Gần đây, mạng xã hội lan truyền thông tin “tóc bạc là dấu hiệu cơ thể đang chống lại ung thư”. Tin đồn này xuất phát từ một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Nature Cell Biology của nhóm khoa học tại Đại học Tokyo, Nhật Bản, về mối liên quan giữa tóc bạc và cơ chế bảo vệ khỏi ung thư da (melanoma).(ims.u-tokyo.ac.jp)
Vậy thực sự tóc bạc có phải “lá chắn chống ung thư” không, hay chỉ là cách hiểu quá đà của truyền thông?
Nghiên cứu mới nói gì về tóc bạc và ung thư?
Nghiên cứu của Đại học Tokyo tập trung vào tế bào gốc sắc tố (melanocyte stem cells) – các tế bào nằm trong nang tóc, chịu trách nhiệm tạo màu cho tóc và da.(ims.u-tokyo.ac.jp)
- Khi DNA của các tế bào gốc này bị tổn thương nặng (đứt gãy sợi đôi DNA), chúng kích hoạt một cơ chế gọi là “lão hóa kèm biệt hóa” (senescence-coupled differentiation, seno-differentiation).
- Nói đơn giản, tế bào gốc sắc tố chuyển thành tế bào trưởng thành rồi “tự rời khỏi hệ thống”, không còn nhân lên nữa.
- Hệ quả nhìn thấy được: tóc mất sắc tố và trở nên bạc.
Điều này được coi là một con đường bảo vệ: thay vì để tế bào đã hư hại tiếp tục nhân lên và có nguy cơ trở thành ung thư da (melanoma), cơ thể “hy sinh” màu tóc để loại bỏ tế bào nguy hiểm.(ims.u-tokyo.ac.jp)
Tuy nhiên, khi tiếp xúc với một số chất gây ung thư hoặc tia UV, cơ chế bảo vệ này có thể bị “vượt qua”: tế bào gốc sắc tố không tự rút lui mà tiếp tục nhân lên, tạo điều kiện hình thành tế bào khởi phát u hắc tố (melanoma).(ims.u-tokyo.ac.jp)
[embed-health-tool-bmi]
Vậy tóc bạc là dấu hiệu cơ thể đang chống lại ung thư – đúng hay sai?
Đúng một phần – nhưng cực kỳ dễ bị hiểu sai.
Các nhà khoa học giải thích:
- Tóc bạc có thể là “dấu vết” của một con đường bảo vệ chống ung thư da ở mức tế bào: tế bào sắc tố hư hại chọn cách “chết đi trong danh dự” thay vì âm thầm trở thành tế bào ung thư.(ims.u-tokyo.ac.jp)
- Nhưng chính nhóm nghiên cứu cũng nhấn mạnh:
- Nghiên cứu được thực hiện trên chuột, sau đó mới mở rộng phân tích thêm ở người, nên chưa thể kết luận chắc chắn cho tất cả trường hợp ở người.(IFLScience)
- Kết quả này không có nghĩa tóc bạc sẽ ngăn ngừa ung thư, hay người nào tóc bạc là chắc chắn cơ thể đang “thắng” ung thư.(ims.u-tokyo.ac.jp)
Nói cách khác:
Tóc bạc có thể phản ánh một cơ chế bảo vệ ở mức tế bào chống lại nguy cơ ung thư da, nhưng không phải là “xét nghiệm” hay “bảo hiểm” ung thư cho cơ thể.
Những hiểu lầm nguy hiểm cần tránh
Từ kết quả nghiên cứu, nhiều tiêu đề giật gân dễ khiến bạn hiểu lầm:
- “Có tóc bạc thì không lo ung thư” – Sai
- Melanoma chỉ là một loại ung thư da; cơ thể còn rất nhiều loại ung thư khác (phổi, gan, vú, đại trực tràng…).(World Health Organization)
- Tóc bạc không nói lên các loại ung thư khác trong cơ thể.
- “Không có tóc bạc thì nguy cơ ung thư cao hơn” – Sai
- Nguy cơ melanoma phụ thuộc vào tia UV, tiền sử cháy nắng, số lượng nốt ruồi, yếu tố di truyền, màu da… chứ không đơn thuần ở việc bạn đã bạc tóc hay chưa.(Cancer.org)
- “Tóc bạc là dấu hiệu đủ để kết luận cơ thể đang ‘chống lại ung thư’” – Quá đơn giản hóa
- Nghiên cứu chỉ cho thấy một phần cơ chế, không phải công cụ chẩn đoán lâm sàng.
- Chính các tác giả của nghiên cứu cũng nhắc lại: không nên dùng tóc bạc để suy đoán tình trạng ung thư hay thay thế tầm soát, khám sức khỏe.(ims.u-tokyo.ac.jp)
Tóc bạc – yếu tố tự nhiên của lão hóa, không chỉ do ung thư
Phần lớn trường hợp, tóc bạc vẫn là dấu hiệu bình thường của tuổi tác và gen di truyền:
- Tuổi càng cao, số lượng tế bào sắc tố càng giảm, tóc dần bạc màu.
- Di truyền quyết định khá nhiều: có người bạc tóc từ rất sớm (trước 30 tuổi) dù hoàn toàn khỏe mạnh.
- Stress, bệnh lý tuyến giáp, thiếu vitamin B12, hút thuốc lá… cũng được ghi nhận có liên quan đến tóc bạc sớm. (Các yếu tố này không đồng nghĩa với ung thư, nhưng là vấn đề sức khỏe cần theo dõi.)
Vì vậy, nếu bạn thấy vài sợi tóc bạc, điều đó không có nghĩa cơ thể đang mắc ung thư, cũng không đủ để kết luận cơ thể đang “đánh nhau” với ung thư.
Vậy cần làm gì để phòng ung thư da (melanoma) và các loại ung thư khác?
Thay vì quá tập trung vào màu tóc, những việc dưới đây quan trọng hơn nhiều:
1. Bảo vệ da khỏi tia UV
Theo các tổ chức ung thư và da liễu, tia UV và cháy nắng nhiều lần làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư da, bao gồm melanoma.(The Skin Cancer Foundation)
Bạn nên:
- Dùng kem chống nắng SPF ≥ 30, bôi đủ lượng và lặp lại sau mỗi 2 giờ khi ở ngoài trời.
- Mặc áo dài tay, đội nón rộng vành, đeo kính râm khi ra nắng.
- Tránh phơi nắng gắt trong khoảng 10h–16h.
- Không tắm nắng hay cố ý “cháy nắng” để da rám màu.
2. Tự kiểm tra da và đi khám khi có dấu hiệu bất thường
Các dấu hiệu cảnh báo ung thư da gồm:(Cancer.org)
- Nốt ruồi/nốt trên da thay đổi kích thước, màu sắc, bờ viền, hình dạng.
- Xuất hiện nốt mới bất thường, khác hẳn các nốt còn lại trên cơ thể.
- Vết loét trên da không lành sau vài tuần, hoặc chảy máu, ngứa.
Nếu thấy bất cứ thay đổi nào, hãy đi khám bác sĩ da liễu sớm, không chờ đợi.
3. Chủ động tầm soát và lối sống lành mạnh
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhấn mạnh: phát hiện sớm và thay đổi lối sống giúp giảm đáng kể nguy cơ tử vong do ung thư.(World Health Organization)
Bạn có thể:
- Không hút thuốc, hạn chế rượu bia.
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh, ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
- Vận động thể lực đều đặn.
- Thực hiện các chương trình tầm soát phù hợp độ tuổi (ung thư vú, cổ tử cung, đại trực tràng…), theo khuyến nghị của bác sĩ.
Kết luận: Đừng để “tóc bạc chống ung thư” làm bạn chủ quan
Nghiên cứu mới cho thấy một điều rất thú vị:
Trong một số trường hợp, tóc bạc có thể là “dấu vết” của cơ chế cơ thể loại bỏ tế bào sắc tố bị tổn thương, giúp giảm nguy cơ ung thư da.
Tuy nhiên:
- Đây không phải bằng chứng rằng tóc bạc sẽ bảo vệ bạn khỏi ung thư.
- Tóc bạc không thể thay thế khám sức khỏe định kỳ, tầm soát ung thư hay thói quen sống lành mạnh.
- Việc hiểu sai “tóc bạc là dấu hiệu cơ thể đang chống lại ung thư” có thể khiến nhiều người chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo thực sự nguy hiểm.
Nếu bạn lo lắng về tình trạng tóc bạc sớm hoặc nguy cơ ung thư, hãy trao đổi trực tiếp với bác sĩ da liễu hoặc bác sĩ chuyên khoa ung bướu để được tư vấn cá nhân hóa, thay vì chỉ tin vào các tiêu đề trên mạng xã hội.
[article-yoast-faqs]
