Bệnh sốt xuất huyết là một trong những mối lo ngại của nhiều người khi mùa mưa đến. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây những biến chứng nguy hiểm, thậm chí gây tử vong.
Vậy cụ thể bệnh sốt xuất huyết là gì? Bệnh nguy hiểm thế nào, triệu chứng nhận biết ra sao và chăm sóc người bệnh thế nào tại nhà? Hello Bacsi sẽ giúp bạn có cái nhìn khoa học, dễ hiểu và đầy đủ nhất.
Sốt xuất huyết là gì?
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sốt xuất huyết (DENV) thuộc họ Flaviviridae gây ra. Đây là một loại virus RNA có 4 kiểu huyết thanh: DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4.
Bệnh lây truyền sang người qua vết đốt của muỗi mang mầm bệnh, chủ yếu là muỗi vằn Aedes aegypti và Aedes albopictus. Bệnh xảy ra quanh năm, nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa mưa, đặc biệt trong khoảng từ tháng 7 đến tháng 10 hàng năm.
Dù cùng do virus Dengue gây ra và lây truyền qua trung gian là muỗi vằn, sốt xuất huyết Dengue được chia làm 3 mức độ:
- Sốt xuất huyết Dengue: Đây là sốt xuất huyết thể nhẹ, thường xảy ra ở người lần đầu bị sốt xuất huyết, với các triệu chứng phổ biến như sốt cao, đau đầu dữ dội, buồn nôn, nôn mửa, phát ban…
- Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo: Đây là thể sốt xuất huyết nặng hơn và cần được theo dõi tại các cơ sở y tế, với các triệu chứng của sốt xuất huyết và kèm theo một trong các dấu hiệu cảnh báo: Đau bụng hoặc tăng cảm giác đau ở vùng gan; Nôn ói nhiều lần; Vật vã hoặc li bì; Chảy máu niêm mạc; Tiểu ít…
- Sốt xuất huyết Dengue nặng: Đây là thể bệnh nặng nhất, có thể đe dọa tính mạng, cần được cấp cứu và điều trị rất tích cực.
Trước đây, bệnh sốt xuất huyết bùng phát dịch theo chu kỳ 3-5 năm/ lần, nhưng hiện nay các đợt bùng phát ngày càng thường xuyên và lan rộng hơn, thúc đẩy bởi các yếu tố tăng trưởng dân số và quá trình đô thị hóa. Thậm chí, ở những nơi khí hậu nhiệt đới nóng ẩm quanh năm như miền Nam Việt Nam, muỗi truyền bệnh sinh sôi liên tục, khiến sốt xuất huyết lưu hành quanh năm, không theo mùa.
Bệnh sốt xuất huyết: Mức độ nguy hiểm và biến chứng
Chỉ riêng 5 tháng đầu năm 2025, Bộ Y tế đã thống kê được 22.974 ca mắc sốt xuất huyết Dengue và 5 trường hợp tử vong tại nhiều tỉnh thành. Có thể thấy, bệnh sốt xuất huyết tạo ra áp lực không hề nhỏ cho hệ thống y tế và đe dọa sức khỏe cộng đồng.
Trong đó, các đối tượng có nguy cơ cao, đặc biệt là nguy cơ tiến triển thành bệnh sốt xuất huyết thể nặng, bao gồm:
- Người bị tái nhiễm virus sốt xuất huyết Dengue
- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
- Người cao tuổi
- Phụ nữ mang thai
- Người bị suy yếu miễn dịch
- Người mắc bệnh tiểu đường, huyết áp cao, hen suyễn hoặc các vấn đề sức khỏe dễ gây chảy máu.
Thông thường, bệnh sốt xuất huyết diễn tiến qua 3 giai đoạn lâm sàng: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục. Các biến chứng nặng bao gồm:
- Sốc do tình trạng thoát huyết tương nặng
- Xuất huyết nội tạng
- Suy đa tạng
- Tổn thương đa cơ quan
- Tử vong
- Đối với phụ nữ mang thai: Nguy cơ sảy thai, sinh non, sinh con nhẹ cân hoặc truyền virus cho con trong lúc sinh.
Triệu chứng sốt xuất huyết theo từng giai đoạn
| Giai đoạn | Biểu hiện triệu chứng |
| Giai đoạn sốt |
|
| Giai đoạn nguy hiểm |
|
| Giai đoạn hồi phục |
|
Dấu hiệu sốt xuất huyết và cách test nhanh tại nhà
Để phát hiện sốt xuất huyết tại nhà, bạn cần chú ý quan sát kỹ các dấu hiệu sốt và chảy máu hoặc xuất huyết trên da. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người mắc bệnh sốt xuất huyết nhưng lại không có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng điển hình nào. Thậm chí, các dấu hiệu sốt xuất huyết còn có thể bị nhầm lẫn với các bệnh khác như sởi và rubella.
Dưới đây là bảng phân biệt phát ban do sốt xuất huyết, sởi và rubella:
| Sốt xuất huyết | Sởi | Rubella |
|
|
|
Nếu bạn không chắc chắn bản thân có bị bệnh sốt xuất huyết hay không, bạn cần đến cơ sở y tế để xét nghiệm.
Các xét nghiệm phổ biến chẩn đoán sốt xuất huyết bao gồm:
| Tên xét nghiệm | Thời điểm nên thực hiện xét nghiệm | Lưu ý |
| Xét nghiệm khuếch đại axit nucleic (NAAT) | Nên thực hiện trong vòng 7 ngày sau khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện. |
|
| Xét nghiệm kháng nguyên NS1 | Nên thực hiện trong vòng 7 ngày sau khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện. | |
| Xét nghiệm kháng thể IgM | Thực hiện lần đầu trong vòng 7 ngày xuất hiện triệu chứng. Thực hiện lần hai sau khi các triệu chứng thuyên giảm, thường là sau 7 ngày. |
|
| Xét nghiệm kháng thể IgG |
|
Sốt xuất huyết không lây trực tiếp từ người sang người, mà chỉ lây qua vết đốt của muỗi vằn mang mầm bệnh. Tuy nhiên, có nhiều bằng chứng cho thấy phụ nữ mắc bệnh sốt xuất huyết khi đang mang thai có thể lây sang thai nhi.
Ngoài ra, virus Dengue thường tồn tại trong máu từ 4-5 ngày, thậm chí lên đến 12 ngày. Mặt khác, nguy cơ lây truyền virus từ người sang muỗi có thể xảy ra từ 2 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng đến 2 ngày sau khi hết sốt. Do đó, người bệnh cần ngủ trong mùng kể cả khi đã hết sốt để hạn chế truyền virus sang muỗi và phát tán mầm bệnh.
Để hạn chế lây lan bệnh sốt xuất huyết, cần chủ động diệt muỗi, loại bỏ ổ lăng quăng, tránh để ao tù nước đọng và cho cả gia đình ngủ mùng kể cả ban ngày.
Hướng dẫn phòng chống bệnh sốt xuất huyết
Kiểm soát trung gian truyền bệnh: Đây là những biện pháp hữu hiệu và có vai trò quan trọng nhất.
- Tránh muỗi đốt: ngủ màn, tránh cho trẻ chơi ở những nơi tối, mặc quần áo dài, sử dụng các sản phẩm đuổi muỗi như kem bôi ngoài da, nhang, bình xịt côn trùng,
- Diệt bọ gậy và lăng quăng: Đậy kín các dụng cụ chứa nước (lu, hồ), thường xuyên súc rửa, dọn dẹp các vật dụng có thể đọng nước xung quanh nhà, và có thể thả cá bảy màu để ăn lăng quăng.
- Diệt muỗi trưởng thành: Phun thuốc diệt muỗi và dọn dẹp những nơi muỗi thường trú ngụ như chỗ tối, trên dây treo quần áo. Ngoài ra, mọi nhà nên tích cực phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch bệnh sốt xuất huyết.
Tiêm chủng vắc xin: Vắc-xin phòng bệnh sốt xuất huyết đã được phát triển và nhận được các phê duyệt quản lý nghiêm ngặt. Đặc biệt, hiện nay, vắc xin sốt xuất huyết như Qdenga đã được cấp phép lưu hành và được khuyến cáo tiêm chủng tại Việt Nam. Mọi người có thể chủ động phòng bệnh bằng cách tiêm phòng sốt xuất huyết.
Phác đồ điều trị và chăm sóc tại nhà
Theo khuyến cáo của WHO, người bệnh sốt xuất huyết nên:
- Nghỉ ngơi đầy đủ.
- Uống nhiều chất lỏng để tránh mất nước.
- Dùng acetaminophen (paracetamol) đúng liều để giảm đau và hạ sốt.
- Tránh dùng thuốc chống viêm không steroid như ibuprofen và aspirin vì có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết.
- Theo dõi các triệu chứng nghiêm trọng và liên hệ với bác sĩ càng sớm càng tốt nếu có dấu hiệu bất thường.
Ngoài ra, một chế độ ăn lỏng, dễ tiêu, giàu vitamin C cũng đóng vai trò quan trọng đối với người bệnh sốt xuất huyết. Tuy nhiên, bệnh nhân nên tránh ăn thực phẩm màu đỏ để tránh gây khó khăn trong việc phân biệt nôn hoặc đi ngoài, đi tiểu ra máu.
Khi có các triệu chứng sốt xuất huyết nặng với các dấu hiệu cảnh báo như: đau bụng dữ dội, nôn mửa, khó thở, chảy máu mũi, chảy máu nướu răng, có máu trong chất nôn hoặc phân… cần đi khám ngay lập tức kể cả khi đã giảm sốt.
[article-yoast-faqs]
Kết luận và lời khuyên chuyên gia
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát nếu phát hiện và xử trí đúng thời điểm. Trong quá trình diễn tiến bệnh, có ba giai đoạn quan trọng cần đặc biệt lưu ý:
- Giai đoạn sốt dễ nhầm với các bệnh khác.
- Giai đoạn nguy hiểm dù đã hạ sốt nhưng vẫn có nguy cơ gây sốc và tử vong.
- Giai đoạn hồi phục không nên chủ quan mà phải chú trọng chăm sóc sức khỏe để phục hồi nhanh chóng.
Việc chủ động diệt muỗi, tiêm vắc xin sốt xuất huyết và đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường là chìa khóa để vượt qua mùa dịch sốt xuất huyết an toàn.
