Mỗi khi mùa đông đến, nhiều người bắt đầu cảm nhận rõ rệt không khí lạnh qua những cơn gió buốt, cái rét lạnh khiến nhiều người dễ bị cảm lạnh hoặc gặp những vấn đề sức khoẻ khác.
Không khí lạnh không chỉ là sự thay đổi thời tiết đơn thuần, mà còn tác động trực tiếp tới hệ hô hấp, tim mạch, xương khớp và sức đề kháng của cơ thể. Hiểu rõ không khí lạnh ở Việt Nam bắt nguồn từ đâu, ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe và cách giữ ấm hợp lý sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ bản thân và gia đình trong những tháng trời lạnh.
Không khí lạnh ở Việt Nam bắt nguồn từ đâu?
Gió mùa Đông Bắc hay gió bấc, gió Đông Bắc hoặc gió mùa mùa đông là một thuật ngữ để chỉ một khối khí lạnh có nguồn gốc từ trung tâm áp cao từ Trung Á và Xibia thổi về xích đạo rồi di chuyển ngang qua khu vực Việt Nam tạo ra mùa đông, gây gió mạnh, trời trở rét và thời tiết xấu.
Trong quá trình di chuyển, không khí lạnh tương tác với địa hình, biển và các khối khí khác, tạo ra:
- Rét khô (trời lạnh, hanh, độ ẩm thấp)
- Rét ẩm (trời lạnh kèm mưa phùn, độ ẩm cao)
- Gió mùa Đông Bắc.
[article-yoast-faqs]
[embed-health-tool-bmi]
Không khí lạnh ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?
Không khí lạnh có thể tác động lên nhiều hệ trong cơ thể cùng lúc. Một số ảnh hưởng nổi bật gồm:
1. Đường hô hấp: dễ viêm, dễ nhiễm khuẩn
Khi trời lạnh, lớp niêm mạc mũi – họng trở nên khô hơn, sức đề kháng tại chỗ giảm xuống. Virus và vi khuẩn dễ dàng bám vào đường hô hấp, gây:
- Cảm lạnh, sổ mũi, hắt hơi
- Viêm họng, viêm amidan
- Viêm phế quản, viêm phổi (nhất là ở trẻ nhỏ và người cao tuổi).
Ngoài ra, thói quen đóng kín cửa để tránh lạnh nhưng không thông khí cũng khiến mầm bệnh dễ lây lan trong gia đình, lớp học hoặc văn phòng.
2. Tim mạch: tăng gánh nặng cho tim và mạch máu
Không khí lạnh khiến mạch máu co lại, huyết áp tăng, tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đi khắp cơ thể. Ở người có bệnh nền tim mạch (tăng huyết áp, bệnh mạch vành, suy tim), đây là giai đoạn dễ xảy ra các biến cố như:
- Tăng huyết áp kịch phát
- Đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim
- Đột quỵ do tăng huyết áp đột ngột hoặc co mạch não
Do đó, người có bệnh tim mạch cần đặc biệt chú ý giữ ấm, uống thuốc đều và tránh ngồi dậy, vận động mạnh đột ngột trong sáng sớm lạnh.
3. Cơ – xương – khớp: đau nhức, cứng khớp
Thời tiết lạnh làm cơ co cứng, máu lưu thông kém, dịch khớp đặc hơn, khiến các khớp:
- Dễ đau mỏi, nhất là khớp gối, vai, cổ, lưng
- Dễ cứng khớp buổi sáng hoặc khi thay đổi tư thế.
Người lớn tuổi, người bị thoái hóa khớp, thoát vị đĩa đệm hoặc ít vận động thường cảm nhận rõ triệu chứng này.
4. Da và niêm mạc: khô, nứt nẻ
Không khí lạnh, kèm độ ẩm thấp và gió mạnh có thể làm:
- Da khô, bong vảy, nứt nẻ, nhất là vùng tay, môi, gót chân.
- Niêm mạc mũi – họng khô, rát, dễ chảy máu cam.
- Nặng hơn, có thể bùng phát các bệnh da mạn tính như viêm da cơ địa, vảy nến.
5. Tâm trạng, giấc ngủ và năng lượng
Thời tiết lạnh, ngày ngắn đêm dài, ít ánh sáng mặt trời có thể ảnh hưởng tới:
- Tâm trạng (dễ uể oải, lười vận động, dễ buồn hoặc mệt)
- Chất lượng giấc ngủ kém
- Mất năng lượng trong ngày (cơ thể cần nhiều năng lượng hơn để giữ ấm).
Việc chăm sóc sức khỏe mùa lạnh cần nhìn tổng thể, không chỉ tập trung vào việc “giữ ấm” mà còn bao gồm ăn uống, vận động và tinh thần.
Cách chăm sóc cơ thể khi có không khí lạnh
1. Giữ ấm đúng cách
- Mặc nhiều lớp áo mỏng thay vì một áo dày, giúp điều chỉnh dễ theo nhiệt độ.
- Giữ ấm tốt các vùng: cổ, ngực, tay, chân, tai và đầu.
- Dùng tất, găng tay, khăn quàng, mũ len khi ra ngoài trời lạnh.
- Tránh để quần áo, tất ẩm; nên thay ngay nếu bị mưa hoặc dính nước.
2. Duy trì không gian sống ấm nhưng thông thoáng
- Đóng kín cửa chống gió lùa, nhưng vẫn cần mở cửa thông khí vài lần trong ngày.
- Nếu dùng máy sưởi, quạt sưởi, cần đặt xa người, tránh sưởi trực tiếp lâu.
- Có thể dùng máy tạo ẩm hoặc đặt thêm chậu nước để hạn chế khô da, khô mũi.
3. Chế độ ăn uống mùa lạnh
- Ưu tiên món ấm, mềm, dễ tiêu, như cháo, súp, phở, canh nóng.
- Tăng cường rau xanh, trái cây giàu vitamin C (cam, quýt, bưởi, kiwi…).
- Uống đủ nước, tốt nhất là nước ấm; đừng đợi khát mới uống.
- Hạn chế đồ uống lạnh, rượu bia, đồ nhiều đường và dầu mỡ.
4. Vận động nhẹ nhàng nhưng đều đặn
- Tập thể dục vừa sức giúp máu lưu thông, tăng sức đề kháng.
- Khởi động kỹ trước khi tập, đặc biệt là buổi sáng lạnh.
- Người cao tuổi nên tập trong nhà hoặc nơi kín gió, tránh ra ngoài lúc sáng sớm.
5. Theo dõi sức khỏe, đặc biệt ở nhóm nguy cơ
Người lớn tuổi, người có bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh hô hấp mạn cần:
- Uống thuốc đều đặn
- Tự đo huyết áp nếu có thể
- Đi khám khi có dấu hiệu bất thường: đau ngực, khó thở, yếu tay chân, đau đầu dữ dội…
Kết luận
Không khí lạnh là hiện tượng thời tiết tự nhiên nhưng tác động sâu sắc đến sức khỏe, đặc biệt với trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh nền tim mạch, hô hấp.
Việc hiểu không khí lạnh ở Việt Nam bắt nguồn từ đâu, nhận diện những ảnh hưởng tới cơ thể và chủ động giữ ấm, ăn uống, vận động hợp lý sẽ giúp bạn giảm đáng kể nguy cơ bệnh tật trong mùa lạnh.
Bên cạnh đó, lắng nghe cơ thể và đi khám sớm khi có dấu hiệu bất thường là “lá chắn an toàn” giúp bạn và gia đình trải qua những ngày lạnh một cách khỏe mạnh và an tâm hơn.
