Hội chứng Volkmann hay còn gọi là co thắt thiếu máu cục bộ Volkmann, chứng co cứng Volkmann, gây ra các biến dạng trên tay và ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động của bệnh nhân. Nếu điều trị sớm khi mới chỉ co cứng nhẹ, họ có thể khôi phục chức năng bình thường, nhưng nếu triệu chứng ở mức độ trung bình và nặng thì khó để phục hồi như ban đầu.

Dưới đây là thông tin chi tiết về hội chứng Volkmann, bao gồm triệu chứng, nguyên nhân, phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

Tìm hiểu chung

Hội chứng Volkmann là gì?

Hội chứng Volkmann, còn được gọi là co cứng Volkmann hay co cứng do thiếu máu cục bộ, là tình trạng biến dạng của bàn tay, ngón tay, cổ tay xảy ra do chấn thương ở tay như: gãy xương, chấn thương đè nát, bỏng và các chấn thương động mạch.

Sau các chấn thương này, sự lưu thông máu giữa động mạch và tĩnh mạch sụt giảm ở cẳng tay gây ra lưu lượng máu giảm và thiếu oxy máu dẫn đến tổn thương cho cơ bắp, thần kinh và nội mạc mạch máu. Tình trạng này làm rút ngắn (co cứng) các cơ bắp ở cẳng tay.

Tỷ lệ người mắc co cứng Volkmann khá thấp – ước tính 0,5%, do vậy đây là bệnh hiếm gặp. Hội chứng này thường ảnh hưởng đến trẻ em từ 5-8 tuổi.

Triệu chứng

Những dấu hiệu Volkmann là gì?

Biểu hiện lâm sàng của co cứng Volkmann bao gồm đau, xanh xao, không bắt được mạch, dị cảm và tê liệt. Đau là dấu hiệu sớm nhất.

Các dấu hiệu đặc biệt:

• Mức độ da trắng nhợt (xanh xao)
• Cổ tay bị cong gập vào gan bàn tay
• Đau xảy ra khi thụ động kéo giãn cơ gấp
• Sờ nắn vùng bị ảnh hưởng gây đau dai dẳng
• Không cảm nhận được mạch đập chỗ cẳng tay bị sưng, chủ yếu ở phần rìa cẳng tay (không bắt được mạch).
• Ngoài ra còn có những hạn chế về thần kinh đáng chú ý từ các cơ gây bó chặt đường thần kinh, giảm cảm giác (dị cảm) và giảm mức độ vận động đáng kể (liệt).

Bạn có thể gặp các triệu chứng khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nêu trên hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, xin vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ. Cơ địa mỗi người là khác nhau, vì vậy hãy hỏi ý kiến bác sĩ để lựa chọn được phương án thích hợp nhất.

Nguyên nhân

Nguyên nhân nào gây ra hội chứng Volkmann?

Tình trạng này gây ra bởi thiếu máu cục bộ ở chi. Những thay đổi này tiến triển và xảy ra chủ yếu với gãy các xương dài, thường ở chi trên (gãy đầu trên của xương cánh tay trong cấu trúc phức hợp, chiếm khoảng 3/4 các trường hợp và ít phổ biến hơn là gãy xương cẳng tay). Bó bột quá chặt có thể gây chèn ép các mạch máu và dây thần kinh thường gây ra tình trạng này. Nếu áp lực này kéo dài khoảng 5-10 giờ, hậu quả những thay đổi ở cơ không thể đảo ngược, nhưng các thay đổi ở dây thần kinh không thể đảo ngược chỉ sau 3-6 giờ.

Với những người khác bị hội chứng Volkmann, các nguyên nhân ít gặp hơn là bong gân, bầm tím, tổn thương động mạch gây thiếu máu cục bộ. Co cứng Volkmann cũng có thể ảnh hưởng đến chi dưới, nhưng ít xảy ra hơn so với chi trên. Bệnh thường xảy ra sau khi gãy đầu trên xương đùi hoặc gãy xương chày.

Ngoài ra có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chứng co cứng Volkmann như động vật cắn, gãy xương cẳng tay, rối loạn chảy máu, bỏng, tập thể dục quá mức và tiêm thuốc ở cẳng tay.

Chẩn đoán & điều trị

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán hội chứng Volkmann?

Các bác sĩ sẽ thực hiện một thử nghiệm khách quan để đánh giá thiếu máu cục bộ và áp lực trong khoang cơ. Đó là đo áp suất tuyệt đối trong khoang cơ (giám sát áp lực nội khoang ICP). Áp lực nội khoang có thể được đo bằng nhiều thiết bị như:

• Ống mềm
• Kim đo áp lực
• Các kỹ thuật truyền
• Các thiết bị chuyển đổi áp lực
• Các kim với lỗ bên

Chỉ số đo được là bao nhiêu thì chẩn đoán bệnh nhân mắc hội chứng này khác nhau tùy quan điểm của từng bác sĩ. Căn cứ vào kinh nghiệm điều trị, họ sẽ cân nhắc phương pháp điều trị cho từng bệnh nhân. Đa phần bác sĩ sẽ đề nghị phẫu thuật nếu:

• ICP tuyệt đối lớn hơn 30 mmHg
• Sự chênh lệch giữa huyết áp tâm trương và ICP lớn hơn 30 mmHg
• Khác biệt giữa áp lực động mạch trung bình và ICP lớn hơn 40 mmHg

Sau khi đã chẩn đoán xác định bệnh, tùy vào độ nặng nhẹ của triệu chứng mà Volkmann được chia thành các mức độ như sau:

• Nhẹ: 2 hoặc 3 ngón tay cong cứng, cảm giác bình thường hoặc mất cảm giác nhẹ
• Trung bình: tất cả các ngón tay cong cứng và ngón tay cái hướng vào trong lòng bàn tay. Nắm tay trong trường hợp này có thể bị uốn cong vĩnh viễn và thường mất cảm giác ở bàn tay.
• Nghiêm trọng: tất cả các cơ ở cẳng tay (cơ co và cơ duỗi) đều liên quan. Đây là một tình trạng hạn chế nghiêm trọng.

Những phương pháp nào dùng để điều trị hội chứng Volkmann?

Điều trị ban đầu: Điều trị ban đầu cho co cứng Volkmann bao gồm loại bỏ các băng gây chèn ép hoặc các loại nẹp, bột bó. Cùng với đó, bệnh nhân mắc hội chứng này mãn tính sẽ được kê thuốc giảm đau để giảm triệu chứng.

Điều trị khẩn cấp: Rạch da và cân khẩn cấp là cần thiết để ngăn chặn sự tiến triển đến co cứng Volkmann. Các bác sĩ vẫn đang có nhiều quan điểm khác nhau về việc chỉ số IPC là bao nhiêu thì rạch da và cân. Tuy nhiên, hầu hết đồng ý rằng bệnh nhân có áp lực khoang trên 30 mm Hg nên được đưa đến phòng phẫu thuật để rạch da và cân khẩn cấp. Không có chống chỉ định tuyệt đối cho phẫu thuật này trong trường hợp khẩn cấp.

Phẫu thuật giải nén: Một số phương pháp đã được thử nghiệm cho cẳng tay nhằm giảm đè nén, đủ để các chi có khả năng sống hoặc ngăn ngừa thương tật vĩnh viễn. Tuy nhiên, rất khó để đảm bảo yếu tố thẩm mỹ khi phẫu thuật. Vì thông thường vết rạch phẫu thuật ngắn hơn 15cm có thể không đủ để giải áp lực nén và cũng không có vị trí nào kín đáo để cho vết rạch ngắn đẹp mắt.

Sau khi giải nén, cần đợi vết rạch giảm sưng rồi mới khâu lại, tuy nhiên điều này có thể gây khó hoặc không cử động được do da bị co rút.

Bên cạnh đó, cả vật lý trị liệu và trị liệu nghề nghiệp đều rất quan trọng giúp cải thiện khả năng vận động và phục hồi chức năng ở các bệnh nhân bị co cứng Volkmann.

Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn quản lý hội chứng Volkmann?

Sau khi phẫu thuật, điều quan trọng là bạn cần cố gắng vận động chỗ phẫu thuật bằng các kỹ thuật duỗi thụ động. Hãy gắng co duỗi nhiều nhất có thể để dần lấy lại độ đàn hồi cho các mô. Dần dần, khả năng vận động sẽ tăng lên.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục vật lý trị liệu kích hoạt và tăng cường các cơ đối vận bị yếu. Bằng cách đó, chúng ta có thể đảm bảo các cặp cơ đối nghịch ở trạng thái cân bằng.

Biện pháp kiểm soát sự ức chế các cơ bắp co cứng có thể giảm tình trạng co thắt của các cơ bị ảnh hưởng. Hãy tham khảo bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể

Bệnh nhân có thể sử dụng một thiết bị đo điện cơ, phối hợp nhiều động tác để rèn luyện cơ bắp bị ảnh hưởng.

Phòng ngừa

Phòng ngừa hội chứng Volkmann bằng cách nào?

Cách duy nhất để tránh khỏi chứng co cứng Volkmann là hạn chế chấn thương, gãy xương, bỏng,… và những nguyên nhân có thể dẫn tới hội chứng này.