hệ thống miễn dịch và hệ tiêu hóa dẫn đến các dấu hiệu như tiêu chảy, táo bón… từ đó trẻ sẽ dễ có nguy cơ mắc các bệnh lý viêm nhiễm hơn [4], [8], [9].
Vì vậy, khi gặp “sự cố” sữa mẹ ít dần và không đủ khả năng cho bé bú, giải pháp “cứu nguy” mà mẹ có thể nghĩ đến là chọn cho con nguồn dinh dưỡng bổ sung được phát triển với các thành phần dựa trên nền tảng sữa mẹ, bao gồm HMO và lợi khuẩn, nhằm tối ưu hóa sự phát triển và tiêu hóa của trẻ. Qua đó, giúp ba mẹ giảm “sốt ruột”, lo lắng vì sợ con thiếu chất.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Công thức sữa chứa đạm whey giàu alpha-lactalbumin, 6 HMOs đầu tiên tại Việt Nam cùng 2 tỷ lợi khuẩn “cứu nguy” cho hệ tiêu hóa non yếu của bé
Khi sữa mẹ ít dần, một số mẹ có thể cải thiện nguồn sữa bằng cách cho bé bú hoặc hút sữa thường xuyên hơn, đảm bảo bé ngậm vú đúng cách, các món ăn hỗ trợ cho quá trình tiết sữa…[2], [3]. Tuy nhiên, nếu không thay đổi được “tình hình” chẳng hạn như những mẹ không thể cho con bú do bệnh lý hay mẹ không đủ sữa trong một khoảng thời gian dài, mẹ có thể nhờ đến sự hỗ trợ của các chuyên gia y tế để có giải pháp dinh dưỡng thay thế phù hợp.
Lúc này, điều quan trọng là mẹ cần chọn được công thức sữa có đa dạng HMO với hàm lượng phù hợp, đạm whey giàu alpha-lactalbumin – loại đạm giúp bé dễ tiêu hóa hấp thu với hàm lượng 2,2 g/l (gần với sữa mẹ khi hàm lượng đạm này trong sữa mẹ là 2-3 g/l), các chất xơ hòa tan GOS, FOS tăng “quân số” lợi khuẩn, giảm các vi khuẩn có hại [14], [15] cùng với đó là bổ sung 2 tỷ lợi khuẩn BB-12TM và LGGTM. Công thức sữa có chứa các thành phần này có thể giúp trẻ dễ tiêu hóa – hấp thu, góp phần thiết lập hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh, từ đó hỗ trợ sức khỏe hệ tiêu hóa và tăng cường sức khỏe hệ miễn dịch.
Bổ sung càng đa dạng loại HMO thì các lợi khuẩn trong đường ruột càng có tiềm năng phát triển để mang đến lợi ích về sức khỏe tiêu hoá cho trẻ. Các công thức sữa hiện nay đã thêm được 5 HMOs vào sản phẩm nhưng lại thiếu đi HMO quan trọng là DFL hoặc 3-FL. Trong khi đó, DFL cần được bổ sung cho trẻ trong giai đoạn đầu đời vì đây là HMO có tác dụng hỗ trợ phòng chống các bệnh lý viêm nhiễm ở trẻ [11]. Hơn nữa, khi kết hợp với HMO là 2’-FL còn tạo ra bộ đôi giúp gia tăng lợi khuẩn Bifidobacterium spp cần có ở trẻ khỏe mạnh [12]. Thế nhưng, với sự tiến bộ của khoa học, lần đầu tiên tại Việt Nam xuất hiện công thức sữa có chứa đủ cả 6 HMOs quan trọng là DFL, 2’-FL, 3-FL, LNT, 3’-SL và 6’-SL, thành phần đạt khoảng 58% tổng lượng HMO trong sữa mẹ, giúp thu hẹp khoảng cách hơn giữa sữa mẹ và sữa công thức. Nghiên cứu cho thấy “combo” 6 HMOs sẽ mang đến các lợi ích như: [13]
- Đa dạng hệ lợi khuẩn ở một số chủng, hỗ trợ cân đối hệ vi sinh đường ruột.
- Có tiềm năng tạo sự tương hỗ và cộng hưởng ở một số chủng lợi khuẩn, từ đó giúp tối ưu hóa hệ vi sinh vật đường ruột, nâng cao hiệu quả miễn dịch cũng như sức khỏe tổng thể.
- Có khả năng tăng gấp đôi lượng axit-béo chuỗi ngắn (SCFA), một hoạt chất sinh học tiềm năng trong việc tăng cường sức khỏe trẻ.
Mặc dù công thức sữa, đặc biệt là sữa có chứa 6 HMOs cho bé, luôn là nguồn hỗ trợ tốt, “cứu nguy” kịp thời khi sữa mẹ đột ngột ít dần nhưng sữa mẹ vẫn thức ăn tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Do đó, sữa bột chỉ là sự lựa chọn tạm thời, mẹ cần chăm sóc sức khỏe đúng cách để giúp sữa mẹ “về” lại bằng cách [16], [17], [18]:
- Cho bé bú mẹ theo nhu cầu bất cứ khi nào bé đòi bú. Đảm bảo mẹ cho bé bú đúng cách và bé ngậm bắt vú đúng.
- Đảm bảo dinh dưỡng cho mẹ bằng cách ăn uống đủ chất, khoảng 5 – 6 bữa trong ngày để kích thích sinh sữa. Mẹ cần ăn đủ các nhóm dưỡng chất như đạm, tinh bột, chất béo…, chú ý bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất.
- Massage bầu vú trong khoảng 10-15 phút mỗi bên để kích thích sự bài tiết sữa trước và trong khi cho con bú để kích thích tăng tiết các hormone sản xuất sữa.
- Thực hiện da kề da với bé khoảng 20 phút sau khi cho bé bú.
- Thư giãn, chú ý nghỉ ngơi, cố gắng cho bé bú đều đặn. Đừng quá áp lực, căng thẳng.
Sữa mẹ ít dần là một trong những nguyên nhân làm gián đoạn quá trình nuôi con bằng sữa mẹ. Mặc dù cần ưu tiên việc cải thiện nguồn sữa mẹ nhưng để tránh tình trạng con bị thiếu hụt dinh dưỡng, mẹ cũng nên kịp thời chuẩn bị nguồn sữa bổ sung có đủ 6 HMO và lợi khuẩn quan trọng để góp phần đáp ứng nhu cầu phát triển khỏe mạnh của con.
