Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 7-8% cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh sản đối mặt với các vấn đề về hiếm muộn, tình trạng này đang có xu hướng “trẻ hóa”. Hiểu rõ hiếm muộn là gì, quy trình chẩn đoán và các phương pháp điều trị hiện đại là bước đi đầu tiên, quan trọng để các cặp đôi hiện thực hóa giấc mơ làm cha mẹ.
Chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời chính là chìa khóa vàng giúp tăng cơ hội thành công.
Hiếm muộn là gì?
Để có hướng điều trị phù hợp, trước hết chúng ta cần hiểu đúng và đủ định nghĩa về tình trạng này.
Định nghĩa chung
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Hiệp hội Y học Sinh sản Hoa Kỳ (ASRM), hiếm muộn (Infertility) được định nghĩa là tình trạng một cặp vợ chồng không thể có thai sau 12 tháng chung sống, quan hệ tình dục đều đặn và không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào.
Đối với trường hợp người vợ trên 35 tuổi, khoảng thời gian này được rút ngắn xuống còn 6 tháng. Lý do là vì khả năng sinh sản của phụ nữ suy giảm đáng kể theo tuổi tác, việc thăm khám sớm sẽ giúp tận dụng “thời gian vàng” để can thiệp hiệu quả.
Hiếm muộn ở nữ là gì?
Hiếm muộn ở nữ là gì? Đây là tình trạng vô sinh có nguyên nhân xuất phát từ người vợ. Khả năng thụ thai của người phụ nữ bị suy giảm hoặc không có do các vấn đề liên quan đến:
- Hệ thống nội tiết: Rối loạn hoạt động của trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển và phóng noãn (rụng trứng).
- Bất thường tại buồng trứng: Suy buồng trứng sớm, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
- Tổn thương ống dẫn trứng: Tắc, hẹp ống dẫn trứng do viêm nhiễm, lạc nội mạc tử cung hoặc tiền sử phẫu thuật vùng chậu.
- Bất thường tại tử cung: U xơ tử cung dưới niêm mạc, polyp, dính buồng tử cung.
[embed-health-tool-ovulation]
Phân loại hiếm muộn
Dựa trên tiền sử mang thai, hiếm muộn được chia thành hai loại chính:
- Hiếm muộn nguyên phát: Dùng để chỉ những cặp vợ chồng mà người vợ chưa từng mang thai lần nào.
- Hiếm muộn thứ phát: Áp dụng cho các cặp đôi đã từng mang thai ít nhất một lần (có thể kết thúc bằng sinh sống, sảy thai, thai ngoài tử cung…) nhưng sau đó không thể thụ thai lại được nữa.
Nguyên nhân thường gặp gây hiếm muộn
Nguyên nhân gây hiếm muộn có thể đến từ một phía hoặc cả hai vợ chồng.
1. Nguyên nhân do nữ (khoảng 40%)
- Rối loạn phóng noãn: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, bao gồm không phóng noãn hoặc phóng noãn không đều.
- Tắc vòi trứng: Ngăn cản tinh trùng gặp trứng và trứng đã thụ tinh di chuyển về tử cung.
- Lạc nội mạc tử cung: Các mô nội mạc tử cung phát triển bên ngoài tử cung, gây viêm và tạo sẹo.
- Các vấn đề về tử cung hoặc cổ tử cung.
2. Nguyên nhân do nam (khoảng 40%)
- Số lượng/chất lượng tinh trùng kém: Tinh trùng ít, di động yếu, hoặc hình dạng bất thường.
- Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Các tĩnh mạch trong bìu bị giãn, làm tăng nhiệt độ và ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng.
- Tắc nghẽn ống dẫn tinh.
3. Kết hợp hoặc không rõ nguyên nhân (vô căn – khoảng 20%): Trong một số trường hợp, cả hai vợ chồng đều có vấn đề hoặc đôi khi không thể tìm ra nguyên nhân rõ ràng sau khi đã thực hiện tất cả các xét nghiệm cơ bản.
Dấu hiệu cảnh báo & thời điểm nên đi khám
Các cặp vợ chồng nên đi khám hiếm muộn nếu không có thai sau 1 năm quan hệ không bảo vệ (hoặc 6 tháng nếu vợ > 35 tuổi). Ngoài ra, nên thăm khám sớm hơn nếu có các dấu hiệu sau:
- Ở nữ: Chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc mất kinh, đau vùng chậu mạn tính, tiền sử viêm nhiễm phụ khoa, sảy thai nhiều lần.
- Ở nam: Có vấn đề về chức năng tình dục, đau hoặc sưng ở tinh hoàn, tiền sử quai bị.
Quy trình khám hiếm muộn cơ bản
Một quy trình khám hiếm muộn ban đầu thường bao gồm các bước sau cho cả hai vợ chồng:
1. Khai thác bệnh sử & Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về tiền sử bệnh lý, đời sống tình dục, thói quen sinh hoạt của cả hai. Khám tổng quát và khám phụ khoa (cho nữ), nam khoa (cho nam).
Xét nghiệm cho nữ
- Siêu âm phụ khoa: Đánh giá tử cung, buồng trứng, đếm nang noãn thứ cấp.
- Xét nghiệm nội tiết tố: Kiểm tra nồng độ các hormone AMH, FSH, LH, Estradiol… vào ngày 2 hoặc 3 của chu kỳ kinh.
- Chụp tử cung vòi trứng (HSG): Kiểm tra sự thông thương của ống dẫn trứng và hình dạng buồng tử cung.
Xét nghiệm cho nam
- Tinh dịch đồ: Đây là xét nghiệm quan trọng nhất để đánh giá số lượng, độ di động và hình thái của tinh trùng.
- Xét nghiệm nội tiết tố sinh dục: Nếu kết quả tinh dịch đồ bất thường.
- Siêu âm tính hoàn: giúp đánh giá và phát hiện sớm các bệnh lý ở tinh hoàn có thể gây ảnh hưởng tới việc có con như giãn tĩnh mạch thừng tinh, viêm tinh hoàn….
Tư vấn kết quả: Dựa trên kết quả, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán, giải thích về tình trạng hiếm muộn là gì trong trường hợp cụ thể của bạn và xây dựng phác đồ hỗ trợ sinh sản phù hợp (IUI, IVF, ICSI…).
Chi phí khám hiếm muộn
Chi phí khám hiếm muộn ban đầu có thể dao động tùy thuộc vào cơ sở y tế và số lượng xét nghiệm được chỉ định. Dưới đây là bảng chi phí tham khảo tại một số bệnh viện lớn ở Việt Nam:
| Cơ sở y tế | Gói/Dịch vụ tham khảo | Chi phí ước tính (VNĐ) |
|---|---|---|
| Bệnh viện ĐKQT Vinmec | Khám & xét nghiệm cơ bản cho vợ chồng | 8.000.000 – 10.000.000 |
| Bệnh viện Từ Dũ | Gói khám hiếm muộn VIP lần đầu | 4.000.000 – 5.000.000 |
| BV Hùng Vương/BV tuyến TW | Gói khám thông thường | 3.000.000 – 6.000.000 (tùy xét nghiệm) |
Chuẩn bị trước buổi khám
Để buổi khám đầu tiên diễn ra hiệu quả, các cặp đôi nên:
- Đi khám cùng nhau: Vấn đề hiếm muộn là của cả hai vợ chồng.
- Chọn thời điểm phù hợp: Vợ nên đi khám vào ngày 2 hoặc 3 của chu kỳ kinh (khi đang ra kinh) để làm xét nghiệm nội tiết. Chồng cần kiêng xuất tinh từ 3-5 ngày trước khi làm xét nghiệm tinh dịch đồ.
- Chuẩn bị giấy tờ: Mang theo giấy tờ tùy thân, giấy đăng ký kết hôn và tất cả kết quả xét nghiệm, khám bệnh cũ (nếu có).
Các phương pháp điều trị hiếm muộn phổ biến
Tùy vào nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp:
- IUI (Bơm tinh trùng vào buồng tử cung): Tinh trùng của người chồng được lọc rửa, chọn lọc và bơm trực tiếp vào tử cung của vợ vào thời điểm rụng trứng. Áp dụng cho trường hợp tinh trùng bất thường nhẹ, rối loạn phóng noãn, yếu tố cổ tử cung không thuận lợi.
- IVF (Thụ tinh trong ống nghiệm): Trứng và tinh trùng được thụ tinh trong phòng thí nghiệm để tạo thành phôi. Phôi sau đó được chuyển vào buồng tử cung của người vợ.
- ICSI (Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn): Một kỹ thuật cao cấp của IVF, trong đó một tinh trùng duy nhất được tiêm trực tiếp vào trứng.
- Can thiệp phẫu thuật: Nội soi thông tắc vòi trứng, bóc u xơ tử cung, phẫu thuật điều trị giãn tĩnh mạch thừng tinh…
- Điều chỉnh lối sống: Cải thiện chế độ dinh dưỡng, tập thể dục, giảm căng thẳng, bổ sung các vi chất chống oxy hóa.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Sau bao lâu điều trị hiếm muộn mới nên chuyển sang IVF?
Điều này phụ thuộc vào tuổi của người vợ, nguyên nhân hiếm muộn và kết quả của các phương pháp điều trị trước đó (như IUI). Thông thường, sau 3-6 chu kỳ IUI thất bại, bác sĩ có thể đề nghị chuyển sang IVF.
2. Bảo hiểm y tế có chi trả chi phí khám hiếm muộn không?
Hiện tại, BHYT tại Việt Nam chưa chi trả cho các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như IUI, IVF. Tuy nhiên, BHYT có thể chi trả một phần chi phí khám bệnh ban đầu và điều trị các bệnh lý phụ khoa, nam khoa là nguyên nhân gây hiếm muộn.
3. Nữ dưới 30 tuổi có cần trữ trứng khi khám hiếm muộn?
Trữ trứng thường được khuyến nghị cho phụ nữ chuẩn bị điều trị ung thư, có tiền sử gia đình mãn kinh sớm, hoặc có chỉ số dự trữ buồng trứng (AMH) thấp. Nếu bạn dưới 30 tuổi và AMH bình thường, việc trữ trứng có thể chưa cần thiết ngay nhưng nên thảo luận kỹ với bác sĩ.
4. Khám hiếm muộn có đau không?
Hầu hết các bước khám đều không gây đau. Chụp HSG có thể gây cảm giác tức nhẹ ở bụng dưới. Chọc hút noãn trong quy trình IVF được thực hiện dưới gây mê nên sẽ không đau.
5. Có cách nào giảm áp lực tâm lý trong thời gian điều trị?
Hãy chia sẻ cởi mở với bạn đời, tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè hoặc các chuyên gia tâm lý. Tham gia các hội nhóm những người cùng hoàn cảnh cũng là một cách tốt để giải tỏa và nhận được sự đồng cảm.
Hiếm muộn là một vấn đề y khoa phức tạp nhưng hoàn toàn có thể được chẩn đoán và can thiệp hiệu quả. Điều quan trọng nhất là các cặp vợ chồng không nên ngần ngại, hãy chủ động đi khám sau 12 tháng (hoặc 6 tháng nếu người vợ trên 35 tuổi) cố gắng mà chưa có tin vui. Việc chuẩn bị tốt về sức khỏe, tâm lý và tài chính (dự trù khoảng 3 – 10 triệu VNĐ cho lần khám đầu) cùng với sự kiên trì tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ sẽ giúp gia tăng đáng kể cơ hội chào đón con yêu.
