Trẻ nhỏ cần ăn đa dạng các loại thực phẩm mỗi ngày để phát triển khỏe mạnh. Chính vì vậy, nhiều bậc cha mẹ không khỏi lo lắng khi thấy con có dấu hiệu biếng ăn hoặc kén ăn. Tuy nhiên, sự lo lắng quá mức đôi khi khiến cha mẹ áp dụng những biện pháp thiếu khoa học, vô tình ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của trẻ và làm tình trạng biếng ăn trở nên trầm trọng hơn. Vì thế, việc hiểu rõ nguyên nhân dẫn đến biếng ăn là bước quan trọng giúp cha mẹ lựa chọn cách chăm sóc con phù hợp.
Sai lầm phổ biến cha mẹ nên tránh khi thấy con biếng ăn
Biếng ăn là tình trạng trẻ không tiêu thụ đủ lượng và loại thực phẩm cần thiết để đáp ứng nhu cầu phát triển, ảnh hưởng trực tiếp lên chiều cao, cân nặng [1]. Điều này thường biểu hiện thông qua một vài dấu hiệu phổ biến như bữa ăn bị kéo dài (hơn 30 phút), trẻ bú ít, ăn ít hơn bình thường, trẻ ngậm thức ăn trong miệng lâu, trẻ không ăn một số loại thức ăn như thịt, cá, trứng, sữa, rau, quả, trẻ từ chối không chịu ăn, chạy trốn khi thấy thức ăn, trẻ nhìn thấy thức ăn là có phản ứng buồn nôn. [2]
Khi trẻ biếng ăn, kén ăn, nhiều cha mẹ vì lo lắng trẻ không tăng cân mà lựa chọn những giải pháp không phù hợp để con ăn nhiều hơn. Tuy nhiên, những cách này thực chất lại là điều cần tránh. Dưới đây là những sai lầm phổ biến cha mẹ nên tránh áp dụng với trẻ biếng ăn:
Ép trẻ ăn
Đây là hành vi ép trẻ ăn nhiều hơn trong mỗi bữa ăn hoặc thậm chí là “vật lộn” để bắt con phải ăn [3]. Việc cha mẹ ép trẻ ăn dù có mục đích tốt nhưng thực chất lại là yếu tố nguy cơ làm tăng thêm tình trạng biếng ăn ở trẻ [4]. Ngoài ra, việc bị ép ăn còn có thể ảnh hưởng đến cảm nhận đói và no tự nhiên của trẻ; trẻ dễ nôn trớ, hóc nghẹn gây ngạt thở. Không dừng lại ở đó, việc ép trẻ ăn còn góp phần khiến trẻ ám ảnh, sợ thức ăn, sợ hãi, căng thẳng khi đến giờ ăn…[4], [5]
Chiều theo “sở thích” ăn uống của con
Nếu trẻ biếng ăn, nhiều cha mẹ lo lắng con sẽ bị đói nên thường cho con ăn vặt hoặc chiều theo yêu cầu để con bớt khó chịu [6]. Tuy nhiên, những đồ ăn vặt như bánh ngọt, bánh quy, khoai tây chiên, kẹo, nước ngọt… có xu hướng chứa nhiều đường, muối, chất béo nhưng lại ít các dưỡng chất quan trọng như chất đạm, chất xơ, vitamin và khoáng chất… Do đó, trẻ tiêu thụ nhiều đồ ăn vặt không lành mạnh có thể bị mất cân đối dinh dưỡng, trong khi nguy cơ béo phì, mắc bệnh mãn tính lại tăng lên. Ngoài ra, trẻ ăn nhiều các đồ ăn vặt trước bữa ăn hoặc quá nhiều trong ngày cũng có thể tác động đến cảm giác đói – no, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả ăn uống trong các bữa chính. [7]
Tập các thói quen không tốt để khiến trẻ chịu ăn
Nhiều mẹ vì muốn con tập trung trong giờ ăn mà chọn cách cho bé vừa ăn vừa xem ti vi hoặc xem điện thoại. Tuy nhiên, các hành vi này có thể khiến trẻ mất tập trung khi ăn, ít nhiều sẽ tác động đến hệ thần kinh chi phối, tuần hoàn máu đến ruột… Từ đó, góp phần ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa, hấp thu, chuyển hóa và thải trừ của ruột. Đồng thời, cảm giác ngon miệng, hứng thú ăn uống và khả năng nhận biết đói – no của trẻ cũng bị ảnh hưởng…[8]
Mẹ “bỏ quên” việc chăm sóc hệ tiêu hóa của trẻ
Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất nhưng nhiều cha mẹ không biết và hay bỏ qua vì chưa hiểu rõ vai trò của hệ tiêu hóa đối với quá trình phát triển của trẻ.
Có thể nói, hệ tiêu hóa là một phần quan trọng của cơ thể, giữ vai trò giúp trẻ hấp thu dinh dưỡng từ đó giúp trẻ phát triển khỏe mạnh [9]. Nếu trẻ gặp các vấn đề tiêu hóa, điều này có thể ảnh hưởng đáng kể đến cảm giác thèm ăn và khả năng hấp thu dinh dưỡng của trẻ [10]. Thế nhưng, thực tế là một số mẹ chưa quan tâm đúng đắn đến việc cải thiện tiêu hóa cho con khi nhận thấy trẻ biếng ăn.
[embed-health-tool-child-growth-chart]
Đâu là những nguyên nhân phổ biến góp phần dẫn đến biếng ăn?
Trẻ biếng ăn có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong hầu hết trường hợp, đó chỉ là biếng ăn sinh lý thường xảy đối với trẻ từ 1 đến 5 tuổi. Điều này là những thay đổi sinh lý phản ánh quá trình điều chỉnh nhu cầu dưỡng chất để phù hợp với tốc độ phát triển của trẻ theo thể trạng và độ tuổi hiện tại [11].
Tuy nhiên, thực tế có một số yếu tố tiềm ẩn nhưng có thể tác động đáng kể đến tình trạng biếng ăn ở trẻ mà cha mẹ ít chú ý đó chính là sự mất cân đối hệ vi sinh đường ruột. Hệ vi sinh đường ruột là cộng đồng vi sinh vật cư ngụ tại đường tiêu hóa, có ảnh hưởng đáng kể đối với sức khỏe thể chất lẫn tinh thần [12], [13]. Đặc biệt, hệ vi sinh vật đường ruột này còn ảnh hưởng đến các hormone điều hòa cảm giác thèm ăn thông qua vai trò trục não – ruột cũng như góp phần tác động đến hệ thần kinh trung ương thông qua các đường dẫn truyền thần kinh, từ đó điều hòa cảm giác đói – no, qua đó tác động đến hành vi ăn uống của trẻ [14].
Bên cạnh đó, khi sự mất cân đối trong hệ vi sinh đường ruột xảy ra, trẻ còn dễ gặp các vấn đề tiêu hóa như tiêu chảy, táo bón, đầy hơi,… Điều này góp phần khiến trẻ giảm cảm giác thèm ăn, dẫn đến biếng ăn [15], [16].
Mặt khác, trẻ biếng ăn còn có thể liên quan đến một số yếu tố như trẻ sợ món ăn lạ, cha mẹ cho trẻ ăn khẩu phần không phù hợp với nhu cầu, thể trạng của con hoặc cho con ăn nhiều bánh kẹo, uống nhiều nước ngọt, nước trái cây… trước bữa ăn chính nên phần nào khiến con không còn hứng thú với các món giàu dinh dưỡng. Một số trường hợp trẻ biếng ăn, sợ ăn có thể do bị cha mẹ dọa nạt, la mắng, trừng phạt… [11].
Ngoài ra, không khí bữa ăn cũng ảnh hưởng đến hành vi ăn uống của trẻ. Nếu trong gia đình thường xuyên cãi vã, mâu thuẫn khiến bầu không khí bữa ăn trở nên căng thẳng thì cũng có thể là yếu tố khiến trẻ bị biếng ăn. [11]
Trẻ biếng ăn phải làm sao? Mẹo hay giúp mẹ xử trí!
Khi thấy trẻ biếng ăn, mẹ cần tìm hiểu nguyên nhân cụ thể nhằm xác định trẻ biếng ăn sinh lý, tâm lý hay do chế độ ăn, cách cho ăn. Mẹ cần chú ý đến các yếu tố như khẩu phần ăn của trẻ, thời gian trẻ “hoàn thành” bữa ăn, bầu không khí ăn uống… Nếu trẻ giảm cảm giác thèm ăn đột ngột với các loại thực phẩm hoặc có kèm một vài biểu hiện bất thường, điều này có thể cảnh báo bệnh lý nào đó. Mẹ cần “điều tra” các khả năng có thể xảy ra để loại trừ trường hợp trẻ có mắc bệnh liên quan đến chứng biếng ăn hay không [11].
Nếu trong trường hợp biếng ăn sinh lý chỉ là tạm thời hay biếng ăn tâm lý hoặc do vấn đề tiêu hóa, mẹ có thể cân nhắc bổ sung lợi khuẩn (probiotics) – những vi sinh vật mang lại lợi ích cho sức khỏe khi được bổ sung với lượng phù hợp. Đặc biệt, việc bổ sung lợi khuẩn còn có thể hỗ trợ cải thiện tình trạng mất cân đối hệ vi sinh đường ruột, từ đó cải thiện cảm giác thèm ăn của trẻ [14].
Đối với trẻ từ một tuổi trở lên, mẹ có thể bổ sung lợi khuẩn cho trẻ bằng các thực phẩm như sữa chua uống men sống. Tuy nhiên, mẹ cần ưu tiên sản phẩm có chứa lợi khuẩn L.CASEI 431TM vì đây là lợi khuẩn được chứng minh bởi HƠN 90 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC & LÂM SÀNG về khả năng sống sót khi vượt qua dạ dày và đi tới ruột non, ruột già. Qua đó giúp trẻ bổ sung số lượng lợi khuẩn còn sống trong hệ tiêu hóa, từ đó hạn chế hại khuẩn, giúp hệ vi sinh đường ruột cân đối.
Đặc biệt, với những sản phẩm chất lượng, mỗi chai 65ml được làm từ khoảng 13 tỷ lợi khuẩn L.CASEI 431TM, đồng thời được bổ sung thêm lysin, kẽm và các vitamin nhóm B (B1, B2 và B12) cùng vị cam thơm ngon, dễ uống, giúp trẻ có cảm giác thèm ăn cũng như hỗ trợ trẻ ăn ngon để tăng cân, phát triển khỏe mạnh [17], [18].
Bên cạnh việc chăm sóc dinh dưỡng, mẹ cũng nên theo dõi sự phát triển của trẻ như đo chiều cao, cân nặng, chỉ số khối cơ thể (BMI) định kỳ để so sánh với những lần kiểm tra trước đó. Nếu trẻ biếng ăn nhưng vẫn trông khỏe mạnh, phát triển bình thường thì đó có thể là do biếng ăn sinh lý. Nếu cần thiết, mẹ có thể cho bé đi khám tổng quát để loại trừ những nguyên nhân nghiêm trọng hơn [11].
Biếng ăn, kén ăn là tình trạng phổ biến ở trẻ nhỏ khiến nhiều cha mẹ hết sức lo lắng. Điều quan trọng là cần xác định đúng nguyên nhân để có giải pháp hợp lý. Ngoài ra, mẹ cũng có thể cân nhắc bổ sung lợi khuẩn (probiotics) thông qua các sản phẩm sữa chua uống men sống để hỗ trợ cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa cho con, qua đó góp phần giúp trẻ ăn ngon và phát triển khỏe mạnh.
Lưu ý: Sản phẩm sữa chua uống men sống dùng cho trẻ từ 1 tuổi trở lên.
